ATATÜRK ÜNIVERSITESI ADALET BÖLÜMÜ 2. SINIF BORÇLAR HUKUKU DERSI (FINAL) KONU ÖZETLERI VE DENEME SINAVLARI

Fevzi BOZKURT

Bilim

ÜNITE  - 8

BORÇLARIN VE BORÇ ILISKILERININ SONA ERMESI, ZAMANASIMI

• Borçlar Kanununun Üçüncü Bölümünde, borçlari ve borç iliskilerini sona erdiren sebepler olarak ibra, yenileme, alacakli ve borçlu sifatlarinin birlesmesi, kusursuz imkânsizlik, takas ve zamanasimi düzenlenmistir.
• Asil borç ifa ya da diger bir sebeple sona erdigi takdirde, rehin, kefalet, faiz ve ceza kosulu gibi buna bagli hak ve borçlar da sona ermis olur. Asil borç sona erdiginde islemis faiz alacaklarinin sona ermesini istemeyen alacaklinin faiz hakkini, sözlesmeyle veya ifa anina kadar yapilacak bir bildirimle sakli tutmasi veya durum ve kosullardan faiz hakkinin sakli tutuldugunun anlasilmasi gerekir.
• Ibra, alacakli ile borçlunun, alacaklinin alacak hakkindan tamamen veya kismen vazgeçmesi hususunda anlasmalaridir. Ibranin en önemli sonucu, ibra edilen borçlunun borcu ödemekten kurtulmasi, ibra edilen kisim oraninda borcun bagli (fer’i) haklariyla birlikte sona ermesidir.
• Yenileme, taraflarin, mevcut bir borcu yeni bir borç meydana getirmek suretiyle sona erdirmeleridir. Mevcut borç için kambiyo taahhüdünde bulunulmasi veya yeni bir alacak senedi ya da yeni bir kefalet senedi düzenlenmesi, taraflarin açik yenileme iradeleri olmadikça yenileme sayilmaz. Çesitli kalemlerin bir cari hesaba sadece kaydedilmis olmasi, borcun yenilenmis oldugu anlamina gelmez. Ancak, hesabin kesilmesi ve hesap sonucunun diger tarafça kabul edilmesi durumunda, borç yenilenmis olur.
• Yenileme ile mevcut borç iliskisi asil ve bagli (fer’i) haklariyla birlikte sona erer. Yenileme ile birlikte fer’i haklarin sona ermesi nedeniyle mevcut borç için üçüncü kisi tarafindan verilen rehin ve kefalet gibi teminatlar da son bulur. Üçüncü kisilerin verdigi teminatlarin devam edebilmesi için üçüncü kisilerin yenilemeye iliskin rizalarinin alinmasi gerekir. Ancak cari hesap sözlesmesindeki kalemlerden birinin güvencesi varsa, aksi kararlastirilmadikça, hesap kesilip sonucun kabul edilmis olmasi, güvenceyi sona erdirmez.
• Alacakli ve borçlu sifatlarinin ayni kiside birlesmesi hâlinde, borç son bulur. Alacakli ve borçlu sifatlarinin birlesmesi asil borcu sona erdirdigi gibi asil borca bagli (fer’i) haklari da sona erdirir. Ancak, üçüncü kisilerin alacak üzerinde önceden mevcut olan haklari birlesmeden etkilenmez.
• Sözlesme yapildiktan sonra borcun ifasi borçlunun kusuru olmaksizin imkânsiz hâle gelirse borç, TBK m. 136 uyarinca sona erer. Borcun imkânsiz hâle gelmesinde kusuru olmadigini ispat yükü borçluya aittir. Borçlu, ifanin imkânsiz hâle gelmesinde kusuru olmadigini ispatlayamazsa, TBK m. 112’ye göre sorumlu tutulur. Karsilikli borç yükleyen sözlesmelerde imkânsizlik sebebiyle borçtan kurtulan borçlu, karsi taraftan almis oldugu edimi sebepsiz zenginlesme hükümleri uyarinca geri vermekle yükümlü olup, henüz kendisine ifa edilmemis olan edimi isteme hakkini kaybeder. Borçlu ifanin imkânsizlastigini alacakliya gecikmeksizin bildirmek ve zararin artmamasi için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Borçlu bu yükümlülüklerini yerine getirmezse, bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesinden kaynaklanan zararlari gidermekle yükümlüdür.
• Sözlesmenin yapildigi sirada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olaganüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çikar ve sözlesmenin yapildigi sirada mevcut olgulari, kendisinden ifanin istenmesini dürüstlük kurallarina aykiri düsecek derecede borçlu aleyhine degistirirse bu duruma asiri ifa güçlügü denir. Asiri ifa güçlügü içindeki borçlu, borcunu henüz ifa etmemis veya ifanin asiri ölçüde güçlesmesinden dogan haklarini sakli tutarak ifa etmis olursa, hâkimden sözlesmenin yeni kosullara uyarlanmasini isteme, bu mümkün olmadigi takdirde sözlesmeden dönme hakkina sahiptir.
• Borcu sona erdiren sebeplerden bir digeri de takastir. Takas, birbirine karsi ayni cins ve muaccel alacaga sahip olan kisilerden birinin tek tarafli irade açiklamasiyla borçlardan az olani tutarinda borcun sona erdirilmesine denir.
• Zamanin geçmesi haklar üzerinde asil olarak üç etkiye sahiptir. Belli bir zamanin geçmesi bazen bir kimsenin mülkiyet veya sinirli bir aynî hak kazanmasina sebep olur. Buna kazandirici zamanasimi denir. Bazi durumlarda ise zamanin geçmesi hakkin ortadan kalkmasina artik talep edilememesine neden olur. Bu tür sürelere ise hak düsürücü süre denir. Zamanin geçmesi alacagin dava ve takip edilmesini engelliyorsa,borçlu zamanasimi def’inde bulunmak suretiyle ifadan kaçinabiliyorsa, bu tür sürelere de düsürücü zamanasimi denir.

DEGERLENDIRME SORULARI

1- Ibraya iliskin olarak asagida söylenenlerden hangisi yanlistir?

a) Asil alacagin ibrasi aksine bir anlasma yoksa bagli (fer’i) haklari da sona erdirir.

b) Ibra sözlesmesi herhangi bir sekle bagli degildir.

c) Ibra alacaklinin tek tarafli irade beyaniyla gerçeklesen bir islem degildir.

d) Ibra yapacak olan taraflarin hak ve fiil ehliyetine sahip olmasi gerekir.

e) Kefilin ibra edilmesi, asil alacagin da ibra edildigi anlamina gelir.

2- (A), (B)’ye on ton bugdayini 6.000 TL’ye satmayi kabul etmis ve alacaginin 3.000 TL’sini de pesin olarak almistir. Fakat sözlesme yapildiktan sonra gelen selde bugdaylarin tamami zayi olmustur.

Bu olayla ilgili olarak asagida söylenenlerden hangisi dogrudur?

a) (A)’nin borcu kusursuz imkânsizlik nedeniyle sona ermistir. Zarar iki taraf arasinda esit olarak paylastirilir.

b) (A)’nin borcu kusursuz imkânsizlik nedeniyle sona ermistir. (A) kalan alacagini isteyemeyecegi gibi almis oldugu 3.000 TL’yi de iade etmelidir.

c) (A) ile (B) arasindaki sözlesme kesin olarak hükümsüzdür.

d) Borcun ifasi imkânsiz olmadigi için borcun sona ermesi de söz konusu degildir.

e) (A)’nin borcu kusursuz imkânsizlik nedeniyle sona ermistir. (A) kalan alacagini isteyemez fakat almis oldugu 3.000 TL’yi de iade etmez.

