Arastirma, sistemli bir sekilde gerçekleri ögrenme
biçimidir. Arastirma her yerde ve her mekânda yapilabilmektedir. Arastirima islemi
soru sormak ile baslar, her sorulan soru alinan cevap kadar önem arz
etmektedir. Arastirma da kullanilan yöntem ve araçlar ne kadar objektif ve
bilimsel olursa o kadar verimli sonuçlar alinacagi bir gerçektir. Bilim ve
teknoloji sayesinde insanoglu dünyaya hakim olmaktadir ve günlük hayati kendisi
için dahada kolaylastirmak da ve karsilasabilecegi sorunlari en aza indirgemektedir.
Örnegin; dogal afetlerin üstesinden gelebilmek gibi, Özellikle gelismisligini
tamamlayan ülkeler bilimsel arastirmalara önem verir bu da az gelismis ülkelerden
gelismis ülkelere beyin göçünü arttirir, gelismis ülkeler arasinda bilim ve
arastirmada ön sirada olma gayreti, rekabeti vardir.
Bilim ve teknolojide önde olmakdevletlerarasinda dünya
devi olmak için olmazsa olmaz ön adimdir. Anlasilacagi üzere gelismislik düzeyi
ile bilim ve arastirmada gelismislik, paralellik göstermektedir. Arastirma çalismalarina
degerkatan AR-GE (arastirma-gelistirme) faaliyetlerine önem vermek gerekir, en
son model cihaz ve teknolojileri takip etmek teknoloji yarisinda temel alt yapi
tasini olusturur.
Bilimsel arastirmalar genel olarak yalin bir faaliyet
olmayip, birçok süreci içerisine almaktadir bunlar;
*Arastirma da konunun belirlenmesi süreci,
*Problemin netlestirilmesi süreci,
*Konu ile ilgili hipotez olusturulmasi,
* Kullanilacak olan yöntemin belirlenmesi,
*Veri toplama ve analizi süreci,
*Rapor yazilmasi ve raporun yayinlanmasi gibi süreçlerden
olusmaktadir.
Kisacasi Ar-Ge çalismalari; ister devlet için olsun,
ister özel sektör için olsun her seyin ve her konunun merkezi olup her an için
gelistirilmeye muhtaçtir. Bilim alaninda ortak dil ve kullanilan kavramlarin
anlasilirligi, kavramin tasidigi önem kadar önem arz etmektedir. Çünkü iletisim
kavramlar sayesinde olmak da ve anlam kazanmaktadir. Terminolojinin ve
kavramlarin ortak kullanilmasi evrensel olarak kolaylik saglamaktadir.
Kavramlarda kullanilan kisaltmalarin ne anlama geldiginin anlasilmasi kavramlar
kadar önem arz etmektedir.
Arastirma
da kullanilan kavramlar
MANTIK
Dogru olan ile yanlis olanin ayirt edilerek bilgiye
ulasmayi amaçlayan arastirmabilimine verilen addir. Daha önceleri bir felsefe
dali iken günümüz itibariyle matematik (cebir) ve bilgisayar gibi bilimin olmazsa
olmaz bir parçasi haline gelmistir.
DOGRULUK
Düsünülen yarginin,
düsüncenin gerçek olan ile uyusmasidir. Öne sürülen deger yargilarinin
ve önermelerin gerçege uygun olmasi, gerçek olmasidir.
FENOMEN
Gözle görünen olay manasindadir.
DOGMA
Irdelenmeye ve kuskuya kapali olan, firsat vermeyen
ögretidir.
INANÇ
KÜLTÜR
Içinde bulunulan toplumun maddi ve manevi degerlerini temel alarak,
bunlardan etkilenerek ögrenim ve yasanti biçimi olusturulmasidir.
METAFIZIK
Diger bir adiyla fizik ötesi, deney ötesidir.
RASYONALIZIM
Diger bir ismi akilciliktir. Bilginin kaynagini, akil
olarak alan düsünce ile eldeedilecegini savunan yaklasimdir.
POZITIVIZIM
Gözlem ve deneye dayali sonuç alan bilimsel bir bilim
dalidir.
