SAKINCALI ASKER -- 28 Subatta Mobbinge ugrayan askerler...

Fevzi BOZKURT

Biyografi

Dr. Saban ÇOBANOGLU Adaleti Savunanlar Derneginin bir daveti üzerine “Mobbing: Is yerinde duygusal saldirilar ve mücadele yöntemleri” konulu bir konferans düzenledigi, konferansin dinleyicilerinin 28 Subat döneminde çesitli sebeplerle meslekten ayrilmaya zorlanan subay astsubay ve askeri okul ögrencileri oldugu, konferans bitiminde dinleyiciler ile yapmis oldugu konusmalar neticesinde bu kitabi yazmaya karar vermistir.

28 Subat Dönemi öncesinde ve sonrasinda “dini milli degerlere baglilik, namaz kilmak, oruç tutmak, esin basinin kapali olmasi, babanin sakalli olmasi, içki içmemek, laik kurallara uymamak, çagdas yasam tarzini benimsememek ve Atatürkçü olmamak” gibi sebepler ile TSK’ da planli bir sekilde subay astsubay ve askeri ögrencilere yönelik Mobbing uygulanisini kitapta ele almistir.

BIRINCI BÖLÜM

IS YERINDE DUYGUSAL SALDIRILARIN (MOBBING) TIPOLOJISI

Yapilan bilimsel arastirmalar neticesinde kurban ve magdurlar açisindan Mobbing yedi ana baslik altinda toplanmaktadir.

Bunlar;

Mobbingin Gerçeklestigi Ortam: Tesis, ofis, büro, tatbikat ve egitim sahasi Mobbingin uygulandigi ortam olarak söylenebilir. Bu ortamlarda yapilan topluma açik ve gizli baskilar, Mobbing olgusunun siddetini ve bireyler üzerindeki etkisini tayin edici unsurdur.

Mobbingin Sikligi: Mobbingin olusum sikligi magdur üzerinde önemli etkiler birakir. Mobbingin asiri sik uygulanmasi magdurun daha çabuk yilmasini saglamaktadir.

Mobbingin Süresi: Mobbingin uygulanis süresi olarak iki çesit süre vardir. En az alti ay boyunca sürekli uygulanis ya da minimum 3 ay uygulanan hizli yildirma politikasidir.

Davranis Tarzlari: Hedefteki kisilere göre onlari magdur edecek, yildiracak, bezdirecek ve is yerinden uzaklasmasini saglayacak davranis tarzlarinin benimsenmesi.

Taraflar Arasi Esitsizlik: Bu faktör en fazla askerlik ve emniyet teskilati gibi hiyerarsik mesleklerde görülür. Üst mevkisinden aldigi güç ile astina mobbing uygular.

Birbiri Ardina Evreler: Mobbing uygulayan kisi magdurun tepkilerine göre mobbingin dozunu arttirarak hedefine ulasmaya çalisir.

Zalimce Niyet ve Plan: Mobbing uygulayan kisinin hedefinde tek bir amaç vardir o da hedefteki sahsin zarar görmesidir. Magdurun istifasi, tayin istemesi ve zorunlu emeklilik mobbingin sonuçlaridir.

IKINCI BÖLÜM

SUBAY ve ASTSUBAYLARIN YASADIKLARI MOBBING UYGULAMALARI

Dr. Saban ÇOBANOGLU bu bölümde 28 Subat (Post modern Darbe) döneminde BÇG (Bati Çalisma Grubu)’ nun Türk Silahli Kuvvetleri bünyesinde çalisan “dini-milli degerlere sadik ve muhafazakar bir yapiya sahip” subay ve astsubaylara uyguladigi yildirma ve baski politikalari ile ilgili kesitleri ele almistir.

Mobbinge maruz kalan subay ve astsubaylar genel olarak karsilastiklari olumsuz durumlari söyle anlatmaktadirlar;

Magdurlar 28 Subat süreci öncesinde Türk Silahli Kuvvetlerinde gözle görülür derecede ve asiri fazla mobbing uygulamalarinin olmadigindan bahisle özellikle 1994 yili itibari ile yildirma ve baski politikalarinin basladigini söylemektedirler. Bati Çalisma Grubu (BÇG) kurulduktan sonra ilk etapta ileride kendilerine sikinti çikaracak, illegal faaliyetlerine engel olacak personelin tespitine yönelik çalismalara baslanmistir.

