ÖMER HAYYAM (Hayati, rubaileri, söylemleri)

Özbekistan'da Ömer Hayyam Sarabi meshurdur....

Okullarda Pascal üçgeni diye ögrendigimiz  matematik kavramnin esasinda Ömer HAYYAM tarafindan  olusturulmustur.

Asil adi, Giyaseddin Eb’ul Feth Ömer Ibni Ibrahim’el Hayyam veya Ömer Hayyam (18 Mayis 1048 – 4 Aralik 1131) Iranli sâir, filozof, matematikçi ve astronom. Aslinda Ömer Hayyam deyince pek çogumuzun aklina “asktan, saraptan, eglenceden” dem vuran dörtlükleri (rubailer) gelir. Oysa O, neredeyse 9 asirdir unutulmayan sairliginin yani sira bir bilim adamidir.

Çadirci anlamina gelen “Hayyam” takma adini babasinin çadircilik yapmasindan almistir. Hayyam ayni zamanda çok iyi bir matematikçiydi. Binom Açilimi’ni ilk kullanan bilim insanidir. Hayyam, genelde siirlerindeki eglence düskünlügünün belirgin olmasindan dolayi rubaileri ile ünlenmistir.

*****Okullarda Fransiz matematikçi Blaise Pascal’in soyadiyla ögretilen matematik kavrami Pascal Üçgeni, aslinda Ömer Hayyam tarafindan olusturulmustur. Matematik, astronomi konularinda dünyanin önde gelen bilim insanlarindandir. Birçok bilimsel çalismasi oldugu bilinmektedir.

 ***1000 sene önce yazilmis dizeler üzerinden Fazil Say’a ceza verebilen hukuk sistemi de......

*Uyan! Uyumak için önümüzde sonsuzluk var.

*Ya sirtimiza alip tasiyoruz, Ya ayagimizin altina alip çigniyoruz, Ögrenemedik bi türlü yan yana yürümeyi.

*Hayat kisa insanoglu! Kesildikçe biten otlar gibi yesermeyeceksin bir daha.

*Ayriligin özlemin her seyin bir hazzi var. Seni anlamak da güzel, seni beklemek kadar.

*Için temiz olmadiktan sonra haci hoca olmussun; kaç para! hirka; tespih; post; seccade güzel: ama tanri kanar mi bunlara?

*Gül yanakli sevgiliyi saramaz insan Yüregine diken batmadan, vurulmadan. Kim bir güzelin saçina dokunabilmis Tarak gibi dis dis, didik didik olmadan?

*Hayyam.Demis ki! Ben Haram ile Helali karistirmam... Dost ile içilen 'RAKI' helaldir, 'Pust' ile içilen su bile Haram.

*Bu zamanda az dostun olsun, daha iyi ! Herkesle uzaktan hos bes edip geçmeli, Can gözünü açinca görüyor ki insan; En büyük düsmaniymis en çok güvendigi...yalan mi ?

*Durmadan kurulup dagilan bu yerde Hiç bir dost arama. ...Güvenilir bir siginak, hiç! .. Birak aci yüreginde konaklasin Olmaza çare arama... Kimse sana gülmeden sen aciya gülümse, Yasamana bak!

*bizim sarap icmemiz ne keyfimizden,ne dine, edebe aykiri gitmemizden,bir an gecmek istiyoruz kendimizden: icip icip sarhos olmamiz bu yüzden.

*Dert içinde sevinci bul da yasa; Haksiz düzende hakli ol da yasa; Sonu nasil olsa yokluk dünyanin, Varindan yogundan kurtul da yasa.

*Ey sevginin sirlarindan habersiz yasayanlar, Bilin ki tüm varligin bas kaynagi sevgidir, sevgi.

Her sabah yeni bir gün dogarken, Bir gün de eksilir ömürden; Her safak bir hirsiz gibidir Elinde bir fenerle gelen.