3- Asagidakilerden hangisi zamanasimini kesen sebeplerden biri degildir?

a) Borçlunun alacakliya borcu kabul ettigini gösteren bir senet vermesi.

b) Alacaklinin borçlu aleyhine dava açmis bulunmasi.

c) Borçlunun alacakliya bir miktar ödemede bulunmasi.

d) Borcun tahsili için açilan takipte Icra Müdürlügünce borçlunun mallarinin haczedilmesi.

e) Alacaklinin alacagini, Türk mahkemelerinde ileri sürme imkâninin bulunmamasi.

4- iki yillik zamanasimina tabi ve süresi 01.01.2016 tarihinde dolacak alacagi için 01.01.2015 tarihinde Ankara mahkemelerinde dava açmistir. Mahkeme 01.01.2018 tarihinde davanin kabulüne karar vermistir.

Soruda verilen alacagin zamanasimi süresi ne zaman dolmustur/dolacaktir?

a) 01.01.2016

b) 01.01.2018

c) 02.03.2018

d) 01.01.2020

e) 01.01.2028

5- Hak düsürücü süreye iliskin olarak asagida söylenenlerden hangisi yanlistir?

a) Hak düsürücü sürenin kesilmesi söz konusu degildir.

b) Hak düsürücü sürenin durmasi söz konusu degildir.

c) Hak düsürücü süre geçtikten sonra alacagin dava edilmesi mümkün degilse de talep edilmesi mümkündür.

d) Hak düsürücü süre hâkim tarafindan kendiliginden dikkate alinir.

e) Hak düsürücü süre ile sona ermis hak, üzerinden ne kadar zaman geçerse geçsin yeniden canlanmaz.

6- Asagidakilerden hangisi fer’i hak degildir?

a) Rehin

b) Kefalet

c) Faiz

d) Ceza kosulu

e) Asil alacak

7- Yenilemeye iliskin olarak asagida söylenenlerden hangisi yanlistir?

a) Yenileme, taraflarin, mevcut bir borcu yeni bir borç meydana getirmek suretiyle sona erdirmeleridir.

b) Mevcut borç geçerli degilse yani ortada geçerli bir borç iliskisi yoksa yenileme yapilmasi da mümkün degildir.

c) Yenilemeden söz edebilmek için yalnizca mevcut sözlesmenin ortadan kaldirilmasi yeterli olmayip, yeni bir borcun da kurulmasi gereklidir.

d) Mevcut borç için kambiyo taahhüdünde bulunulmasi veya yeni bir alacak senedi ya da yeni bir kefalet senedi düzenlenmesi, taraflar aksini kararlastirmamislarsa, yenileme sayilir.

e) Taraflarin mevcut borcun yeni borç kurulmasi suretiyle sona erdirilmesi hususunda açikça anlasilabilir iradelerinin bulunmasi gerekir.

8- Cari hesapta borç ne zaman yenilenmis sayilir?

a) Borç dogdugu anda

b) Borç cari hesaba kaydedildiginde

c) Borç ödendigi anda

d) Cari hesabin kesilmesi aninda

e) Cari hesabin kesilmesi ve hesap sonucunun diger tarafça kabul edilmesi aninda

9- Asiri ifa güçlügüne iliskin olarak asagida söylenenlerden hangisi yanlistir?

a) Sözlesmenin yapildigi sirada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olaganüstü bir durum olmus olmalidir.

b) Bu durum borçludan kaynaklanan bir sebeple ortaya çikmalidir.

c) Kosullar, kendisinden ifanin istenmesini dürüstlük kurallarina aykiri düsecek derecede borçlu aleyhine degistirmis olmalidir.

d) Borçlu borcunu henüz ifa etmemis veya ifanin asiri ölçüde güçlesmesinden dogan haklarini sakli tutarak ifa etmis olmalidir.

e) Sözlesmenin yeni kosullara uyarlamasinin hâkimden istenmis olmasi gereklidir.

10- Takasa iliskin olarak asagida söylenenlerden hangisi yanlistir?

a) Takas borcu sona erdiren sebeplerden biridir.

b) Takas beyaninda bulunabilmek için taraflarin karsilikli olarak birbirlerinden alacakli ve borçlu bulunmalari gerekir.

c) Takas yapilabilmesi için alacaklarin ayni cinsten olmasi gerekir.

d) Takas beyaninda bulunulabilmesi için her iki alacagin da muaccel olmasi gerekir.

e) Takasin gerçeklesebilmesi için bir tarafin yaptigi takas beyaninin diger tarafça kabul edilmesi gereklidir.

Cevap Anahtari:

1.E, 2.D, 3.E, 4.E, 5.C, 6.E, 7.D, 8.E, 9.B, 10.E

 

ÜNITE -9

SATIS SÖZLESMESI

• Satis sözlesmesi, iki tarafa borç yükleyen bir sözlesme olup; saticinin, satilanin zilyetligini ve mülkiyetini aliciya devrettigi, alicinin da kendisine mülkiyeti devredilen malin bedelini saticiya ödedigi sözlesmedir.
• Satim konusu mallar; tasinir ve tasinmaz mallar olabilecegi gibi haklar da olabilir.
• Tasinir satis sözlesmesi sekle tabi degildir. Ancak tasinmaz satisi resmî sekilde yapilmalidir.
• Satici malin ayipli olmasindan dolayi aliciya karsi sorumludur. Ayni sekilde satilanin bir kismi veya tamami üzerinde hak iddia eden üçüncü kisiden dolayi da aliciya karsi sorumludur.
• Alici mali devralmada veya semeni ödemede temerrüde düserse bundan dolayi saticiya karsi sorumlu olacaktir. Ayni sekilde satici mali teslim etmede, zilyetligi ve mülkiyeti devretmede temerrüde düserse aliciya karsi sorumlu olacaktir.
• Tasinir ve tasinmaz satis türlerinin yani sira örnek üzerine, begenme kosuluyla, kismi ödemeli ve açik arttirma yoluyla olmak üzere baska satis türleri de vardir.
• Diger satis türlerinden örnek üzerine, begenme kosuluyla ve kismi ödemeli satislarin konusu sadece tasinir mal ve haklar olabilecekken; açik arttirma ile satisin konusu tasinir ve tasinmaz mallar olabilir.

DEGERLENDIRME SORULARI

1- Satis sözlesmesinin hukuki niteligi ile ilgili asagidaki ifadelerden hangisi yanlistir?

a) Satis sözlesmesi rizai bir sözlesmedir.

b) Satis sözlesmesi borç dogurucu bir sözlesmedir

c) Satis sözlesmesi karsilikli bir sözlesmedir.

d) Satis sözlesmesi temlik borcu dogurmayan bir sözlesmedir.

e) Satis sözlesmesi iki tarafa borç yükleyen bir sözlesmedir.

2- Tasinir satisinin sekli ile ilgili olarak hangisi dogrudur?

a) Yazili yapilmalidir

b) Sekle tabi degildir.

c) Resmî sekil sarttir.

d) Sifahi (sözlü) sekilde yapilamaz.

e) Noter huzurunda onaylama seklinde yapilmalidir.

3- Asagidakilerden hangisi saticinin ayiptan sorumlulugunda alicinin haklarindan biri degildir?

a) Sözlesmeden dönme

b) Satis bedelinden indirim isteme

c) Satilanin ayipsiz bir benzeri ile degistirilmesini isteme

d) Satilanin onarimini isteme

e) Satilan mülkiyeti yerine intifa hakkina sahip olmayi isteme

4- Tasinmaz satisi ile ilgili asagidaki bilgilerden hangisi yanlistir?

a) Tasinmaz satisi noterde düzenleme seklinde yapilan sözlesme ile geçerli olur.

b) Bir yapinin ayibindan dogan davalar 5 yillik zamanasimina tabidir.

c) Tasinmazin ölçüm eksikliginden kaynaklanan ayiplardan dolayi satici, aliciya tazminat ödemek zorundadir.

d) Tasinmazin zaptindan sorumluluk, tasinir satimindaki hükümlere tabidir.

e) Tasinmaz satisina iliskin özel bir hükmün bulunmadigi durumlarda, tasinir satisina iliskin kurallar kiyas yoluyla tasinmaz satisina da uygulanir.