Komutanlar personelin evlerine sürpriz ziyaretler gerçeklestirdikleri, bu evlerde dini argümanlara rastlanilip rastlanilmadigi, personel eslerinin kapali olup olmadiklari, evlerde alkollü içecek bulunup bulunmadigi, evlerde dekoratif olarak biblo ve heykelcik tarzi esyalarin mevcut olup olmadigi gibi durumlar gözden geçirilmistir. Yapilan ev ziyaretlerinin akabinde komutanlar personel ile alakali bir durum degerlendirmesi yaparak personelin kendi zihinlerindeki profile uyup uymadigi seklinde tasniflendirilmektedir.

Personelin esli olarak katiliminin istendigi askeri gazinolarda yemek düzenlendigi, basi kapali esi olan personelin yemeklere katilimi ile sakincali yada süpheli personel olarak fislenmektedir. Eger personel esini mazeretsiz olarak yemege götürmez ise personelin esinin isminin yazili oldugu bos sandalyeler kamera ile çekilerek açilan dosyalarda delil olarak kullanilmaktadir.

Personel mesai saatlerinde namaz kilip kilmadiklari, Ramazan aylarinda oruç tutup tutmadiklari ve din konularindaki görüsleri komutanlar tarafindan incelenmektedir.

Yapilan bu tespitlerin ardindan fislenen personele ihtarlar yaparak kendi profillerine uygun bir hayat yasamalari dayatilmaktadir. Magdurlara eslerinin baslarinin açilmasi, çagdas kiyafetlerin giyilmesi, namaz kilinmamasi, oruç tutulmamasi yani insanlarin personelin fikirlerine ambargo koyarak kendi standartlari çerçevesinde tek tip profilde bir kurum olusturmaya çalismaktadirlar.

Yapilan tüm baskilara ragmen istekleri dogrultusunda hareket etmeyen personelin geçmis sicil notlari dikkate alinmaksizin (ki mobbinge ugrayan personelin büyük bir çogunlugu geçmis dönemlerde sicil notlari ve basarilari ile takdir toplayan personeller) düsürüldügü ve sicil dosyalarina sakincali-süpheli personel olarak not düsürülmektedir.

Düzenlenen esli davetlere basörtülü esleriyle giden personelin içeriye alinmamasi, alindiklarinda kendilerine servis açilmamasi ya da komutanlar tarafindan diger personellerin önünde küçük düsürülmek gibi bir takim yildirma politikalari uygulanmaktadir.

Bu yildirma politikalarina ragmen kendileri açisindan olumlu bir sonuç alamayinca bu sefer kendi eslerini devreye sokarak magdur personelin esine ziyaretler yapilarak basini açmasi gerektigi aksi takdirde eslerinin isinden olacagi gibi bir takim tehdit içeren söylemler içerisine girerek yildirma politikasina yeni bir boyut kazandirmislardir. Hatta askeri lojmanda kalan personelin kapali esleri ikametlerinden çiktiktan sonra nizamiyeden içeri tekrar alinmamislar belli bir müddet kapida bekletildikten sonra ikametlerine girmisler, birinci dereceden de olsa personelin basi kapali misafirleri lojmanlara sokulmamis çevrede bulunan otel ve pansiyonlarda konaklamak zorunda kalmislardir.

Magdur personel is ortaminda yalnizlastirilmis, ekstra nöbetler yazilmis, komutanlari hatta alt kademeden personel dahi agir hakaretlerde bulunmuslardir. Bütün bu yildirma politikalarinin amaci magdurun bir an önce istifa etmesi ve ya emekliligi gelmis ise emekli olmasini saglamak idi. Bu yildirma politikalari sonucu magduru TSK’ dan uzaklastiramadiklari takdirde sahsi sürekli tayin etmisler hatta rütbesine uygun olmayan kademelerde çalistirilmislardir. Ve her tayin olduklari yerlerde yapilan bu eziyetler katlanarak devam etmistir.

