DÜNYAYI SARSAN OLAYLAR

Fevzi BOZKURT

Felsefe

Ilk insandan günümüze yasanan tüm olaylar bir biriyle baglantilidir. Her olay bir baska olayi olumlu ve ya olumsuz olarak etkilemistir. Tarih, sadece insanlarin gurur duyacagi olaylari ele almamis ayni zamanda savaslari, dogal felaketleri, yikimlari da ele alan bir öyküdür. Insanlik tarihinin binlerce yillik birikimi, dünyayi sarsan en önemli olaylari ve tarihte büyük izler birakan insanlari konu almistir.

Insanlik tarihini etkileyen ilk büyük olay atesin bulunmasidir.(M.Ö) 600.000 li yillarda atesin bulunmasi, insanoglunu medenilestirmis ve teknolojinin de gelismesini saglamistir. Atesin bulunmasi, insanlarin yerlesik hayata geçmelerine, metal aletler kesfedilmesine, kimya biliminin ortaya çikmasina ve madencilik ve kuyumculukta ilerlenmesine neden olmustur. (M.Ö.) 3500 lü yilarda yazinin bulunmasiyla insan oglu çag atlamistir. Yazinin bulunmasiyla insan oglu gördüklerini unutmamis ve düsüncelerini gelecek nesillere aktarma imkani olmustur. Yazinin bulunmasi ile bilgi toplayabilir, iletebilir, ve saklayabilir hale gelmistir insanoglu. Yazinin bulunmasi yeni icatlarin bulmasina vesile olmustur.

(M.Ö.) 3500 lü yillarda Sümerliler tarafindan icat edildigi düsünülen tekerlek çagin en önemli icadi oldugu söylenebilir. Tekerlegin icadi ile tasimacilik kolaylasmis, medeniyetin dogmasina ve gelismesine vesile olmus, tekerlegin gelistirilmesiyle otomobiller, arabalar, uçaklar hayatimizin vazgeçilmez parçasi olmustur. Savaslarin kisalmasini da saglamistir. Demirin Hititler tarafindan bulunup islenmesi Demir Çagini baslatmistir. Demirin isitilarak islenmesiyle savas aletleri ve günlük yasami kolaylastiracak aletler yapilmistir. Budanin (M.Ö.) 560 li yillarda dogumu ile dünyanin büyük dinlerinden budizim ortaya çikmis ve din ve felsefe alaninda büyük adimlar atilmistir.

Harp dehasi olan Büyük Iskender’in Asya seferinden sonra on üç sene dünyanin üç büyük kitasina hakim olmustur. Büyük Iskender gerek kalmadikça fetih ettigi ülkeleri yakip yikmamistir ve yapici olmustur. Üç büyük kitaya sahip olmasiyla kültür kaynasmasina neden olmus ve Helenistik bir kültürün ortaya çikmasina neden olmustur.

(M.Ö.) 1230 lu yillarda Hz. Musa’ nin Sina daginda Allah’in huzuruna çikmasiyla peygamberlik ve Musevilik dinin kitabi Tevrat verilmistir. (M.Ö.) 5 te dünyanin en etkili dini Hiristiyanligin temsilcisi Hz. Isa dünyaya gelmistir. Dört büyük kitaptan Incil Hz. Isay’a verilmis ve bu dinin ögretilmesi istenmistir. Otuz yasindan sonra vaftiz edilen Hz. Isa köy köy kasaba kasaba gezerek Hiristiyanlik dinini yaymaya çalismistir. Hz. Isa’nin Kudüs disinda bir tepede çarmaha gerilerek öldürüldügüne inanilmaktadir. Hz. Isa öldügünde geride kalan birçok havari oldugu için Hiristiyanlik dini hizla yayilmistir.

Türklerin ana yurdu orta Asyadir. Türkler hava sartlari ve olumsuz nedenlerden dolayi degisik yerlere göç etmeye baslarlar, zengin bir kültüre sahip olan Türkler hem gittikleri yerleri hem gittikleri yerlerin kültürlerini hem de kendi kültürlerini zenginlestirmislerdir. Türklerin göç etmesiyle kavimler göçü baslamis ve Roma Imparatorlugunun zayiflayarak çökmesine sebep olmustur.