5- Asagidaki satis sözlesmelerinden hangisinin konusu hem tasinir hem de tasinmaz mallar olabilir?

a) Örnek üzerine satis

b) Begenme kosuluyla satis

c) Ön ödemeli taksitli satis

d) Açik arttirma yoluyla satis

e) Hepsi

6- Tasinmaz satisinin sekli ile ilgili olarak hangisi dogrudur?

a) Yazili yapilmalidir

b) Sekle tabi degildir.

c) Resmî sekil sarttir.

d) Sifahi (sözlü) sekilde yapilamaz.

e) Noter huzurunda onaylama seklinde yapilmalidir.

7- Satis sözlesmesinin hukuki niteligi ile ilgili asagidaki ifadelerden hangisi dogrudur?

a) Satis sözlesmesi rizai bir sözlesmedir.

b) Satis sözlesmesi resmî sekilde yapilmasi gereken bir sözlesmedir.

c) Satis sözlesmesi kanunda düzenlenmemis atipik bir sözlesmedir.

d) Satis sözlesmesi temlik borcu dogurmayan bir sözlesmedir.

e) Satis sözlesmesi tek tarafa borç yükleyen bir sözlesmedir.

8- Alicinin satilani kabul etmekte veya herhangi bir gerekçe ileri sürmeksizin red etmekte/geri vermekte serbest oldugu satis türü asagidakilerden hangisidir?

a) Örnek üzerine satis

b) Begenme kosuluyla satis

c) Ön ödemeli taksitli satis

d) Açik arttirma yoluyla satis

e) Hepsi

9- “Tasinir satiminda saticinin ayiba karsi tekeffül borcunda zamanasimi süresi öngörmüstür. Buna göre satilanin aliciya teslim edildigi andan itibaren satici, ayiptan dolayi …… sorumlu olacaktir”. Cümlede bos birakilan yere asagidakilerden hangisi gelmelidir?

a) 6 ay

b) 1 yil

c) 2 yil

d) 5 yil

e) 10 yil

10- Malin mülkiyeti aliciya geçmeden önce, alicinin kisim kisim satilanin bedelini saticiya ödedigi satis türü asagidakilerden hangisidir?

a) Örnek üzerine satis

b) Begenme kosuluyla satis

c) Ön ödemeli taksitli satis

d) Açik arttirma yoluyla satis

e) Hepsi

Cevap Anahtari  1.D, 2.B, 3.E, 4.A, 5.D, 6.C, 7.A, 8.B, 9.C, 10.C

ÜNITE - 10

KIRA SÖZLESMESI

• Kira sözlesmesi, iki tarafa borç yükleyen sözlesmerden olup; kiraya veren, kiralananin kullanimini kiraciya devreder, kiraci da bu kullanim karsiliginda kiraya verene bir bedel öder. Bu bedele kira bedeli veya kira parasi denir. Sözlesmenin kurulmasi için taraflarin anlasmis olmalari yeterlidir. Kiralananin teslimi gerekli degildir.
• Kira sözlesmesinin konusunu tasinir ve tasinmaz esyalar olusturur.
• Gerek tasinir gerekse tasinmaz kiralari herhangi bir sekle tabi degildir.
• Kira sözlesmeleri belirli süreli veya belirsiz süreli olabilir. Bu ayirim sözlesmenin sona ermesinde önem arz eder. Belirli süreli sözlesmeler, sürenin sonunda herhangi bir ihbar veya ihtara gerek kalmaksizin sona erer. Konut ve çatili isyeri kiralari için bu konuda özel düzenleme vardir. Belirsiz süreli konut veya çatili isyeri kiralarinda kiracinin her zaman sözlesmeyi feshetme hakki vardir. Kiraya verenin ise 10 yil geçmedikçe fesih hakki bulunmamaktadir.
• Bir kira iliskisinde her iki tarafin hak ve borçlari vardir. Kiraya veren, kira konusu seyi kiraciya, sözlesmedeki sartlarla kullanima elverisli sekilde teslim etmek zorundadir. Kiralananda olusan ayiplardan kiraya veren sorumludur. Ancak bu sorumluluk için kiracinin gecikmeksizin kiraya verene bildirimde bulunmasi gerekir. Yine üçüncü sahislarin kiralanan üzerinde ileri sürdügü ve kiracinin hakki ile bagdasmayan haklardan dolayi kiraya veren sorumludur.
• Kiraci da kira bedelini ve yan giderleri kiraya verene ödemek zorundadir. Ayrica kiralananin kullanimi için gerekli olan olagan temizlik ve bakim giderlerini de karsilamak zorundadir. Kiralanani özenle kullanmak, ayiplari bildirmek, ayiplarin giderilmesine ve kiralananin gösterilmesine katlanmak gibi diger borçlari da vardir.
• Kiraci kiraya verenin yazili rizasi ile konut veya çatili isyerini baska bir 3.kisiye alt kiraya verebilir ve kullanim hakkini devredebilir. Diger kiralarda ise (mesela araç kirasi gibi) kiraya verenin rizasi aranmaksizin alt kiraya vermek veya kullanim hakkini devretmek mümkündür.
• TBK, kira sözlesmesinin devrini de düzenlemistir. Tüm kiralarda kira sözlesmesinin devri ancak kiraya verenin yazili rizasi ile mümkündür.
• Kira sözlesmesi konut ve çatili isyeri kirasi, konut ve çatili isyeri haricindeki tasinmaz ile tasinir kiralari, ürün kirasi olarak üç çesittir. Sözlesmenin sona erme hâlleri anlatilirken tasinmaz kiralarina agirlik verilmistir, zira uygulamada en sik karsilasilan konut ve çatili isyeri kiralaridir. Sözlesmenin sona ermesi bildirim (fesih) veya dava yoluyla olur. Dava sebepleri kanunda tahdidi olarak belirtilmistir. Bunlar; kiraya verenin kendisinin, esinin, alt veya üst soyunun veya kanunen bakmakla yükümlü oldugu kisilerin konut veya isyeri ihtiyaci, kiralananin yeniden insa veya imari, yeni malikin ihtiyaci, kiracinin tahliye taahhüdünde bulunmasi, iki hakli ihtar ve kiracinin kendisine veya esine ait oturmaya elverisli konutunun olmasi.

DEGERLENDIRME SORULARI

1- Kira sözlesmesinin hukuki niteligi ile ilgili asagidaki ifadelerden hangisi yanlistir?

a) Kira sözlesmesi rizai bir sözlesmedir.

b) Kira sözlesmesi borç dogurucu bir sözlesmedir

c) Kira sözlesmesi karsilikli bir sözlesmedir.

d) Kira sözlesmesinde anlasma yeterli degildir. Kiralananin teslim edilmesi gerekir.

e) Kira sözlesmesi iki tarafa borç yükleyen bir sözlesmedir.

2- Kira sözlesmesinin sekli ile ilgili olarak hangisi dogrudur?

a) Yazili yapilmalidir

b) Sekle tabi degildir.

c) Resmi sekil sarttir.

d) Noter tarafindan onaylama seklinde yapilmalidir.

e) Kiraya verenin sözlesme altinda imzasinin varligi sarttir.