*Dunyayi yeniden yarataydi, yaratirken de beni yaninda tutaydi ; derdim : "Ya benim adimi sil defterinden,ya da benim diledigimce yarat dunyayi.

*Güçlü olduguna inandirdin beni; Bol bol da verdin bana vereceklerini. Yüz yil günah isleyip bilmek isterim; Günahlar mi sonsuz, senin rahmetin mi.

*Ne bilginler geldi, neler buldular! Mumlar gibi dünyaya isik saldilar. Hangisi yarip geçti bu karanligi? Birer masal söyleyip uyuya kaldilar.

*Her agizda bir yemin artik, Sakin ha inanmayiniz. Biri bir sey mi söyledi; Söz'e degil söyleyene bakiniz...

*Vefasiz dünya diye yakinip durma; Dünya elindeyken tadini çikarsana! Herkese vefali olsaydi dünya< Sira mi gelirdi senin yasamana?

*Okunu atti mi ölüm, siperler bosuna; O satafatlar, altinlar, gümüsler bosuna.

*Can o güzel yüzüne vurgun, neyleyim; Gönül tatli diline tutkun, neyleyim; Can da, gönül de sir incileriyle dolu: Ama dile kilit vurmussun, neyleyim.

*Bilmem, Tanrim, beni yaratirken neydi niyetin, Bana cenneti mi, cehennemi mi nasip ettin; Bir kadeh, bir güzel, bir çalgi bir de yesil çimen Bunlar benim olsun, veresiye cennet de senin.

*Yasamanin sirlarini bileydin Ölümün sirlarini da çözerdin. Bugün aklin var, bir sey bildigin yok: Yarin, akilsiz, neyi bileceksin.

*Yarim somunun var mi? Bir ufak da evin? Kimselerin kulu kölesi degil misin? Kimsenin sirtindan geçindigin de yok ya? Keyfine bak:En hos dünyasi olan sensin...

*Bu kubbe altindaki bin bir belayi gör; Dostlar gideli bosalan dünyayi gör; Tek soluk yitirme kendini bilmeden; Birak yarini, dünü, yasadigin ani gör.

*Sevdigini mertçe seven kisi, pervane gibi özler atesi. Sevip de yanmaktan korkanin masal anlatmaktir bütün isi.

*Bir elde kadeh, bir elde Kuran; Bir helaldir isimiz, bir haram. Su yarim yamalak dünyada ne tam kafiriz, ne tam müslüman.

*Tarih, kâinatin vicdanidir.

*Cehennemi gerçekten bilmek mi istersin? Dünyada cehennem, ehil olmayanla konusmandir.

*Cennette huriler varmis, kara gözlü; Içkinin de ordaymis en güzeli. Desene biz çoktan cennetlik olmusuz: Bak, bir yanda sarap, bir yanda sevgili.

*Gün dogarken sabah horozlari niçin Aci aci bagrisirlar, bilir misin? Tan yerini gösterip derler ki sana: Bir gecen geçti gidiyor; sen nerdesin?

*Kim demis haram nedir bilmez Hayyam Ben haramla helali karistirmam Seninle içilen sarap helaldir Sensiz içilen su bile haram.

*Ey özünün sirlarina akil ermeyen; Suçumuza, duamiza önem vermeyen; Günahtan sarhostum, ama dilekten ayik; Umudumu rahmetine baglamisim ben.

*Girme su alçaklarin hizmetine: Konma sinek gibi pislik üstüne. Iki günde bir somun ye, ne olur!

*Yüreginin kanini iç de boyun egme.

*Kendini satmayan adama ekmek yok. Sen gel de yuf çekme böylesi dünyaya.

*Bir yürek ki yanmaz yürek denir mi ona Sevmek haram yüreginde ates olmayana Bir günü sevgisiz geçirdinse yazik En bos geçen günün o gündür inan bana.

