Osmanli devletinde osmanli tugrasinin anlami Oguzca Tugrag olup, Anadolu lehçesinde (g) söylenisinde zorluk oldugu için direk “Tugra” olarak söylenerek yaygin hale gelmistir. Padisahin basilmis seklinde olan imzasina denilmektedir. Farsça olarak nisan “isaret” anlamina, Arapçasi tevki yani “iz birakma” anlamina gelmektedir. Büyük Selçuklular da ve Anadolu Selçuklulari’nda tugralarin varligina rastlanmaktadir. Sekil seklinde olanlari Osmanli Devleti’nde ve Anadolu beyliklerinde görülmektedir.
Osmanli armasindaki hangi sembol neyi anlatiyor, sembolleri en tepeden baslayarak siraladigimizda ortaya neler çikiyor? Iste 1876-1909 yillari arasinda yapilan armadaki sembollerin anlamlari.
Osmanli Devleti'nin sembolü haline gelen 'Osmanli armasi' ve o armanin üzerindeki sembollerin hikayesi...
Kraliçe Victoria 19. yüzyilda bir arma tasarimi yaptirarak, Sultan Abdülmecid'e hediye eder.
Prens Charles Young ismindeki bir Ingiliz tarafindan tasarlanan Osmanli armasinda;
günes, 2. Abdülhamit'in tugrasi, sorguçlu serpus, kalkan, sancak, mizrak, top, kiliç, borazan, yay, çapa, hilafet sancagi, Kur'an-i Kerim, terazi, kiliç, süngülü tüfek, sefkat nisani, Mecidi nisani, nisan-i iftihar, nisan-i Osmani gibi 30 ayri sembol bulunuyor.
Osmanli Tugrasi’nin Kullanildigi Yerler
Tugranin büyüklügü yazilan yazinin ve belgenin içerigine göre degiskenlik göstermektedir. Büyüklüge bagli bir uyum içerisinde yer alirdi. Tugralar her zaman belge ve evraklarin basinda yer almaktadir. Hiçbir tugra sonda yer almaz. Tugralarin sag taraflarina çiçek deseni ve mahlas yazma sonralari ortaya çikan bir durumdur.
Hiçbir Osmanli tugrasi birbirine benzemez. Ilk tugra olan Orhan Gazi’ye ait olan olan tugra diger tüm tugralara örnek olarak esinlenilmistir. Zamanla arma seklini alan tugralar artik para, pul, evrak, senet, çesme, cami, resmi daire, donanma, saray gibi birçok yerde yerini alarak kullanilmaya baslanarak devam etmistir.
Tugralar beylikler araciligiyla Osmanli Devleti’ne geçmesinden yikilmasina kadar çesitli yerlerde kullanilarak hat sanatinda sanatsal bir kol haline gelerek, bugün birçok sanatsal faaliyetlerde yer alarak devam etmektedir. Hattatlar en güzel Osmanli tugrasini çikarmak için kiyasiya ugrasmislar ve içinde Kuran’i Kerim’den ayetler, dualar, hadisler geçen tugralar ortaya çikmistir.
ARMANIN SON SEKLI SULTAN II. ABDÜLHAMID ZAMANINDA BELIRLENDI
Abdülmecid, Osmanli Devleti`nde ilk kez yabanci nisan kabul eden sultandir. Abdülmecid Han`in oglu Sultan II. Abdülhamit, babasinin devrinde yapilan armaya yeni eklemelerde bulunur. 17 Nisan 1882 yilinda resmi arma olarak kabul edilir ve kullanilmaya baslanir.
Osmanli armasi, üzerinde 30 ayri sembol tasiyor. Iste o semboller ve anlamlari…
1- Tugranin etrafindaki bu
günes motifi, padisahin günese benzetilmesinden ileri gelir
2- II. Abdülhamit`in tugrasi.
3- Sorguçlu Kavuk: Osman Gazi`yi ve tahti temsil eder.
4- Yesil Hilafet Sancagi
5- Süngülü Tüfek: Osmanli ordusunun asli silahi olmustur
6-Çift Tarafli Teber.
7-Toplu Tabanca
8-Terazi: Sesper ve asaya asilidir, adaleti temsil eder.
9-(Üstte)Kur`an-i Kerim (Altta) Kanunnameler.
10-Nisan-i Âli-i Imtiyaz.
11-Nisan-i Osmanî
12-Asa ve Sesper
13-Çapa: Donanmayi temsil eder.
14-Bereket Boynuzu.
15-Nisan-i Iftihar
16-Yay
17-Nisan-i Mecidi
18-Borazan
19-Sefkat Nisani
20-Top Gülleleri
21-Kiliç
22-Top
23-El siperlikli merasim kilici.
24-Mizrak
25-Çift Teber.
26-Tek Tarafli Teber
27-Bayrak
28-Osmanli Sancagi
29-Mizrak
30-Kalkan ortasinda stilize edilmis günes motifi ve 12 yildiz
Armanin alt tarafini boydan boya süsleyen
inci defneyapraklari, çiçek motifleri arasindan bes tane madalya sarkar. Bu madalyalarin isimleri söyledir:
Imtiyaz nisani,
Mecidi nisani,
Iftihar nisani,
Osmanli nisani,
ve Sefkat nisani.
Eski Türklerde armaya ongun veya damga denir. Her asiretin bir ongunu; her beyin de hususî mühür makaminda bir tugrasi vardir. Bu ongun, Avrupa Hunlarinda kus, Selçuklularda çift basli kartaldir. Kayi boyunun damgasi iki ok ve bir yaydir.