Bütün bu baski, yildirma ve eziyet uygulamalarindan sonra çogu meslekten atilacagini anladigindan ya kendisi istifa etmis ya da yasi gelenler emekliliklerini istemislerdir. Bu süreçte yapilan maddi ve manevi eziyetler sonucunda birçok magdurda fiziki ve ruhsal rahatsizliklar bas göstermis ve alinan saglik raporlarina istinaden magdurlarin TSK ile ilisigi kesilmistir.

Bu yipratma sürecinin hiçbir safhasinda muvaffak olamadiklari personelleri Hava Kuvvetleri Komutanligi Istihbarat Baskanligi Istihbarata Karsi Koyma (IKK) Sube Müdürlügünce Hava Ulastirma Grup Komutanligi’ na çagirmalari idi. Bu davetleri alan personel buraya normal bir görev için çagirilmadiklarinin bilincinde idiler, çünkü buraya genellikle sakincali asker damgasini yiyen personellerin çagirildigini bilmekteydiler. Hava Ulastirma Grup Komutanligina gelen personel nizamiyede giris islemlerinin ardindan birkaç görevlinin nezaretinde camlari siyaha boyanmis mavi renkli eski model bir ambulansa bindirilerek götürmek istedikleri binaya götürülüyorlar, burada magdura normal suçluymus ve nezarethane ya da cezaevine sokuluyormusçasina bir muamele yaparak, üzerindeki bütün esyalari alip, kravat ve ayakkabi bagciklarini da alarak, üzerine kontrplak çakili pencereleri olan tavaninda sürekli bir lambanin yandigi bir hücreye sokularak günlerce burada maddi ve manevi iskenceler yapiliyordu.

Belli bir süre zarfinin sonucunda magdurlari yalan makinesi destekli bir sorguya alarak “tesettür hakkindaki görüsün, evindeki dini eserler, okudugun gazete/mecmua, çevrendeki er/astsubaylara irticai anlamda telkinde bulunman, Zaman gazetesi ile iliskin” seklinde hususi sorulari sanki islenmis azili suçlarmis gibi sorarak alinan cevaplari hazirladiklari dosyalara isleyerek sahislari sorgu akabinde tekrar eski görevlerine göndermislerdir.

Bütün bu yasanan ve kademeli olarak artan baski ve yildirma politikasi ile meslekten yasanan kopuslar mobbing yani is yerinde duygusal saldirilar ve mücadele yöntemleri tanimina bire bir uymaktadir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ASKERI ÖGRENCILERIN KARSILASTIKLARI DIKEY VE PLANLI YILDIRMA UYGULAMALARI

Bu bölümde Askeri okullarda okuduklari dönemde uygulanan baski ve yildirma politikalari sonucunda okullardan kendi istekleri ve okul yönetimleri tarafindan okuldan atilan ögrencilerin yasadiklari özetle söyle anlatilmaktadir;

Vatan ve üniforma sevgisi ile Askeri Harp Okullarina kayit yaptiran ögrenciler ilk baslarda her seyin normal seyrinde devam ettigini, egitimlerinde basarili olduklarini ve üstleri tarafindan takdirler aldiklarindan bahsediyorlar. Fakat her ne degistiyse üstlerin bazi ögrencilere bakis açisinin olumsuz bir sekilde degistigini ve planli bir sekilde eziyet ve yildirma politikalari ile bas basa kaldiklarini söylüyorlar.

Okullarda hiç bir neden yokken bazi ögrencilerden olusan fakat yasal olmayan sok timleri olusturuldugu, bu timlere diger ögrencilere uygulanan egitimler disinda asiri derecede zorlu ve yogun bir egitim uygulandigi, bu eziyete dönüsen egitimlerin tek amacinin kendilerinin pes ederek istifa etmeleri oldugunu fakat bu iskencelere maruz kalan ögrencilerin çogusunun maddi durumlari iyi olmadigi için istifa tazminatini ödeyemeceklerinden sabretme yolunu seçmektedirler.