3- Asagidakilerden hangisi kiracinin borcudur?

a) Stopaj vergisi

b) Binanin mantolama masrafi

c) Çevre temizlik vergisi

d) Bina dis boya masrafi

e) Hepsi

4- Asagidakilerden hangisi kiracinin ayiptan dolayi seçimlik haklarindan degildir?

a) Kiralananin mülkiyetini istemek

b) Ayibin giderilmesini istemek.

c) Kiralananin ayipsiz benzeri ile degistirilmesini istemek.

d) Sözlesmeyi feshetmek.

e) Hepsi

5- Asagidakilerden hangisi tasinmaz kiralarinda kiraya verenden kaynakli tahliye sebebi degildir?

a) Konut ve çatili isyeri ihtiyaci

b) Yeniden insa ve imar

c) Yeni malikin ihtiyaci

d) Tahliye taahhütnamesi

e) Hiçbiri

6- Kira sözlesmesinin hukuki niteligi ile ilgili asagidaki ifadelerden hangisi dogrudur?

a) Kira sözlesmesi rizai bir sözlesmedir.

b) Kira sözlesmesi resmî sekilde yapilmasi gereken bir sözlesmedir.

c) Kira sözlesmesi kanunda düzenlenmemis atipik bir sözlesmedir.

d) Kira sözlesmesinde anlasma yeterli degildir. Kiralananin teslim edilmesi gerekir.

e) Kira sözlesmesi tek tarafa borç yükleyen bir sözlesmedir.

7- Kanun, konut ve çatili isyeri kiralarinda belirsiz süreli kira sözlesmelerinde kiraciya her zaman sözlesmeyi feshetme hakkini tanimistir. Kiraya verenin sözlesmeyi feshetme hakki ile ilgili olarak asagidakilerden hangisi dogrudur?

a) Her zaman feshedebilir.

b) Kiraya verenin kiranin baslangicindan itibaren 6 ay geçmedikçe sözlesmeyi feshetme hakki bulunmamaktadir.

c) Kiraya verenin kiranin baslangicindan itibaren 1 yil geçmedikçe sözlesmeyi feshetme hakki bulunmamaktadir.

d) Kiraya verenin kiranin baslangicindan itibaren 5 yil geçmedikçe sözlesmeyi feshetme hakki bulunmamaktadir.

e) Kiraya verenin kiranin baslangicindan itibaren 10 yil geçmedikçe sözlesmeyi feshetme hakki bulunmamaktadir.

8- Konut ve çatili isyeri kiralarinda iki hakli ihtar sebebiyle tahliye davasi ile ilgili olarak asagidakilerden hangisi dogrudur?

a) Bir yildan kisa süreli kira sözlesmelerinde kira süresi içerisinde kiraciya kira bedelini ödemesinin yazili olarak bir kez ihtar edilmesi gerekmisse, bu nedenle kiraci kiralanandan tahliye ettirilebilir.

b) Bir yildan kisa süreli kira sözlesmelerinde her alti ay içerisinde kiraciya kira bedelini ödemesinin yazili olarak iki kez ihtar edilmesi gerekmisse, bu nedenle kiraci kiralanandan tahliye ettirilebilir.

c) ‘Hakli ihtar’ tabirinden kiracinin muaccel olan kira parasini ödememede israri anlasilmalidir.

d) Tahliye için iki hakli ihtar gerektiginden, iki ayri kira bedeli için çekilmis ihtarlar hesapta dikkate alinacaktir

e) Ihtar herhangi bir sekle tabi degildir.

9- Asagidakilerden hangisi kiracinin veya birlikte yasadigi esinin oturmaya elverisli konutunun olmasi sebebiyle tahliye davasinin sartlarindan degildir?

a) Kiracinin veya esinin ayni ilçe veya belde belediyesi sinirlari içinde konutunun olmasi

b) Kiracinin tahliye konusunda önceden verilmis taahhüdünün olmasi

c) Konutun oturmaya elverisli olmasi

d) Kiraya verenin, kira sözlesmesi yapilirken bu konuttan haberinin olmamasi

e) Kiraya verenin kira sözlesmesinin bitiminden itibaren 1 ay içinde tahliye davasini açmasi

10- Kira sözlesmesinin devrinde, eski kiracinin yeni kiraci ile borçlardan en fazla 2 yil süre ile müteselsilen sorumlu tutuldugu kira türü hangisidir?

a) Konut kirasi

b) Isyeri kirasi

c) Arsa kiralari

d) Hayvan kirasi

e) Ürün kirasi

Cevap Anahtari:   1.D, 2.B, 3.C, 4.A, 5.D, 6.A, 7.E, 8.D, 9.B, 10.B

 

ÜNITE - 11

ÇESITLI BORÇ ILISKILERI

• Satim ve kira sözlesmesinin disinda, Türk Borçlar Kanununun Özel Borç Iliskileri Kisminda düzenlenen birçok borç iliskisi vardir. Bunlara; bagislama, kullanim ödüncü, tüketim ödüncü, istisna, vekâlet, kefalet sözlesmeleri ile vekâletsiz is görme örnek verilebilir.
• Bagislama sözlesmesi, bagislayanin saglararasi sonuç dogurmak üzere, mal varligindan bagislanana karsiliksiz olarak bir kazandirma yapmayi üstlendigi sözlesmedir. Bagislamada bulunmak için fiil ehliyetine sahip olmak gerekir. Sinirli ehliyetsizler kendilerini borç altina sokmadigi için bagislama önerisini tek baslarina (kanuni temsilcilerinin rizasina ihtiyaç duymaksizin) kabul edebilirler. Elden bagislamanin aksine, tasinirlara iliskin bagislama sözü vermenin yazili sekilde yapilmasi gerekir.
• Kullanim ödüncü sözlesmesi, ödünç verenin bir seyin karsiliksiz olarak kullanilmasini ödünç alana birakmayi ve ödünç alanin da o seyi kullandiktan sonra geri vermeyi üstlendigi sözlesmedir. Kullanim ödüncünü kira sözlesmesinden ayiran en önemli özellik, bu sözlesmede kullanim karsiligi bir bedel alinmiyor olmasidir.
• Tüketim ödüncü sözlesmesi, ödünç verenin, bir miktar parayi ya da tüketilebilen bir seyi ödünç alana devretmeyi, ödünç alanin da ayni nitelik ve miktarda seyi geri vermeyi üstlendigi sözlesmedir. Kullanim ödüncünden farkli olarak, tüketim ödüncünde ödünç alan ödünç konusunu tüketmektedir.
• Eser sözlesmesi (istisna sözlesmesi), yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, issahibinin de bunun karsiliginda bir bedel ödemeyi üstlendigi sözlesmedir. Eser; objektif olarak tespit edilebilen, bagimsiz, bir hukuki bütünlügü bulunan belirli bir maddi ya da maddi olmayan sonuçtur.
• Vekâlet sözlesmesi, vekilin vekâlet verenin bir isini görmeyi veya islemini yapmayi üstlendigi sözlesmedir. Vekil, özel olarak yetkili kilinmadikça dava açamaz, sulh olamaz, hakeme basvuramaz, iflas, iflasin ertelenmesi ve konkordato talep edemez, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, bagislama yapamaz, kefil olamaz, tasinmazi devredemez ve bir hak ile sinirlandiramaz.
• Bir kisinin vekâleti olmaksizin baskasinin hesabina is görmesi hâlinde vekâletsiz is görme söz konusu olur. Vekâletsiz is görme gerçek ve gerçek olmayan vekâletsiz is görme olmak üzere ikiye ayrilmaktadir.
• Kefilin alacakliya karsi, borçlunun borcunu ifa etmemesinin sonuçlarindan kisisel olarak sorumlu olmayi üstlendigi sözlesmeye kefalet sözlesmesi adi verilir. Hukukumuzda evlilerin kefil olabilmesi eslerinin yazili rizasina baglanmistir.