PARADIGMA
Diger bir adi degerler dizisidir. Neyi nasil algilayip,
neyi benimsedigi ile alakali bilimdir, kisaca insanin iç ve dis dünyasinin
kendine göre yorumlanmasidir. Yani özneldir.
BILGI
Insanlarin bes duyu organlari ile akil ve mantik ile
algiladigi her sey, bilgidir. Bilimsel
bir bilgide olmasi gereken özellikler sunlardir;
a)dogruluk,
b)inanç,
c)gerekçe
BILIM
Tarafsiz bir sekilde arastirma ve incelemeye dayali olgu
ve olaylar ile ilgili zihinsel etkinliklerdir.
BILIMSEL
ETIK
Akademik ve bilimsel çalismalarda uyulmasi gereken kurallar
bütünüdür. Örnek olarak, Hipokrat yemini gösterilebilir.
ARASTIRMA
Belli bir sistematik çevresinde bilimsel yöntem ve
teknikler kullanilarak yapilan çalismanin açiklanmasidir.
EVREN
Tüm varliklari ve fiilleri içeren sistemdir. Diger adlari
ise kosmos ve popülâsyondur.
ARASTIRMA
EVRENI
Arastirmacinin, arastirma konusunda gözlem yaparak
hakkinda yorum yapacagi evrendir.
ÖRNEKLEM
Arastirma konusunu olusturan evrenin tüm özelliklerini
yansitan bir parçasi örnegidir.
DENEK
Üzerinde deney yapilan her sey manasina gelmektedir.
BILIMSEL
YÖNTEM
Olgularin deney ve gözlem yoluyla verilere
dönüstürülmesinde kullanilan yöntemdir.
LITERATÜR
TARAMA / KÜTÜPHANE ARASTIRMASI
Konu ile ilgili her türlü yazili eserin incelenmesidir.
Elde edilen her bilgi bir liste sirasina göre siralanir. Literatür arastirmasinin
en üst düzeyi yazin arastirmasidir.
NITEL
ARASTIRMALAR
Sosyoloji,
psikoloji gibi alanlarda insan davranislarini inceleyen arastirma
yöntemidir. Daha çok gözleme dayalidir.
NICEL
ARASTIRMALAR
Deneysel ve gözlemsel yöntemler ile elde edilen verileri yaygin
olarak kullanan istatistik analizi yapabilen arastirmadir.
TÜME
VARIM
Tek tek olgulardan yola çikarak genel yargilara
ulasmaktir. Kisaca özeden genele gitmek denilebilir.
TÜMDEN
GELIM
Genel yargi ve bilgilerden hareketle özel durumlari
açiklayan yorum yapma yöntemidir.
BETIMLEME
(TASVIR ETME)
Bir seyi söz ya da yazi ile anlatmak, göz önündecanlandirmak,
tasvir etmektir. Kisaca görülenlerin ve gözlemlerin sözcükler ile anlatilmasi
kelimeler ile resim yapilmasidir.
ARASTIRMA
PROBLEMI
Cevabi bulunmasi gereken problemlerdir.
HIPOTEZ
Arastirmalarda kanitlamak istedigimiz konu ile ilgili
yapmis oldugumuz önermelere hipotez adi verilmektedir.
KURAM
(TEORI)
Olay ve olgularin sistemli ve tutarli bir sekilde,
açiklanmasidir.
BILIMSEL
YASA
Kuramlarin ispatlanip, kesinlestikten sonra geldigi
safhadir.
GEÇERLIK
Bilgi toplama aracinin ölçülmek istenilen kazanimlari, ne
düzeyde ölçtügüdür.
ARASTIRMA
DA GÜVENILIRLIK
Geçici içsel ve dissal sartlardan etkilenmeden ölçme
aracinin her ne ölçüyor ise hep ayni sonucu vermesidir.
YAKLASIM
TARZINA GÖRE ARASTIMALAR
NITEL
ARASTIRMALAR
Insan davranislarinin temel nedenlerini ve
motivasyonlarini anlamaya çalisan arastirmalardir. Örnek, psikoloji
Niteliksel arastirma ise toplum ve davranislarini
incelemektedir, yöntem olarak; Gözlem, Mülakat ve Anket yöntemlerini
kullanir.