*Felek ne cömert ne asagilik insanlara! Han hamam, dolap degirmen, hep onlara. Kendini satmiyan adama akmek yok: Sen gel de yuh çekme böylesi dünyaya!

*Herkes, gönlünce bir yol ariyor kendine... Kimi arayisi sürdürmekte, kimi buldugundan emin... Ama bir gün, bir ses haykiracak göklerden: Herkesin yolu kendine varir, arama baska yerde.

*Ask ki gerçek degilse, tutkusu olmaz. Atesi köze döner, kokusu olmaz. Asik olan gün, gece, ay ve yil yanar; Günes, isik, rahat ve uykusu olmaz.

*Ezeli sirlari ne sen bilirsin ne de ben Bu muammayi ne sen okuyabilirsin ne de ben Perde ardinda sen ben dedikodusu var amma. Perde kalkti mi ne sen kalirsin ne de ben.

*Eger her seyini kaybetmissen ve cebinde bir ekmek alacak kadar paran kalmissa, git kendine bir demet menekse al ve ruhunu besle. Bence bu çok anlamlidir ve kisinin öncelikle ruhunu beslemesi lazim.

*Gören göze güzel, çirkin hepsi bir; Âsiklara cennet, cehennem, hepsi bir; Ermis ha çul giymis, ha atlas; Yün yastik, tas yastik, seven basa hepsi bir.

*Sen içmiyorsan, içenleri kinama bari; Birak aldatmacayi, iki yüzlülükleri; Sarap içmem diye övünüyorsun, ama, Yedigin haltlar yaninda sarap nedir ki?

*Bir çember çizilse merkezinde ben, kenarinda sen. Sen döndükçe beni ; Ben döndükçe seni görsem..Öyle bir an gelse ki ; Yariçap sifir olsa...

*Ey güzel,sen ki bana derdi derman edensin. Simdi cekil önümden diye ferman edersin Senin yüzün can’imin kiblesi olmus bir kez, Ne yapsin, Kible mi degistirsin bu can dersin…

*Bahtimin kökü yeserip dal budak da verse Egretidir bu ömür diye giydigin elbise; Mihlari gevsek bir gölgeliktir beden çadiri, Pek dayanma sakin ne kadar saglam da görünse.

*Ey kör! bu yer, bu gök, bu yildizlar, bostur bos! Birak onu bunu da gönlünü hos tut hos! su durmadan kurulup dagilan evrende BIR NEFESTIR ALACAGIN, O DA BOSTUR BOS!

*Sen sofusun, hep dinden dem vurursun, Banada sapik, dinsiz der durursun. Peki ben ne görünüyorsam o'yum. Ya sen ne görünüyorsan o musun?

*Akil bu kadehi övdükçe över; Alnindan sevgiyle öptükçe öper; Zaman Usta'ysa bu canim nesneyi Hem yapar hem kirip bin parça eder.

*Kimi dinde imanda buldu yolu Kimi akil, bilim yolunu tuttu. Derken ses geldi karanliklardan: Gafiller! Dogru yol ne odur, ne bu!

*Ezel avcisi bir yem koydu oltasina Bir canli avladi Adem dedi adina Iyi kötü ne varsa yapan kendisiyken Tutar suçu yükler kendinden baskasina.

*Hayat yangin gibidir. Yoldan geçenin unuttugu alevler, rüzgarin önüne katip savurdugu küller; iste bir insan ömrü gelip geçmistir.

*Seni aramaktan dünyanin basi dertte; Zengine de göründügün yok, fakire de; Sen konusursun da biz sagir miyiz yoksa, Hep kör müyüz, sen varsin da görünürde.

*Bir kalp ki onun sevmesi aldanmasi yok Tutkunlugu yok , bir güzele yanmasi yok Bin kez yazik olsun sevisiz yürege Asksiz geçecek günlerin faydasi yok...