DEGERLENDIRME SORULARI

1- Asagidakilerden hangisi Türk Borçlar Kanununda düzenlenmemis sözlesmelerdendir?

a) Finansal Kiralama Sözlesmesi

b) Kefalet Sözlesmesi

c) Bagislama Sözlesmesi

d) Kullanim Ödüncü Sözlesmesi

e) Vekâlet Sözlesmesi

2- Asagidakilerden hangisinde sözlesme konusunun aynen alacakliya geri verilmesi söz konusudur?

a) Tüketim Ödüncü Sözlesmesi

b) Kefalet Sözlesmesi

c) Bagislama Sözlesmesi

d) Kullanim Ödüncü Sözlesmesi

e) Vekâlet Sözlesmesi

3- Bagislayanin borcunu kötü ifa etmesinin hukuki sonucu nedir?

a) Bagislananin bundan dogan zararlarini kusuru olsun olmasin tazmin eder.

b) Bagislananin bundan dogan zararlarini kusuru varsa tazmin eder.

c) Bagislananin bundan dogan zararlarini kasti veya agir ihmali varsa tazmin eder.

d) Bagislananin bundan dogan zararlarini kusuru olsun veya olmasin tazmin etmez.

e) Bagislananin bundan dogan zararlarini bunu ayrica taahhüt etmisse tazmin eder.

4- Asagidaki sözlesmelerden hangisinde güven iliskisi yogun sekilde hissedilir?

a) Vekâletsiz Is Görme

b) Eser Sözlesmesi

c) Bagislama Sözlesmesi

d) Satim Sözlesmesi

e) Vekâlet Sözlesmesi

5- Alacaklinin borçluya basvurmadikça, kefili takip edemeyecegini ifade etmek üzere asagidaki kavramlarda hangisi kullanilmaktadir?

a) Adi kefalet

b) Müteselsil kefalet

c) Kefile kefalet

d) Birlikte kefalet

e) Rücua kefalet

6- Alacakliya kefilin borcu için güvence verene kefile ne ad verilir?

a) Adi kefil

b) Müteselsil kefil

c) Kefile kefil

d) Birlikte kefil

e) Rücua kefil

7- (K) evlidir. (A)’ya olan borcundan dolayi arkadasi (B) lehine kefil olmak istemistir. Ancak esi (E)’nin (K)’nin kefil olmasina rizasi yoktur. Bu durumda asagidakilerden hangisi dogrudur?

a) (A), (K)’ya basvurabilir ve fakat (E)’ye basvuramaz.

b) (A), (E)’ye basvurabilir ve fakat (K)’ya basvuramaz.

c) (A), ancak (B)’ye basvurduktan sonra (K)’ya basvurabilir ve fakat (E)’ye basvuramaz.

d) (A) ne (K)’ya ne de (E)’ye basvurabilir.

e) (A), ancak (B)’ye basvurduktan sonra (K)’ya ve (E)’ye basvurabilir.

8- (A), amcasinin ölümü üzerine acilen köyden ayrilmak zorunda kalan (B)’nin tarlasindaki ürünü toplamis ve uygun fiyattan satmistir. Bu durumda (A) ile (B) arasindaki iliski nasil nitelendirilebilir?

a) Vekâletsiz is görme

b) Vekâlet sözlesmesi

c) Satim sözlesmesi

d) Eser Sözlesmesi

e) Haksiz fiil

9- Ödünç sözlesmeleri ile ilgili olarak asagidakilerden hangisi yanlistir?

a) Ödünç sözlesmeleri kullandirma amaci güden sözlesmelerdir.

b) Ödünç sözlesmeleri yazili sekilde yapilmalidir.

c) Kullanim ödüncünde ödünç verilenin karsiliksiz kullanimi söz konusudur.

d) Kullanim ödüncünde ödünç verenin asli borcu, ödünç konusunun karsiliksiz olarak kullanilmasini ödünç alana birakmaktadir.

e) Para tüketim ödüncünün konusunu olusturur.

10- (A), arkadasi (B)’nin bilgisayarini haftasonu çalismak için almis ve üç gün sonra geri vermistir. Bu durumda (A) ile (B) arasindaki hukuki iliski asagidakilerden hangisinde dogru gösterilmistir?

a) Tüketim Ödüncü Sözlesmesi

b) Kefalet Sözlesmesi

c) Bagislama Sözlesmesi

d) Kullanim Ödüncü Sözlesmesi

e) Vekâlet Sözlesmesi

Cevap Anahtari   1.A,2.D,3.C,4.E,5.A,6.C,7.D,8.A,9.B,10.D

ÜNITE – 12

HAKSIZ FIILLER: KUSUR SORUMLULUGU

 

• Hukukumuzda, sözlesmelerin ve sebepsiz zenginlesmenin yaninda, borcun diger bir önemli ve temel kaynagini da haksiz fiiller olusturur.
• Haksiz fiil sorumlulugu geregince, kusurlu ve hukuka aykiri bir fiille baskasina zarar veren, bu zarari gidermekle yükümlüdür.
• Haksiz fiilin varligindan söz edebilmek için dört unsurun bir arada bulunmasi gerekir: Bunlarin fiilin hukuka aykiri olmasi, fiilin kusurla gerçeklesmesi, bir zararin varligi ve fiil ile zarar arasinda nedensellik baginin bulunmasidir.
• Bir fiil haksiz fiil olarak nitelendirilebilmesi için, hukuka aykiri olmasi gerekir. Bu nedenle bir baskasinin mal ya da kisi varligina zarar verse de hukuka uygun gerçeklesen fiillerden dolayi tazminat ödenmesi gerekmez. Yasal savunmanin, zorda kalmanin, üstün nitelikte bir özel ya da kamu yararinin bulundugu durumlarda ya da kamu gücünün yasal çerçevesinde kullanilmasi sonucunda meydana gelen zararlarda bu nedenle hukuka aykirilik ortadan kalkar. Kural olarak, zarar görenin rizasi da hukuka aykiriligi ortadan kaldirir.
• Kisinin hukuka aykiri fiilinden sorumlu tutulabilmesi için kusurunun varligi gerekir. Kusur; kast ve ihmal olmak üzere ikiye ayrilir. Ihmal de kendi içinde, agir ve hafif ihmal olmak üzere ikiye ayrilmaktadir. Bunlarin tamami kusurun dereceleridir. Bir baska ayirima göre de kusur; agir ve hafif kusur olmak üzere ikiye ayrilir. Agir kusur; kusurun derecelerinden kast ve agir ihmali kapsar. Hafif ihmal ise hafif kusur altinda yer almaktadir.
• Zarar, kisinin haksiz fiilden dolayi mal varliginda rizasi disinda gerçeklesen bir eksilmeyi ifade eder. Bu tanim aslinda maddi zarara iliskindir. Manevi zararin ise gerçek anlamda bir zarar olarak nitelendirilip nitelendirilemeyecegi ögretide tartismalidir. Maddi zarar, bu anlamda mal varliginda azalma, kisinin mal varligina ya da kisi varligina yönelik hukuka aykiri bir fiilden kaynaklanmis olabilir.
• Haksiz fiilin son unsuru, zararla fiil arasinda sebep-sonuç iliskisinin, nedensellik baginin bulunup bulunmadigidir. Bu bagin varligi ya da yoklugunu belirlemek amaciyla uygun nedensellik teorisine basvurulmaktadir. Uygun nedensellik teorisi günlük yasam deneyimlerini, hayatin normal akisini dikkate alarak fiilin zarara neden olup olmadigini arastirmaktadir. Uygun nedensellik teorisinin yetersiz kaldigi ya da adaletsiz sonuçlara yol açtigi durumlarda hukuka aykirilik degerlendirilmesi yapilmakta, ihlal edilen hukuk kuralinin koruma alani disinda kalan zararlar ya da talepler bu yolla geri çevrilebilmektedir.
• Bir zararla ilgili ya da bir zarara yol açacak birden çok nedenin bulunmasi hâlinde; ortak nedensellik, yarisan nedensellik, seçimlik nedensellik, önüne geçilen nedensellik kavramlari altinda bu nedenlerle zarar arasinda nasil bir bagin bulundugu incelenmektedir. Bu sayilanlar nedensellik baginin türlerini olusturmaktadir.
• Fiil ile zarar arasindaki bagi; mücbir sebep, zarar görenin agir kusuru ve üçüncü kisinin agir kusuru koparmaktadir. Bunlara nedensellik bagini kesen nedenler denmektedir.