Nitel arastirmada kullanilan yöntemleri;
*Iz Sürme (Tracer) Yöntemi; Bazi dokümanlar yardimi ile
belirli bir zaman diliminde konu ile ilgili gruplar üzerinde örgütsel sürecin
tamamlanmasidir.
*Paydas Analizi; Herhangi bir olay çevresinde olaydan
etkilenen veya olayi etkileyen gruplarin varligina, görüsüne dayanan arastirma
yöntemidir.
*Örnek Olay Yöntemi (Vaka Incelemesi); Bir konu hakkinda
kisi veya kisilerin belli bir süre boyunca sistemli bir sekilde takip edilmesi,
incelenmesi yöntemidir.
*Odak (Focus) Yöntemi
Arastirilacak konu ile ilgli olarak (7-12) kisilik
gruplarin bir araya gelerek bir baskan yönetiminde beyin firtinasi yaparak bir
uzlasi sagladiklari yöntemdir.
NICEL
ARASTIRMALAR
Olay ve olgularin deneysel yöntemler kullanilarak
nedensellik yoluyla gerçeklere ulasmaya çalisan arastirmalardir.
ARASTIRMA
MODELI AÇISINDAN ARASTIRMALAR
1-) KESIFSEL
ARASTIRMALAR
Ilk ve ön bilgileri elde etmek amaciyla yapilan
arastirmalardir.
2-)
BETIMSEL ARASTIRMALAR
Olaylari tasvir ederek problemi anlamaya çalisan
arastirmalardir. Arastirmada sebep ve sonuç iliskisi yoktur.
3-)NEDENSELLIK
ARASTIRMALARI
Niçin ve neden sorulariyla sebep sonuç iliskisi
çerçevesinde yapilan arastirmalardir.
a-)
Teorik Arastirmalar
Deney vb. yöntemleri kullanmadan olaylari teorik ve
mantiksal olarak anlamaya çalisan arastirma yöntemidir.
b-)Uygulamali
Arastirmalar
Kuramlarin ve yöntemlerin ürüne dönüstürüldügü
arastirmadir.
4-)BILIM
DALLARINA GÖRE ARASTIMALAR
*Fen bilimleri arastirmalari
*Sosyal bilimler arastirmalari
ARASTIRMALARIN
PLANLANMASI
Bir arastirmanin asamalari;
1-Problemin belirlenmesi,
2-Veri toplamanin planlanmasi,
3-Veri elde edilmesi ve analizi
4- Arastirma raporunun yazilmasi
Planlamada amaç, faaliyetlerin her birinin nasil nerede
ve kimler tarafindan ne zaman yapilacaginin belirlenmesidir. Planlamada önemli
olan arastirma sorununun tespit edilmesi ve nasil-hangi yöntem uygulanarak en
verimli ve kisa sürede çözüm üretilmesidir. Arastirima problemi (AP) arastirmanin
amacini yansitmaktadir.
Arastirma probleminin formüle edilmesinde faydalanilan
kaynaklar; Genel teoriler, Kisisel deneyimler, Gözlemler, Güncel konular,
Literatür verileri, yasanilan sosyal ortam, egitim düzeyi ve iligi alanlari
sayilabilir.
Arastirmada hipotez; arastirilan soruya önceden verilen
cevaptir. Varsayimlar arastirmanin temelini olusturan, unsurlardir. Her
arastirmanin bir sinirinin olmasi gerekmektedir.
Örnekleme ise, bir konuda kümenin (grubun) tamaminin
incelenmesi amaciyla seçilen bir parçanin incelenmesidir. Örnekleme isleminde kullanilan
örneklem ise, belirli bir yöntem ile ele alinan kisimdir.
Veri analizi; verilerin-bilgilerin-datalarin, anlasilir
ve yorumlanabilir hale getirilmesi islemidir.
BASLICA
ARASTARMA YÖNTEMLERI
Mantiksal yöntem
Kütüphane arastirmasi (Literatür tarama)
Arsiv ve doküman incelemesi
Söylem analizi
Anket yönetimi
Eylem arastirmalari
Örnek olay (Vaka) incelemesi
Gözlem yöntemi
Deneysel yöntem
Istatistiksel analiz yöntemleri
Alan yazisinin incelenmesi
Tarih arastirmalari yöntemi olarak sayilabilir.
