Sorularla ve Örnek Vakalarla ÖFKE KONTROLÜ

Fevzi BOZKURT

Ekonomi

Öfke, insanin dogasinda olan saglikli bir duygudur. Öfke psikolojinin en çok ilgilendigi konulardan bir tanesidir ve hakkinda yazilacak pek çok sey vardir.

Aslinda birçogumuz, öfkeyi yanlis düsüncelerle kiskirtip, saldirganliga dönüstürmekteyiz. Öfkedeki gerçek sikinti öfkenin meydana gelmesi degil, kontrol edilmemesi ve siddete varan boyutlara ulasmasidir.

Öfke kontrolden çikip yikici hale geldiginde, hayatimizi zorlastirir ve kisisel iliskilerde sorunlara neden olur.

Öfke kontrol altina alinabilir bir davranistir. Kisacasi son derece dogal ve fitrîdir. Çocukluktan itibaren ögrenilerek gelisir. Psikolojideki yaklasimlarin birçogu öfkenin, sosyal davranislar gibi ögrenilen yani sonradan elde edilen/kazanilan bir süreç oldugunu belirtmektedir.

Öte yandan öfke, itici güç olusturabilmektedir. Bir isin yapilmasi konusunda sikintilar yasaniyorsa süreci öfkeyle hizlandirmak mümkündür.

Yine öfke motivasyon araci olarak ta ele alinabilir. Yapilan islerde öfke sayesinde hizli yol alinabilir.

Olaylar karsisinda ne yapacagina karar verememek insanda öfke olusturur. Gerçekte tüm öfkeler, maruz kalinan sorununun çözümünü bilememekten kaynaklanmaktadir.

Insanlar; tehditle karsi karsiya olugunda, degersiz hissedildiginde, kendisine karsi saldiriya geçildigini düsündügünde, kiskirtildiginda, stres altinda oldugunda, haksizlik karsisinda, yorgun oldugunda, sürekli olumsuz olaylar yasadiginda, beklentilerine karsilik bulamadiginda öfkelenir.

Öfke, diger duygulara da karismaktadir. Örnegin, endise, hepimizi öfkelendiren olaylarin basinda gelmektedir.

Öfkeye sebep olan ana duygulardan birisi de üzüntüdür. Uzun süre üzüntülü bir sekilde yasandiginda, üzüntüyle bas edilemediginde ve stresle baski altinda kalindiginda insan öfkelenmektedir. Bunlarin yaninda korku da öfkeyi beslemektedir.

Öfkenin olumsuz yanlari da bulunmaktadir. Örnegin, öfkeyle insana asiri stres yüklenir ve bu durum tüm iç organlarimiza zarar verir, kansere yol açacak hastaliklara bile neden olabilir.Öfke; kararlarimizi olumsuz etkiler, kendimizi çaresiz hissetmemize neden olur, performans düsüklügüne yol açar, etraftaki kimselerden daha izole bir hayat yasanmasina neden olur, öfkelenen insan kendini yalniz hisseder, saldirgan davranislar sergilenmesine sebebiyet verir, pismanlik duyulmasina yol açar, insanin çevresindeki sayginliginin azalmasina neden olur.

Olumsuz yanlarinin yaninda öfkenin olumlu yanlarini da saymak mümkündür.

Örnegin; Öfke insanlarin harekete geçmesini saglar, islerin hizlanmasinda katalizör etkisi yaratir, kisiyi anlik olarak rahatlatir, saglikli bir öfke hali olursa kisi kendisine saygi duyar ve güvenir.

Öfkenin birçok türünü de saymak mümkündür. Mesela, insan olumsuz bir durumda surat asabilir, küsebilir yada depresyona girebilir, bu durum maskelenmis öfke olarak ifade edilebilir.

Olaylarin ani gelismesi ve kontrolden çikmasi, kisinin hareketinden dolayi utanç duymasi, etraflarina karsi saldirgan tavir içine girmesi patlayici öfke olarak degerlendirilebilir.

Öfkenin aliskanlik haline gelmesi, sartlar degisse de elestirel bakis açisina sahip olunmasi, sebepsiz öfkelenme, yersiz kiskançliklar vb. durumlar kroniklesmis öfke seklinde anilabilir.

Bir insan öfkelendiginde, fiziksel isaretler devreye girer.

Bu minvalde; kalp atisi hizlanir, nefes araligi siklasir, stres ve gerginlik baslar, sindirim yavaslar, kaslar gergin olur, daha çok titreme olur, insan terler, sesinde sorunlar olusur, gözler kararir, disler sikilir, insanin bulantisi artar, kan dolasimi hizlanir.

Ancak öfkemizi kontrol altina almak mümkündür. Bu minvalde, ilerleyen süreçte pismanlik duyacagimiz tepkilerden kaçinmak, sorunu idrak etmeye çalismak ve kalici çözümler üretmek önemlidir.