DEGERLENDIRME SORULARI

1- Kusur sorumluluguna dayanan haksiz fiilin varligindan söz edebilmek için asagidakilerden hangisinin olayda bulunmasi sart degildir?

a) Hukuka aykiri bir fiilin varligi

b) Failin tam ehliyetli olmasi

c) Olayda failin kastinin ya da ihmalinin olmasi

d) Olay sonucunda bir zararin ortaya çikmasi

e) Zararin hukuka aykiri fiilden dogmus olmasi

2- Arkadasi (B)’nin kitabini yirtan (A), bu fiilinden sorumlu tutuluyorsa olayla ilgili olarak verilen asagidaki bilgilerden hangisi yanlistir?

a) (A)’nin kasti ya da ihmali vardir.

b) (B)’nin mal varligina verilen bir zarar vardir.

c) (B)’nin zarara rizasi bulunmaktadir.

d) (A)’nin fiili ile (B)’nin zarari arasinda nedensellik bagi vardir.

e) (A)’nin ayirt etme gücü bulunmaktadir.

3- (A) emniyetini açik unuttugu tabancasinin tetigine basinca (B)’yi yaralamistir. Bu durumda (A)’nin kusuru hakkinda ne söylenebilir?

a) (A)’nin agir ihmali vardir.

b) (A)’nin kasti vardir.

c) (A)’nin olasi kasti vardir.

d) (A)’nin hafif ihmali vardir.

e) (A)’nin olayda kasti ya da ihmali yoktur.

4- Asagidakilerden hangisi zarar olarak nitelendirilmede digerlerinden farklilik arz etmektedir?

a) (A)’nin evinin yakilmasi

b) (A)’nin yanginda elinin yanmasi

c) (A)’nin yanginda kitaplarinin yanmasi

d) (A)’nin yangindan dolayi duydugu üzüntü

e) (A)’nin dumandan zehirlenmesi

5- Ahlaka aykiri fiiller dogan haksiz fiil sorumlulugunun hukuka aykiri fiillerden dogan haksiz fiil sorumlulugundan en önemli farklarindan biri nedir?

a) Failin ahlaka aykiri fiilinden sorumlu tutulabilmesi için fiil ile zarar arasinda nedensellik baginin bulunmasi gerekmez.

b) Failin ahlaka aykiri fiilinden sorumlu tutulabilmesi zararin varligi aranmaz.

c) Ahlaka aykirilik hâlinde, manevi zarar istenemez.

d) Ahlaka aykirilik hâllerinde sorumluluk için failin tam ehliyetli olmasi sarttir.

e) Hukuka aykiriliktan dogan sorumlulugun aksine, ahlaka aykiriliktan sorumluluk dogabilmesi için failin kastinin bulunmasi zorunludur.

6- (B)’nin kitabini yirtan ayirt etme gücüne sahip (A), bu fiilinden sorumlu tutulmuyorsa olayla ilgili olarak verilen asagidaki bilgilerden hangisi dogru olabilir?

a) (A)’nin kasti ya da ihmali yoktur.

b) (B)’nin mal varliginda bir zarar dogmamistir.

c) (B)’nin zarara rizasi bulunmaktadir.

d) (A)’nin fiili ile (B)’nin zarari arasinda nedensellik bagi yoktur.

e) (B)’nin ayirt etme gücü bulunmamaktadir.

7- Kendi kitabini yirtan (B), bu fiilinden sorumlu tutulmuyorsa bunun nedeni asagidakilerden hangisi olabilir?

a) (B)’nin olayda kastinin olmamasi

b) (B)’nin olayda agir ihmalinin olmamasi

c) (B)’nin mal varligina bir zarar verilmemis olmasi

d) Olayda hukuka aykiriligin olmamasi

e) Olayda (B)’nin mal varligina verilen zararin önemsiz olmasi

8- (A) bir kizginlik aninda (B)’ye tokat vurmustur. Bu fiil ile ilgili asagidakilerden hangisi dogrudur?

a) Bu fiil bir hukuki olaydir.

b) (A) ile (B) hisim ise fiil hukuka aykiri olmaz.

c) (A)’nin olayda agir ihmali vardir.

d) (A), kizginlik aninda bunu yaptigi için fiilinden sorumlu degildir.

e) (A) bu fiil ile, (B)’nin mal varligina zarar vermistir.

9-Türk hukukundan ihmalin ölçüsünün objektif oldugundan söz edilirken, asagidakilerden hangisi kastedilmektedir?

a) Kisinin göstermesi gereken dikkat ve özenin derecesi belirlenirken, toplumdaki normal, orta zekâdaki kisilerin ayni durum ve kosullardaki dikkat ve özeninin esas 9linmasi

b) Kisinin göstermesi gereken dikkat ve özenin derecesi belirlenirken, onun kendi islerindeki dikkat ve özeninin esas alinmasi

c) Kisinin göstermesi gereken dikkat ve özenin derecesi belirlenirken, fiilden zarar görenin kendi islerinde ayni durum ve kosullardaki dikkat ve özeninin esas alinmasi

d) Kisinin göstermesi gereken dikkat ve özenin derecesinin, hâkimin takdir ettigi dikkat ve özen derecesine kiyaslanarak belirlenmesi

e) Kisinin göstermesi gereken dikkat ve özenin derecesinin, önceki islerindeki dikkat ve özen derecesi esas alinarak belirlenmesi.

10- Mücbir sebep asagidaki siklardan hangisinde dogru olarak ifade edilmistir?

a) Kisinin ihmali sonucu gerçeklesen, öngörülemez, kaçinilamaz, önlem alinamaz olaylardir.

b) Kanun’da mücbir sebep olarak nitelenen, haksiz fiiller için sinirli sayida sayilmis sorumluluktan kurtulma nedenleridir.

c) Bir kisinin baskasinin zorlama ve tehdidi altinda bir zarar neden olmasi durumudur.

d) Kisinin mal varliginin borcunu karsilamaya yetersiz olmasi hâlidir.

e) Kisinin kontrol alaninin disinda gerçeklesen öngörülemez, kaçinilamaz, önlem alinamaz olaylardir.

Cevap Anahtari   1.B,2.C,3.A,4.D,5.E,6.C,7.D, 8.A,9.A,10.E

ÜNITE – 13

HAKSIZ FIILLER: KUSURSUZ SORUMLULUK

• Haksiz fiilin varligindan söz edebilmek için dört unsurun bir arada bulunmasi gerektigi; bu unsurlardan birinin de kusurun varligi olduguna daha önce deginilmisti. Bu sorumluluk kusur sorumlulugu olarak adlandiriliyordu.
• Haksiz fiillerden sorumlulukta kusur sorumlulugu esastir. Bununla birlikte, bazi durumlar için kanun koyucu kusursuz sorumluluk esasini benimsemistir. Bunun nedeni hakkaniyet düsüncesi, özen gösterme yükümlülügü ya da yürütülen faaliyetlerin önemli tehlike dogurmasi olabilir.
• Kusursuz sorumlulukta sorumluluk için aranmayan tek unsur kusur unsurudur. Haksiz fiilin kusur disindaki unsurlarinin bir olayda varligi, kusursuz sorumlulugun dogmasi için sarttir. Bu unsurlar; fiilin hukuka aykiri olmasi, zararin varligi ve fiil ile zarar arasinda nedensellik baginin bulunmasidir.
• Ayirt etme gücünden yoksun olanlar, hakkaniyet gerektiriyorsa, baskalarina verdikleri zararlardan sorumlu tutulurlar. Bu durumda hâkim, zararin tamamen veya kismen giderilmesine karar verir.
• Adam çalistiranin, hayvan bulunduranin, yapi malikinin ve ev baskaninin sorumlulugu ise özen sorumluluguna dayali kusursuz sorumluluk hâlleridir.
• Adam çalistiran, çalisanin, kendisine verilen isin yapilmasi sirasinda baskalarina verdigi zarari gidermekle yükümlüdür.
• Hayvan bulunduran, yani bir hayvanin bakimini ve yönetimini sürekli veya geçici olarak üstlenen kisi, hayvanin verdigi zarari gidermekle yükümlüdür.
• Yapi maliki, bir binanin veya diger yapi eserlerinin yapimindaki bozukluklardan veya bakimindaki eksikliklerden dogan zarari gidermekle yükümlüdür.
• Ev baskani, ev halkindan olan küçügün, kisitlinin, akil hastaligi veya akil zayifligi bulunan kisinin verdigi zarardan sorumludur.
• Hukukumuzda genel tehlike sorumlulugu ilk kez 6098 sayili Türk Borçlar Kanunu ile düzenlenmistir. Buna göre, bir isletmenin sahibi ve varsa isleten, önemli ölçüde tehlike arz eden bir isletmenin faaliyetinden dogan zarari gidermekle yükümlüdür.