Fakat magdur ögrenciler pes etmeseler de karsilastiklari eziyetler katlanarak devam etmekte ve henüz yirmisinde bile olmayan bu ögrenciler için okullar katlanilmaz ortamlar olmaktadir. Ceviz kabugunu doldurmayacak sebepler için sürekli savunma verdiklerini, bu savunmalarda ögrenciler kendilerinin hakli oldugunu söyleseler de sonuçlar hep olumsuz olmakta ve ceza almaktadirlar. Halbuki ayni suçtan savunma veren ögrenciler ya ceza almiyorlar alsalarda hedefteki ögrencilerin aldigi cezalardan daha az olmaktadir. Alinan bu cezalar ile disiplin puanlari sürekli düsürülüyordu halbuki bu ögrencilerin geçmis disiplin notlari neredeyse tam puandi.

Yapilan bunca baskiya ragmen istedikleri sonu alamayinca magdur ögrencilere askeri egitimlerle uzaktan yakindan alakasi olmayan iskenceye dönüsen uygulamalar yaptiriliyordu. Bu akil almaz iskenceler sonunda fiziksel olarak hastaliklara ve ruhsal çöküntüye dönüsmüstü. En sonunda bu ögrencilerin bazilari okul idaresi tarafindan okuldan uzaklastiriliyordu ya da veliler çocuklarinin daha fazla yipratilmasini istemediklerinden çocuklarini okullardan aliyorlardi. Fakat her iki durumda da okuldan ayrilan ögrenciler yüksek meblaglarda tazminat ödemek zorunda kaldilar. Okuldan ilisigi kesilen ögrencilerin ileriki süreçte fiziksel ve ruhsal hastaliklar bas göstermeye baslamisti ayrica bu ögrencilerin artik bir de gelecek kaygisi basgöstermisti çünkü artik ne is yapmalari gerektigine karar vermek zorunda idiler. Askeri okullardan bu sekilde ilisikleri kesilen ögrencilerin ortak görüsü bu yasananlarin tamamen ailelerinin muhafazakâr bir yapiya sahip olmasindan kaynaklandigini düsünmektedirler.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TSK'DA MOBBINGIN ACI SONUÇLARI VE ALINABILECEK ÖNLEMLER

Mobbing ülkemizde henüz az bilinen resmi dairelerde ve özel is yerlerinde oldugu gibi Türk Silahli Kuvvetlerinde de ortaya çikan, kurumun verimliligini ve itibarini azaltan, magdurlarin moral çöküntüsüne neden olan bir süreçtir. Mobbinge maruz kalan magdurlar fiziksel ve ruhsal hastaliklarla karsi karsiya kalmaktadirlar. Planli ve etkilerini düsünmeden uygulanan bu sistem sonucunda magdurlarda sinir bozukluklari, terleme, nefes zorluklari, iç daralmasina, sindirim sistemi, gastrit, uykusuzluk, sik sik uyanma, kâbus görme, görme bozukluklari, hafiza ve yogunlasma kayiplari ve bayilmalar gibi fiziksel ve ruhsal etkiler birakmaktadir. Ayrica bu hastaliklar için harcanan yüksek meblagli tedaviler, üretim ve is kayiplari, ailenin ve yakin çevrenin üzerine yüklenen agir stres durumu, ailenin ve arkadaslarin birer birer terk etmesi mobbingin aci sonuçlari arasindadir.

Ülkemizde diger kurumlarda oldugu gibi Türk Silahli Kuvvetleri' nde de mobbingler yasanmaktadir. Ancak TSK bir hiyerarsi meslegi oldugundan dolayi bazi uygulamalari mobbing ile ayirmak bir hayli zordur. Bu ayrimi yapmaktansa TSK' da komuta kademesinde bulunan sahislarin mobbing ve zararlari konusunda egitilmesi gerekmektedir. Ayrica mobbing uygulamalarina karsi TSK' da bir denetleme mekanizmasi kurulmasi gerekmektedir.

SAKINCALI ASKER

“YASAM TARZINIZI BEGENMIYORUZ”

DR. SABAN ÇOBANOGLU

TIMAS YAYINCILIK