Pusulanin 3. yy da Çinliler tarafindan bulunmasiyla denizciler okyanuslara açilmislar ve yeni kitalar kesfetmislerdir. Dördüncü yüzyilin sonlarinda kavimler göçünün baslamasiyla günümüz Avrupa’nin temelleri atilmistir.

20 Nisan 571 yilinda Mekke de dünyaya gelen Hz. Muhammed (sav) Islam dünyasinin peygamberidir. Hz. Muhammed (sav)’ e 40 yasinda Hira Magrasinda peygamberlik verilir. Hz. Muhammed (sav) 632 yilinda hicret ettigi Medine vefat eder ve dört halife dönemi baslar. 10 Ekim 680 yilinda Kerbela da Hz. Hüseyin’ in Yezid’ in askerleri tarafindan sehit edilmesiyle Islam dünyasi Siiler ve Sünniler olarak ikiye ayirmistir.

751 yilinda Talas’ ta Çinlilerle karsi karsiya kalan Araplar Türklerin yardimiyla Çinlileri maglup ederek Türk Islam tarihinin temelini atmislardir. Türkler batida Islamiyet’i hem korumus hem de yaymislardir. Çinliler tarafindan barutun bulunmasi ve patlayici silah olarak kullanilmasi tüm savaslarin gidisatini etkilemis ve Feodalitenin yikilmasina neden olmustur. 1071 yilinda Malazgirt te Selçuklu Hükümdari Alpaslan Malazgirt ovasinda Bizanslilari yenerek hem Anadolu’nun kapilarini Türklere açmis hem de Islam birligini kurmustur. Haçli seferleri 1096 yilinda baslamis 1270 yilana kadar sürmüstür. Haçli seferleri sonucunda kiliseye duyulan güven azalmis, burjuva sinifi orta çikmis ve zenginlesmistir. Hiristiyanlarin Islam’a karsi olan önyargilari azalmistir.

1215 li yilarda Magna Carta antlasmasiyla Fransa kralinin yetkiler sinirlandirilarak hukuk devleti olma yolunda büyük adimlar atilmistir.1203 lü yillarda kiliseye ve Hiristiyanlik dinine karsi çikanlari cezalandirmak için Engizisyon Mahkemeleri kurulmus ve masum insanlara acimasizca iskenceler edilmistir. Böylece halkin düsünce özgürlügü elinden alinmis ve karanlik çag baslamistir. Fransa ile Ingiltere’nin birbirlerine karsi savas açmasiyla yüzyil savaslari baslamistir. Yüzyili askin süren savas Fransa’nin üstünlügüyle biter. Savas, hiç bir Avrupa ülkesinin baska bir Avrupa ülkesine sömürge olmayacagini göstermistir. 1402 yilinda Ankara meydan muharebesinde Timur, Yildirim Bayezid i yenerek Anadolu Türk Birligini dagitmis ve Istanbul’un fethi gecikmistir.

1450 yilinda matbaanin icat edilmesi dünya kültür tarihinin en büyük olaylarindan olup siyasi sosyal kültürel ve ekonomik pek çok olaylari beraberinde getirmistir. Çok sayida kitap basilmis ve okuma orani artmistir. Bu sayede bilim ve kültür hizla yayilmistir.