Mantiksal yöntem; Tümevarim, tümden gelim ve mukayese
(emsal alma) mantik yönteminin olmazsa olmazidir. Fen bilimlerin yapilan
arastirmalarda genel olarak tümden gelim, sosyal bilimlerde ise genel olarak
tüme varim yöntemleri kullanilmaktadir. Mantiksal yaklasimlarda veri elde
edilmesi ve sonuca ulasilmasi esastir.
Kütüphane arastirmasi yönteminde; kütüphanede bulunmasi
muhtemel belgelerin ve yayinlarin incelenmesi esastir. Kütüphane
arastirmalarinda kullanilan teknik içerik analizi yöntemidir. Analiz yönteminde
kullanilan teknikler; frekans (kullanim sikligi) analizi, kategorik analiz,
degerlendirici analiz, beraber vuku bulma olasiligi analizi, bilgisayarli
analiz seklinde siralanabilir.
Alan-yazi incelemesi; bibliyografya düzenleme, eserlerin özetlerini
vermek yerine belirli süreçlerden geçerek bir sonuca ulasilmasidir. Söylem
analizi ise, iletisimlerin ve konusmalarin analiz edilmesidir.
ANKET
Kisilerden bilgi almak amaciyla, genel olarak yüz yüze
görüsülerek yapilan bir arastirma yöntemidir. Anket yöntemine deney ve gözlem
yapilamadigi durumlarda basvurulmaktadir. Bir ankette bulunmasi gereken
kisimlar;
*Anketin sahibi (kisi veya kurum)
*Anketin konusu,
*Anketörün
(anketi yapan sahis) adi ve soyadi,
*Anketin yapildigi tarih, *Anketi cevaplayanin adi ve soyadi,
*Anket
sorulari, Anket numarasi, *Adres Bölümü (haberlesme-iletisim)
Anket uygulama açisindan;
*Yüz yüze görüsme (mülakat),
*Derinlemesine mülakat; denek sayisinin az, görüsme süresinin çok
oldugu mülakat seklidir.
*Posta yoluyla mülakat,
*Telefon ile anket,
*Internet ortaminda anket,
*Odak grup görüsmeleri; Bir odada (7-12) kisilik
gruplarin bulundugu, topluluga baska bir odadan yapilan ve gözlem yapilan
ankettir.
*Omnibüs anketi; Müsteri konumundaki firmalara yaptirilan
anket çesididir.
*Projektif arastirma teknikleri; Deneklerin
bilinçaltindaki duygu ve düsünceleri ortaya koymaya çalisan kelime resim vb
yöntemleri kullanilarak yapilan anket çesididir.
Eylem arastirmalarinda arastirmaci bizzat arastirmanin
içerisinde yer alir, bir parça konumundadir. Örnek olay inceleme yönteminde
konu ile ilgili detayli bir inceleme yapilir.
DENEYSEL
YÖNTEM
1-)
Klasik Deneysel Yöntem
Kontrol grubunun bulundugu, gruplara ayirmanin rastgele
yapildigi yöntemdir.
2-)Yari
Deneysel Yöntem
Kontrol grubunun bulunmadigi, gruplara ayirmanin rastgele
yapilmadigi yöntemdir.
3-)
Ön Deneysel Arastirma Yöntemi
Klasik deney yönteminde yapilan islemlerden birisinin
veya ikisinin eksik oldugu yöntemdir.
ISTATISTIKSEL
ANALIZ YÖNTEMLERI
Bu yöntem ile her alanda ileriye dönük hesaplamalar
yapilmaktadir. Tarihsel arastirma yönteminde geçmis bilgilerden ders alarak
gelecege yön verilmeye çalisilmaktadir. Tarihsel arastirma yönteminde sözlü ve
yazili kaynaklar kullanilmaktadir.