*Var mi daha agir yük zamani çekmek kadar. Yasama sebebimsin, su kadar, ekmek kadar. Ayriligin özlemin her seyin bir hazzi var. Seni anlamak da güzel, seni beklemek kadar..

*Ne diyebilirim ki sana, varligin sirlari sakli senden, benden; bir dügüm ki ne sen çözebilirsin, ne ben. Bizim ki perde arkasinda dedikodu; bir indi mi perde, ne sen kalirsin, ne ben...

*Niceleri geldi, neler istediler, Sonunda dünyayi birakip gittiler. Sen hiç gitmeyecek gibisin degil mi? O gidenler de hep senin gibiydiler.

*Benim halimden haber sorarsan, Bir çift sözüm var sana, yürekten: Sevginle girecegim topraga, Sevginle çikacagim topraktan.

*Orucumu yiyorsam Ramazanda , Mübarek aydan habersizim sanma. Çileden gece oluyor da gündüzüm, Sahura kalkiyorum gün ortasinda.

*Yasamani akla uydurman gerekir, Ama bilmezsin akla uygun olan nedir; Bereket eli çabuktur Zaman Usta'nin, Basina vura vura sana da ögretir.

*Sen nesin, varlik nedir, nerden bileceksin? Dünyan esen yel üstüne kurulmus senin. Iki yokluk arasinda bir varlik seninki: Hiçlik ne varsa çevrende, sen de bir hiçsin.

*Sevgiyle yogrulmamissa yüregin Tekkede , manastirda eremezsin Bir kez gerçekten sevdin mi dünyada Cennetin cehennemin üstündesin.

*Denize düsüp kaybolan su damlasi Topraga karisan toz zerresi Nedir bu dünyaya gelip gidisimizin manasi Fena bir böcek iste, bugün var yarin yok.

*Dünya üç bes bilgisizin elinde; Onlarca her bilgi kendilerinde. Üzülme; esek esegi begenir: Hayir var sana "kötü" demelerinde.

*Yillar günler gibi geçti gider; Nerde o eski dertler, sevinçler? Belaya aldirmaz akli olan: Bu da her sey gibi geçer, der.

*Iki günde bir somun geçiyorsa eline Soguk suyu da olursa bir kirik testide Niçin kendinden kötüsüne kul olur insan, Ne diye girer kendi gibisinin hizmetine?

*Akilla bir konusmam oldu dün gece, sana soracaklarim var dedim ? Sen ki her bilginin temelisin, bana yol göstermelisin. Yasamaktan bezdim, ne yapsam..? Bir kaç yil daha katlan dedi. Nedir dedim bu yasamak ? Bir düs dedi ; Bir kaç görüntü. Evi barki olmak nedir dedim..? Biraz keyfetmek için, yillar yili dert çekmek dedi. Bu zorbalar ne biçim adamlar dedim ? Kurt, köpek, çakal, makal, dedi. Ne dersin bu adamlara dedim..? Yüreksizler, kafasizlar, soysuzlar, dedi. Benim bu deli gönlüm dedim, ne zaman akillanacak ? Biraz daha kulagi burkulunca dedi. Hayyam' in bu sözlerine ne dersin dedim..? Dizmis alt alta sözleri ; Hosbes etmis derim dedi.

*Senden benden önce de vardi bu gün bu gece Felek dönüp durmadaydi hep bu gördügünce Usulca bas toptaga, çünkü bastigin yer Bir güzelin gözbebegiydi bes on yil önce.

*Bir geldi mi agir ölüm uykusu... Biter bu dünyanin dedikodusu.

*Tanrim niye eksi ayrani edersin helal de sarabi haram.

*Bir kerpiçim de olsa, satar yine sarap içerim.

*Dal goncayi bir sabah açilmis buldu , Gül melteme bir masal deyip savruldu Dünyada vefasizliga bak; on günde Bir gül yetisip, açip, solup kayboldu.

*Adalet evrenin ruhudur.