Istanbul un Türkler tarafindan fetih edilmesi dünya tarihini olumsuz yönde etkilemistir. Istanbul daha önceden de bir çok kez Türkler tarafindan kusatilmis ancak basarisiz olunmustur. 2. Mehmet Han Istanbul’un fetihi için büyük toplar döktürmüs, kaleler yaptirmis ve gemileri karadan yürütmüstür. 1453 yilinda 2. Mehmet Istanbulu fetih ederek orta çagi kapatip yeni çagin baslamasina sebep olmustur. Büyük surlarin yikilabilecegi anlasilmis böylece Avrupa’da ki dere beyliklere de son verilerek feodalite rejimi sona ermistir. Bizans imparatorlugu sona ermistir. Önemli ticaret yollari Osmanlinin eline geçmis, Bilim adamlari Istanbul’dan Italya’ya gitmisler orada bilim alanin da yaptiklari basarili çalismalar ile Rönesans hareketi baslatmislardir. Avrupa’da Rönesans’in çikmasiyla skolastik düsünce sona ermis ve bilimsel düsünce gelismistir. Avrupa’da karanlik çag bitmis, sömürge imparatorluklari kurulmustur. Insanlar ortaçag bilgisizliginden kurtarildi ve reformun çikmasina neden oldu.

15. ve 16 yy yeni kitalar, irklar, uygarliklar, kesfedilmistir. haçli seferlerde pusulayi ögrenen Avrupalilarin pusulayi kullanmaya baslamalari, cesur denizcilerin yetismesi, ipek ve baharat yollarinin Osmanli devletinin denetimine geçmesi ve Avrupalilarin yeni ticaret yollari bulma arayisi yeni kitalarin bulunmasina neden olmustur. Yeni kitalarin kesfedilmesiyle Osmanli devleti büyük ticari kayiplara ugramis, Burjuva sinifi zenginlesmis ve Burjuva sinifinin destegi ile Rönesans hizlanmis, kiliseye olan güven azalmistir. Yavuz Sultan Selim’ in 1516-1517 yillarinda Misiri almasiyla Osmanli Imparatorlugu Dogu Akdeniz’e hakim oldu. Halifelik unvani Osmanli devletine geçti, Baharat Yolu Osmanli devletine geçmis ve kutsal emanetler Istanbul’a getirildi. Osmanli hazinesi zenginlesti. Memluk devletine son verilerek Türk-Islam Birligi Osmanlilarin eline geçti.

Matbaa sayesinde Incillerin çok sayida basilmasi, halkin gerçekleri ögrenmesini saglamis ve 1555 li yillarda Fransa basta olmak üzere Avrupa ülkelerinde Reform hareketlerin baslamasina neden olmustur. Reform hareketi sonucunda kiliseye ve papalara olan güven azalmis ve farkli mezhepler ortaya çikmistir. Din ve Devlet isleri bir birinden ayrilmis, Katolik kilisesinin dini yaymaya çalismasi Avrupa da iç savasa neden olmustur. Laik egitim sistemine geçilmistir.

18. yy da aklin önemini kavrayan bati ülkeleri, büyük kesifler ve icatlar gerçeklestirmislerdir. 18. yy da önde gelen bir takim filozoflarin insan hayatinda akli mutlak yönetici ve yönetici olarak kabul ettikleri ve insan zihniyle bireyin bilincini, bilginin isigiyla aydinlatma yönünde çaba gösterdikleri kültürel döneme Aydinlanma Çagi denilmistir. Galileo’nun dünyanin yuvarlak oldugunu ispat etmesi bu çagin en önemli olaylarindan biridir.

Osmanli devleti Avrupa ya seferlerini sürdürürken 1683 yilanda Viyana kusatmasinda ilk yenilgisini alan Osmanli devleti büyük kayiplar vererek gerileme dönemine girmistir. Osmanli devletinin yenilgiye ugramasi Avrupali devletlere güven vermis ve Osmanli devleti Avrupa da ilk toprak kaybini vermistir. 1765 yilinda insan oglu Buhar Gücünü kesfetmis ve makinalarla çag atlamistir. Endüstriyi gelistiren buhar makineleri, Avrupa da Sanayi Devrimi’nin yasanmasina neden olmustur. Makinelesme çagi denilen bu dönemde makine kullaniminin yayginlasmasi sonucu fabrikalar ortaya çikmistir ve issizlik artmaya baslamistir.