DEGERLENDIRME SORULARI

1- Asagidakilerden hangisinde yer alan kusursuz sorumluluk hâli özen sorumluluguna dayanan bir sorumluluk degildir?

a) Yapi malikinin sorumlulugu

b) Ev baskaninin sorumlulugu

c) Ayirt etme gücünden yoksun olanlarin sorumlulugu

d) Adam çalistiranin sorumlulugu

e) Hayvan bulunduranin sorumlulugu

2- (A)’nin attigi tas sonucu (B)’nin kafasi kirilmis ve otuz gün tedavi görmüstür. (B), açtigi dava sonucu tedavi giderlerini (C)’den alabilmistir. Bu durumda (C) ile ilgili olarak asagida verilen bilgilerden hangisi dogru oldugu kanaatine varilabilir?

a) (C)’nin ayirt etme gücü bulunmamaktadir.

b) (C) adam çalistirandir.

c) (C) yapi malikidir.

d) (C) ev baskanidir.

e) (C) hayvan bulundurmaktadir.

3- (A)’nin köpegi (K), (B)’ye saldirmis ve onu yaralamistir. (A), (B)’ye ödedigi tutari (D)’ye rücu edebilmistir. Bu durumda (D) hakkinda asagidakilerden hangisi söylenebilir?

a) (K)’yi (D) ürkütmüstür.

b) (D), (A)’nin komsusudur.

c) (B) ile (D) arasinda çalisma-çalistirma iliskisi vardir.

d) (D), tehlike doguran bir isletme isletmektedir.

e) (A)’nin ayirt etme gücü bulunmamaktadir.

4- Asagidaki hangisinde yer alan kusursuz sorumluluk hâli digerlerinden farkli bir nedenle öngörülmüstür?

a) Ev baskaninin sorumlulugu

b) Hayvan bulunduranin sorumlulugu

c) Yapi malikinin sorumlulugu

d) Adam çalistiranin sorumlulugu

e) Tehlike sorumlulugu

5- Elektrikçi (E)’nin yaninda çalisan (Ç), komsusu (K)’nin ricasi üzerine (K)’nin evindeki prizi degistirmek istemis ve fakat yanlis kablo baglantisi yaparak evde yangin çikmasina neden olmustur. Hâkim, zararin tazmini için (K)’nin (E)’ye açtigi davayi reddetmistir. Bunun nedeni –olaya göre- asagidakilerden hangisi olabilir?

a) Hâkim, (E)’nin kastini belirleyememistir.

b) Hâkim, zararin (E)’nin bir isinin yapilmasi sirasinda gerçeklesmedigine dayanmistir.

c) Hâkim, (E)’nin (K)’yi tanimadigina dayanmistir.

d) Hâkim, (Ç)’nin kusursuz olmasi nedeniyle (E)’yi sorumlu tutmamistir.

e) Hâkim, olayda zarar görenin rizasini belirlemistir.

6- Asagidakilerden hangisi kusursuz sorumluluk kavramini karsilamk üzere kullanilan bir kavramdir?

a) Sübjektif sorumluluk

b) Geçici sorumluluk

c) Tesebbüs sorumlulugu

d) Objektif sorumluluk

e) Tazminat doguran sorumluluk

7- Ayirt etme gücüne sahip olmayan (A), (B)’nin bisikletini kirarak çöpe atmistir. Bu durumda (A)’nin fiilinden sorumlu tutuldugunu varsayarsak, bu sorumlulugun dayanagi asagidakilerden hangisi olabilir?

a) Ev baskaninin sorumlulugu

b) Hayvan bulunduranin sorumlulugu

c) Hakkaniyet sorumlulugu

d) Adam çalistiranin sorumlulugu

e) Tehlike sorumlulugu

8- Adam çalistiranin sorumlulugu ile ilgili olarak asagidakilerden hangisi yanlistir?

a) Kusursuz sorumluluk hâlidir.

b) Çalisma-çalistirma durumunu belirlemede ölçüt, kisinin isini bir baskasinin emir ve talimatlari altinda yerine getirip getirmedigidir.

c) Adam çalistiranin sorumlulugunun söz konusu oldugu durumlarda, çalistiran ile çalisan arasinda genellikle bir hizmet iliskisi; hizmet sözlesmesine, is sözlesmesine dayanan bir iliski görülür.

d) Çalistiran, ödedigi tazminati zarar veren çalisan da dâhil isyerinde çalisanlara rücu edebilir.

e) Türk Borçlar Kanununda, adam çalistiran için kurtulus kanitina yer verilmistir.

9- Karayollari Trafik Kanununda motorlu araç isleten için öngörülen kusursuz sorumluluk hâli asagidakilerden hangisine dayanmaktadir?

a) Ev baskaninin sorumlulugu

b) Hayvan bulunduranin sorumlulugu

c) Hakkaniyet sorumlulugu

d) Adam çalistiranin sorumlulugu

e) Tehlike sorumlulugu

10 Tehlike sorumlulugu açisindan asagidakiler hangisinde tehlike arz eden isletme hakkinda yanlis bilgi verilmektedir?

a) Önemli ölçüde tehlike arz eden isletmenin faaliyetinden zarar dogdugu takdirde, bu zarardan isletme sahibi ve varsa isleten kusursuz sorumluluk esasina göre sorumludur.

b) Isletme sahibi ve varsa isletenin sorumlulugu müteselsildir.

c) Önemli ölçüde tehlike arz eden bir isletmenin bu tür faaliyetine hukuk düzenince izin verilmis ise faaliyetten dolayi ancak kusur sorumlulugu dogar.

d) Sikça zarar dogurmaya elverisli olan isletme faaliyetlerine demiryollari isletmelerinin faaliyeti örnektir.

e) Tehlike sorumlulugu önceki Borçlar Kanununda öngörülmemeis bir sorumluluk hâlidir.