ÖLÇME
VE ARASTIRMA
Bilimin amacinin anlamak ve anladigini açiklamak oldugu
bilinmektedir. Bu nedenle ölçme ile bilim arasindaki bag kendiliginden
kurulmaktadir. Ölçek ise ölçme isleminde olmasi gereken araçtir. Ölçekler kendi
aralarinda karsilastirmali ölçek ve karsilastirmali olmayan ölçek seklinde iki
türe ayrilmaktadir. Ölçeklerin inandiriciligini saglayan geçerli ve güveneler
olmasidir.
Arastirmada kayit edilmis olan bütün bilgilere veri
(data) adi verilmektedir. Öne sürülen hipotezlerin dogrulanmasi yani
saglamasini yapmak amaciyla kullanilir.
Içerisinde belli bir sisteme göre karsi tarafa sorulacak
sualleri barindiran çizelgelere anket formu denir. Yapilan anketin hiçbir zaman
yarim saati geçmemesi gerekmektedir.
ÖRNEKLEME
Küme ismi verilen gruptan bir kisim veya parça seçerek
örnek almaktir. Bir konuda acil olarak bilgiye ihtiyaç varsa örneklemeye basvurulur.
Gayeli ve olasilikli örnekleme olmak üzere iki gruba ayrilir.
Bir anket formu hazirlanirken hatalarin sifira
indirilmesi amaciyla veriler elden geçirilir, elden geçirilen veriler daha
sonra tasnif edilerek gruplandirilir, en son olarak da elde edilen bilgilerin
sunulabilmesi için bilgiler tablolastirilir.,
Hipotezlerin test edilmesi, ileriye dönük tahminler
yapmak ve mevcut durumun daha iyi anlasilmasi amaciyla istatistik analizleri
yapilar.
Arastirmada bir konuyu anlatmak amaciyla kullanilan
sekillere grafik adi verilir.grafik çizmenin amaci dogru net ve estetik bir
sekilde bilgileri karsi tarafi sikmadan görsel bir sekilde iletmektir. Grafik
çesitleri; görünümlerine göre, amaçlarina göre, mukayese tarzina göre
kullanilan verilere göre, alan ve konularina göre, çizim teknigine göre,
boyutlarina göre, kullanim alanlarina göre geçici veya kalici grafikler, özel
grafikler olmak üzere dokuz çesittir. Özel grafikleri siralayacak olursak;
pasta (dairesel) grafik, sütun grafik, barkod grafik, histrogramlar, çubuk
diyagramlar, çizgi grafikler, krokiler sayilabilir.
BILIMSEL
RAPOR (TEZ) YAZIMINDA DIKKAT EDILECEK HUSUSLAR
Sekilsel ve içerik yönünden zengin olmalidir. Ilk önce
bir müsveddesi olusturulmalidir, bu sayede yapilan hatalar düzeltilir ve daha
verimli sonuçlar el edilir. Rapor yazilmadan önce kaç sayfa olacagi, ne kadar
zamanda tamamlanacagi belirlenmelidir, raporda kullanilan dil anlasilir ve
düzgün olmalidir. Bir raporun ana bölümleri; kapak sayfasi, özet ve anahtar
kelimeler, yabanci dilde özet, basliklara göre içindekiler bölümü,
tablo-grafik-sekil listesi, kisaltmalar ve simgeler siralanabilir.
Raporlar olusturulurken sekil yönünden dikkat edilecek
bir diger husus ise; sayfa düzenidir kagit da üst taraf, sag taraf ve alt
taraftan 2.5 cm sol taraftan ise 3.5 cm bosluk birakilmasina dikkat edilmesi
gerekmektedir. Raporda kullanilacak yazim dilinde; yazanin amaci, yazanin
konumu, muhatap kitle ve raporun konusu gibi konulara dikkat edilmesi
gerekmektedir. Raporda yapilan kisaltmalar ayri bir bölümde açiklanmalidir.
Genelde dipnot olarak açiklanir. Raporda kaynak göstermenin amaçlarini
siralayacak olur isek; dürüst davranmanin bir geregi, denetime yardimci olmak,
kaynagin aslini elde etmek, kaynagi yazana destek olmak olarak sayilabilir, her
seyden önce bir etik kuralidir.
Benzer Kitaplar
Fevzi BOZKURT
Fevzi BOZKURT