Yedi Yil savaslarinda ekonomik sikintilar içine giren Ingiltere ekonomiyi düzeltmek için Amerika da ki on üç koloninin vergisini artirmis, agir vergilere karsi çikan koloniler birleserek Ingiltere ye karsi savas açmislar ve Amerika devletini kurmuslardir. 14 Temmuz 1789 da Fransiz halkinin, krala ve adaletsiz yönetime karsi çikardigi ayaklanma ya Fransiz Ihtilali denmis. Bu Ihtilal pek çok ülkeyi olumlu ve olumsuz yönden etkilemistir. Fransiz Ihtilali feodal sistemi tarihe gömmüstür. Aydinlanma çaginin etkisi, Amerika’nin bagimsizligini kazanmasi, Ingiliz mesrutiyetinin etkisi yani maymunun gözünü açmasi ile Fransiz ihtilali baslamistir. Fransiz ihtilali ile pek çok ülkede ayaklanmalar baslamistir ve Osmanli devleti de bu dan nasibini almistir. 1830 yilinda makineyi icat eden insanoglu seri üretime geçmistir. Sanayi inkilabi ilk defa buhar gücüyle çalisan makinelerin dokuma sektöründe kullanilmaya baslamasi ile baslamistir. Sanayi inkilabi sonrasinda seri üretme geçilmis, bilim ve teknolojide büyük gelismeler elde edilmis, hammadde kaynagi bulma yarisi ve yeni Pazar yerleri bulma yarisi baslamistir. Sömürgecilik yayginlasmistir. Sosyaliz, liberalizm ve emperyalizm gibi düsünce akimlari ortaya çikmistir. Osmanli devleti Avrupa’dan gelen ucuz mallar karsisinda rekabet edememisi ve tezgâh kapatarak Avrupa’nin pazari haline gelmistir. Osmanli devletinin ekonomik çöküsü baslamis ve bu çöküs siyasi çöküsü de hizlandirmistir.

21 Ekim 1879 yilinda Edison’un elektrigi bulmasi ve lambada kullanmasi sayesinde karanliklar aydinlanmis ve hayat kolaylasmistir. Elektrigin kesfiyle iletisim, haberlesme, ulasim, egitim gibi bir çok alanda kolaylik saglamistir. 1900 lü yillarda Avrupali devletlerin sömürgesi haline gelen Çin, sömürgeye karsi gelmek ve tüm yabancilari ülkeden atmak amaciyla ilk yerli halk ayaklanmasini baslatmislardir.

Devletlerarasi siyasi ve ekonomik rekabet, sanayisi gelismis ülkeler arasindaki sömürge yarisi büyük savaslara neden olmus ve 1914 yilinda birinci dünya savasini baslatmistir. Almanya Ittifak Devletleri kurarak Avusturya- Macaristan, Osmanli Devleti ve Bulgaristan ile, Ingiltere ise Itilaf Devletleri diye anilan Fransa, Rusya, Sirbistan, Belçika, Karadag, Japonya, Italya, Portekiz, Romanya, A.B.D, Yunanistan, Brezilya ile savasa girmistir. Savas ittifak devletlerinin maglubiyeti ile sonuçlanmis ve çok uluslu devletler parçalanmistir. Rejim degisikleri meydana gelmis, sekiz milyondan fazla insan hayatini kaybetmistir. birinci dünya savasi baris antlasmalarinin sartlari çok agir olmasi ikinci dünya savasinin çikmasina neden olmustur. Dünya barisini saglamak için Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulmustur. Birinci dünya savasinin pek çok cephesi Osmanli devleti topraklari içerisinde açilmistir. Ruslara karsi sari kamis harekati baslatan Osmanli devletinin yüz bine yakin askeri soguktan donarak sehit olmustur ve Ruslar, Osmanli Devletine karsi Ermenileri kiskirtmislardir. Ermenilerin cephe gerisindeki sivil halki öldürmesiyle günümüzün en büyük sorunlarindan biri de olan Ermeni Soykirimi ortaya çikmistir. Ruslarin kiskirtmasina gelen Ermeniler isyan ederek cep he gerisinde kalan yaslilari kadinlari çocuklari hiç acimadan öldürmüslerdir. 27 mayis 1915 tarihinde ilan edilen Tehcir Kanunu ile Ermeniler Halep ve çevresine göç ettirilmislerdir. Zor hava sartlarina dayanamayan bazi Ermeniler yolculuk esnasini ölmüslerdir. Ermeniler gittikleri yerden tekrar çagrilmislardir. Buna ragmen Ermeni Soykirimi yapildigini iddia etmislerdir. Ermeni sorunu gündemimizi mesgul eden önemli konulardan birisidir.