Cevap Anahtari    1.C,2.D,3.A,4.E,5.B,6.D,7.C,8.D,9.E,10.C

ÜNITE 14

HAKSIZ FIILLER: ZARARIN TAZMINI

 

• Haksiz fiilin sonucunda zarar görenin, failden tazminat isteme hakki dogar. O hâlde tazminatin amaci haksiz fiilden dogan zararin giderilmesidir. Dolayisiyla tazminat tutari zarar tutarini asamaz. En fazla zarar tutari kadar olabilir.
• Tazminat ödenme biçimini hâkim belirler. Maddi tazminatin hükmedilmesinde basvurulabilecek iki temel yol; zararin aynen tazmini ile nakden (para olarak) tazminidir. Nakden tazmine karar veren hâkim, bunun ne sekilde gerçeklesecegini de belirleyecektir. Bu maksatla hâkim, hükmettigi tazminatin para olarak bir seferde ödenmesine ya da kisim kisim irat seklinde ödenmesine karar verebilir.
• Zarar fiilî zarar ya da yoksun kalinan kâr seklinde gerçeklesebilir. Fiilî zarar, haksiz fiilden dolayi mal varliginin aktifinde, mevcut durumunda meydana gelen eksilmelerdir. Yoksun kalinan kâr ise, haksiz fiil sonucu mal varliginin çogalmasinin engellenmesi ile gerçeklesir.
• Zarar ile ilgili bir baska ayirim; dogrudan-dolayli-yansima zarar ayirimidir. Dogrudan zarar, failin hukuka aykiri davranisindan dogrudan dogruya dogan zararlardir. Dolayli zararda, dogrudan zarara bagli olarak, ek bir nedenle zarar görenin karsi karsiya kaldigi bir zarar bulunmaktadir. Bir baskasina yönelik bir haksiz fiilden, bu kisi disindaki baska kisilerin gördügü zararlar ise yansima zarar olarak ifade edilir.
• Bedensel zarar ya da ölüm hâlinde kisi varligina yönelen bir zarar söz konusudur. Bedensel zarar hâlinde özellikle tedavi giderleri, kazanç kaybi, çalisma gücünün azalmasindan ya da yitirilmesinden dogan kayiplar ve ekonomik gelecegin sarsilmasindan dogan kayiplar istenebilir. Ölüm hâlinde ugranilan zararlarin kapsamina ise özellikle; cenaze giderleri, ölüm hemen gerçeklesmemisse tedavi giderleri ile çalisma gücünün azalmasindan ya da yitirilmesinden dogan kayiplar, ölenin desteginden yoksun kalan kisilerin bu sebeple ugradiklari kayiplar girer.
• Haksiz fiilden dogan zarar belirlenirken, fiil dolayisiyla dogan yararlar varsa, bunlar zarardan düsülmelidir.
• Zarar belirlendikten sonra, tazminatin belirlenmesine geçilir. Tazminatin kapsamini, durumun geregini ve özellikle kusurun agirligini göz önüne alarak hâkim belirler. Tazminatin belirlenmesinde zarar görenin zarari doguran fiile riza gösterip göstermedigi veya zararin dogmasinda ya da artmasinda etkili olup olmadigi yahut tazminat yükümlüsünün durumunu agirlastirip agirlastirmadigi da dikkate alinir. Bunlarin gerçeklesmesi hâlinde hâkim tazminati indirebilir veya tamamen kaldirabilir. Kisacasi tazminatin belirlenmesinde hâkime genis bir takdir hakki taninmistir.
• Türk hukukunda zarar haksiz fiilin gerçeklestigi an dikkate alinarak belirlenir ve aslinda zarar görenin zarar verenden tazminat alacagi da bu tarihte dogmus olur. Bundan dolayi daha sonra mahkemece tazminata hükmedildiginde zarar görenin istemi üzerine bir de tazminatin geç elde edilmesinden dogan gecikme faizine/temerrüt faizine hükmedilir.
• Birden çok kisinin birlikte bir zarara sebebiyet verdikleri veya ayni zarardan çesitli sebeplerden dolayi sorumlu olduklari takdirde, bunlar zarardan müteselsil/zincirleme olarak sorumlu tutulurlar. Bir baska deyisle haklarinda müteselsil sorumluluga iliskin kurallar uygulanir.

DEGERLENDIRME SORULARI

1- Asagidakilerden hangisinde irat seklinde hükmedilmis bir tazminat vardir?

a) (A)’nin (B)’ye 20.000 TL ödemesi

b) (A)’nin, kirdigi (B)’ye ait bisikleti onartmasi

c) (A)’nin (B)’ye aylik olarak 3.000 TL ödemesi

d) (A)’nin (B)’ye yeni bir bisiklet almasi

e) Hiçbiri

2- Asagidakilerden hangisinde yansima zarar vardir?

a) (A), (B)’nin aracini yakmistir.

b) (A), (B)’ye ates ederek bacagindan yaralamistir.

c) (A), (B)’yi yaralamis, B de bundan dolayi is basvurusunu kaçirmistir.

d) (A)’nin sehrin su sebekesine zarar vererek su kesintisine neden olmasi sonucu hamam isletmecisi (H)’ye bir ay süreyle müsteri gelmemistir.

e) (A)’nin (B)’ye ait dolmusu yakmasi sonucu (B) iki ay boyunca çalisamamistir.

3- Asagidakilerden hangisi bedensel zarar kapsaminda degerlendirilmez?

a) Tedavi giderleri

b) Destekten yoksun kalanlarin kayiplari

c) Çalisma gücünün azalmasindan dogan kayiplar

d) Çalisma gücünün yitirilmesinden dogan kayiplar

e) Ekonomik gelecegin sarsilmasindan dogan kayiplar

4- Asagidaki hangisinde farazi destekten yoksun kalma söz konusudur?

a) (A)’nin ev hanimi esi öldürülmüstür.

b) (B)’nin memur kocasi öldürülmüstür.

c) (B)’nin imam nikâhli esi öldürülmüstür.

d) On yasindaki (S)’nin babasi öldürülmüstür.

e) Otuz yasindaki (A)’nin on yasindaki oglu öldürülmüstür.

5- Zarar görene geçici ödeme yapilmasi için asagidakilerden hangisinin varligi zorunlu degildir?

a) zarar görenin, iddiasinin hakliligini gösteren inandirici kanitlar sunmasi

b) zarar görenin ekonomik durumunun bunu gerektirmesi

c) zarar verenin agir kusurunun bulunmasi

d) zarar görenin istemde bulunmasi

e) geçici ödemeye hâkim tarafindan karar verilmesi

6- Asagidaki hangisinde zararin aynen tazmini söz konusudur?

a) (A)’nin çalinan bisikletinin iade edilmesi

b) (A)’nin (B)’ye aylik olarak 3.000 TL ödemesi

c) (A)’nin (B)’ye 20.000 TL ödemesi

d) (A)’nin (B)’ye 20.000 TL ödemesi ve ayrica ayda 300 TL ödemesi

e) Hiçbiri

7- Zararin tazmini ile ilgili olarak asagidaki bilgilerden hangisi yanlistir?

a) Zarari ve zarar verenin kusurunu ispat yükü zarar görendedir.

b) Tazminatin amaci haksiz fiilden dogan zararin giderilmesidir.

c) Tazminat tutari, zarar tutarindan asagi olamaz.

d) Tazminat tutari, zarar tutarini asamaz.

e) Ugranilan zararin miktari tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, zararin miktarini hakkaniyete uygun olarak belirler.

8- Haksiz fiilden dolayi mal varliginin mevcut durumunda meydana gelen eksilme hukukta asagidaki kavramlardan hangisi ile ifade edilir?

a) Manevi zarar

b) Fiilî zarar

c) Maddi zarar

d) Yikici zarar

e) Seye yönelik zarar

9- (A)’nin ugradigi haksiz fiil sonucu on gün süre ile isyerini açamamasindan dogan zarari nasil adlandirilir?

a) Manevi zarar

b) Yansima yoluyla zarar

c) Tahmin olunamayan zarar

d) Yoksun kalinan kâr

e) Fiilî zarar

10- Yansima (yoluyla) zararlarin tazmininin, kural olarak, failden istenememesinin nedeni asagidakilerden hangisidir?

a) Zarar verenin yansima zarar görene zarar vermeyi amaçlamamasi

b) Zararla fiil arasinda nedensellik baginin bulunmamasi

c) Yansima zarardan fiilî zarar niteliginde bir zararin dogmamasi

d) Yansima zararin hesaplanmasinin güç olmasi

e) Fiil ile zarar arasinda hukuka aykirilik baginin olmamasi

Cevap Anahtari:    1.C,2.D,3.B,4.E,5.C,6.A,7.C,8.B,9.D,10.E