Öfkeyi gevseyerek yok edebiliriz.

Mesela; içinde bulunulan ortamin terk edilmesi, disariya çikip dolasilmasi, ayakta isek oturulmasi, oturuyor isek uzanilmasi, herhangi bir sey okunmasi, dus alinmasi, baska biriyle görüsülmesi, komsulara misafirlige gidilmesi ve bir kahve içilmesi, bir seyler dinlenmesi veya televizyon izlenmesi, kâgida bir seyler karalanmasi, dini vecibelerin yerine getirilmesi, Kur’an okunmasi, namaz kilinmasi öfkeli insani rahatlatabilir.

Öfkelenmeden önce yapilan gevseme önemlidir. Insan çogu zaman öfkelendikten sonra yani is isten geçtikten sonra kendisini yatistirmaya çalisir. Ancak, gevseme, kisi öfkeye giderken uygulanirsa, çok daha basarili sonuç verir.

Örnegin bir çocugun tezgâhin üzerindeki bir sürahi yada bardaga ulasmaya çalismasi, onu uzanarak almasi ve aldiktan sonra bizim çocugu azarlamamiz ve aglatmamiz pek hos olmayabilir.

Ancak çocuk tezgâha dogru giderken bizim onun dikkatini çekecek bir seyler yapmamiz, onun nazarini baska bir yöne sevk etmemiz, hem çocugun kötü etkilenmesini engelleyecek, hem de güzel bir davranis olacaktir.

Öfke bedensel kontrol altina alindiginda heyecanin minimize edilmesi önemli bir konudur. Heyecanlar pozitif düsüncelere dönüsmezse öfke mevcudiyetini koruyacaktir. Kisinin sik sik vücudunun uyarilmasi strese yol açar ve bu durum öfkeyi tetikler ve ruhsal bozukluklara bile sebebiyet verir.

Aslinda öfkesinin kontrol altinda tutan bir insan sakin ruh haline sahiptir. Sakin insan her konuya yönelebilir. Sakin bir kimseyle konusulabilir, sizi dinleyebilir.

Insanin düsünceleri ile davranislari arasinda bir bag bulunmaktadir. Aklimizda tasarladigimiz konular davranisa dönüsür. Eger davranisimizin düzgün ve dengeli olmasini istiyorsak düsünce eksenindeki sorunlari gidermek gerekir.

Yani olaylarla ilgili bir öngörü ya da olayin yorumlanmasinda dikkatli olmak durumundayiz.

Herhangi bir hadise esnasinda dikkatin nereye verilecegi konusu önem arz eden bir husustur. Bu kapsamda, olumlu bir yere odaklanmak; hata yapilmasini, insanin kendisini kiskirtmasini ve islerin zorlasmasini engelleyecektir.

Yine kimseden yapabileceginden fazla bir sey beklememek gerekir. Mesela geç kalan bir kimseyi geç kaldigi anda azarlarsaniz sikinti olur, ters davranislara neden olabilir, belki de ertesi gün oturup konusmak, derdi bir maruzati varsa dinlemek daha etkili bir yöntemdir.

Öfkeli kimseler farkinda olmadan birtakim gereksiz düsüncelerle hareket ederler. Bu durum bilinçaltinin bir yansimasidir ve insanlari öfkeli konuma getirir. Öfke anlik olarak geçip gitmesine firsat verilmemesi de önemlidir. Öfkeden sonra düsünerek bir sonraki adimin saglikli bir sekilde atilmasi faydali olacaktir.

Öte yandan, daha öncede belirtigimiz gibi pozitif düsünerek öfkeyle bas edilebilmektedir. Bu durumun yaninda, öfkenin saglikli bir sekilde ifade edilmesi, dile getirilmesi insanin çevresinde de olumlu karsilik bulacaktir.

Sonuç olarak öfke normal bir duygudur ve sonradan ögrenilen bir süreçtir. Eger insan bir konuya veya duruma öfkelenirse bunu mutlaka disa vurmak ister. Önemli olan bu durumun kontrol altina alinmasidir.

Sorularla ve Örnek Vakalarla

ÖFKE KONTROLÜ

MEHTAP KAYAOGLU

NESIL

Benzer Kitaplar

Fevzi BOZKURT

SOYGUN RÜSVET CINAYET - ISTE DERIN DEVLET - ARASTIRILAMAYAN MECLIS ARASTIRMA KOMISYONU RAPORLARI

Ekonomi

Fevzi BOZKURT

ULUSLAR ARASI POLISLIK VE IÇ GÜVENLIK

Ekonomi

Fevzi BOZKURT

ARASTIRMA YÖNTEM VE TEKNIKLERI

Ekonomi

Fevzi BOZKURT

MADALYALI MAHKUM - KORKUT EKEN

Ekonomi