Ülkeyi yabancilarin isgalinden kurtarmak için 19 Mayis 1919 günü samsuna giden Mustafa Kemal ATATÜRK kurtulus savasini baslatmistir. 24 temmuz 1923 tarihinde kurtulus savasi sona ermistir ve yeni bir Türk devleti kurma çalismalarina baslanmistir. Atatürk, askeri dehasinin yani sira büyük bir devlet adami olarak da ülkenin kaderini belirlemistir.

Dünya ilk ekonomik krizi, 1929 yilinda hizla yükselen Amerika Borsasinin duraklamasi ve hizla çökmesi sonucu olusmustur. Dünyanin ilk ve en büyük ekonomik krizidir.

Adolf Hitler 1889 yilinda orta halli bir ailenin çocugu olarak dünyaya gelmistir. Birinci dünya savasi sirasinda Almanya ordusuna katildi. Almanya’nin yenilgisini sindiremeyen Adolf siyasi yollarla iktidara gelir ve Almanya’nin topraklarini geri alir. Yayilmaci politika uygulayarak Polonya topraklarina saldirir. Bu saldirinin önüne geçmek isteyen Ingiltere ve Fransa, Almanya ya savas açar ve ikinci dünya savasi baslar.

Birinci dünya savasindan maglup ayrilan ve aç gözlü devletlerin tatmin olmamasi sonucu 1939-1945 yillari arasinda dünyanin en yikici savasi Almanya, Italya, Japonya’nin olusturdugu Mihver Devletleriyle Fransa, Ingiltere. ABD, SSCB ve Çin Müttefik devletleri arasinda olmustur. Bu savas sonucu sivil halki korumak için Birlesmis Milletler Teskilati kuruldu, Israil devleti kuruldu ve günümüzde de devam eden Israil, Filistin savaslari basladi, Türkiye ve Amerika iliskileri gelismistir. Ikinci dünya savasi sirasinda Japonya’nin, ABD Deniz üssüne saldirmasi savasin seyrini degistirmistir. Uçak gemisinin önemini ortaya koymustur. Japonya’nin Amerika’ya saldirmasi Amerika’nin 6 Agustos 1945 te Hirosima’ ve Nagazaki’ye ilk atom bombasini demesine ve binlerce masum insanin ölümüne neden olmustur. Almanya isgal sirasinda insanlari hapsetmek için kaplar kurmustur Adolf Hitler, Sosyalistleri, Komünistleri. Çingeneleri, Escinselleri, Slav irkindan olanlari, Yahudileri akil hastalarini toplama kaplarinda çalistirmis ve öldürülmüstür. Ikinci dünya savasi bittikten sonra bu kaplar ortaya çikmistir.

14 Mayis 1948 yilinda Israil Filistin topraklarinda resmen kurulmus ve orta dogu karismaya baslamistir. Ikinci dünya savasinda tahrip gücü yüksek olan atom bombasinin kullanilmasi insan oglunu daha da hirslandirmis ve 1954 te yikim gücü daha fazla olan Hidrojen Bombasini yapmasina neden olmus ve ülkeler daha güçlü bomba yapma yarisina girmistir.

1961 yilinda Sovyetler Birligi Uzaya insan göndererek Uzay Yarisini baslamistir. 21 temmuz 1969 yilinda Amerikali üç astronot Aya adim atmislardir. Bu olay uzay çaginin baslamasina neden olmustur. Insanlar bir yandan uzaya uçarken diger yanda savaslar devam etmektedir. 1973 yilinda Arap ülkeleri Israil’e savas açmislar ve petrol madeni olan Ortadogu’da ki Araplar, petrol üretimini kisitlayarak dünyayi büyük bir petrol krizine sokmuslardir.

12 eylül 1980 yilinda asker ülkemizdeki yönetime el koymustur. Askerin ülke yönetimine el koymasi, Türkiye’nin dünyadaki itibarini sarsmis, milli kaynaklarin bos yere harcanmasina ve dis borcun artmasina neden olmustur. 12 Eylül Darbesi sonuçlari itibari ile siyasi sosyal ekonomik olarak büyük yara birakmistir ve hala yara izleri geçmemistir. Ilk mekanik bilgisayar ikinci dünya savasinda Amerika da yapilmistir.

Bilgisayarin gelistirilmesi ve yayinlasmasiyla bilgi alisverisi hizlanmistir ve hayatimizin vazgeçilmezleri adasinda yerini almistir.

1917 yilinda temelleri atilan Sovyetler Birligi 8 Aralik 1991 yilinda dagilarak yerini Bagimsiz Devletler Topluluguna birakmistir. Sovyetler Birliginin dagilmasi Amerika’yi güçlendirmis petrol ve yer alti zenginligi için Irak ve Afganistan isgal edilmistir. Iran sürekli Amerika’nin tehdidi altinda oldugu için dünyada sürekli petrol krizi yasanmistir.

1995 yilinda 8.300 den fazla Bosnak Müslümanlar acimasizca katledilmislerdir. BM’ in korumasinda olan Bosnak vatandaslar silahsizlandirilarak bir haftada acimasizca öldürülmüsler ve cesetleri parçalanilarak atmis dörtten fazla toplu mezara gömülmüslerdir. Bu katliam Srebrenitsa soykirimi olarak kayitlara geçmis ve sorumlulari tam olarak cezalandirilmamistir.

Bilim adamlari genetik alaninda çalismalarini artirmis ve 23 Subat 1997 yilinda Iskoç bilim adamlari tarafindan canli koyun kopyalanmistir. Kopyalanan koyun alti yasina kadar yasamis ve bilim alaninda yeni bir çigir açilmistir.

11 Eylül 2001 yilinda ABD’nin askeri sembolü olan Pentagon ile Dünya Ticaret Merkezine düzenlenen saldirilar dünyanin en büyük terör saldirilaridir. El Kaide terör örgütünün yaptigi degerlendirilen eylemlerde binlerce kisi hayatini kaybetmistir. ABD ve batili diger ülkeler bu eylemi gerekçe göstererek Afganistan’i ve Irak’i isgal etmistir.

26 Aralik 2004 yilinda Endonezya da 9,15 siddetinde bir deprem meydana gelmis ve depremin olusturdugu tusunami büyük zarar vermistir. 283.100 kisinin hayatini kaybettigi Asya Tusinamisinde Güneydogu Asya maddi manevi sekilde etkilenmistir. 11 Mart 2011 yilinda Tokyo 9,0 siddetinde dünyanin besinci büyük depremiyle sarsilmistir. Tokyo depremden fazla depremden sonra olusan tusunamiden zarar görmüstür. 15.828 kisini hayatini kaybettigi deprem Japonya ekonomisini de sarsmistir.

Geriye dönüp baktigimiz da görüyoruz ki tüm olaylar bir birinin ya nedeni yada sonucu olarak ortaya çikmistir. Yapilan en küçük hata bir savasa neden olmus ve dünyanin gidisatini degistirmis en ufak olaylar bir çagi kapatip yeni bir çagin baslamasina neden olmustur. Yasadigimiz hayatta bile olaylar neden sonuç silsilesi içerisinde gelismektedir.

DÜNYAYI SARSAN OLAYLAR

MEHMET BICIK

TUTKU YAYINEVI