POLIS ETIGI

Fevzi BOZKURT

Biyografi

Yazar, etik ile ilgili normlara azami ihtiyaç duyuldugu, bilim ihtiyaçtan dogar ilkesi göre, özellikle mesleki alanlarda yapilan düzenlemeler her seyi öngörememekte ve hukuki mevzuat yetersiz kalmaktadir. Iste bu durumlarda her ülkenin ahlak sisteminin disinda gri alan diyebilecegimiz alanlarda baska bir olguya ihtiyaç duyulmaktadir. Bu da felsefenin ahlaki inceleyen dali olan etik olmustur.

Bu kitapta; etik, ahlak kavrami ve meslek etigi kapsaminda polis meslek etigi ve polis meslek etigine ait kodlar incelenmistir., Bu baglamda polis meslek etiginin kodlarindan en önemlisi oldugu kabul edilen profesyonellik kavrami ve bu kavram çerçevesinde çevik kuvvet polisinin toplumsal olaylardaki davranis ve tutumlari tartisilmistir. Bu spesifik konunun ardindan polis meslek etigi kodlarinin polislik mesleginde etkin kilinmasi için neler yapilabilecegi siralanmistir.

Etik

Etik, Yunanca’da karakter manasina gelen “ethos” sözcügünden türetilmistir. Felsefenin ahlaki inceleyen bir disiplinidir. Bu anlamda etik, insanin bütün davranis ve eylemlerinin temelinin arastirilmasidir. Diger bir ifadeyle etik, insanlarin karar ve eylemlerini yönlendiren ve bunlarin ahlaki bir temele göre”iyi/kötü” ya da “dogru/yanlis” olup olmadiginin belirlenmesi olarak tanimlayabiliriz.

Yukarida da ifade ettigimiz gibi etik insan iliskilerini ve davranislarini ahlaksal degerler açisindan arastirir. Ancak etik ile ilgili düsünmek sadece akademisyenlerin ve filozoflarin ilgilenmesini gerektirecek bir olgu olmasa gerek. Çünkü etik toplumlari ilgilendiren bir kavram olarak siradan insanlarinda üzerinde kafa yormasi gereken ve bu kavram dogrultusunda iliskilerini ve davranislarini belirlemesini saglayan bir olgudur.

Etik, günlük dilde ahlak kavrami ile sikça karistirilmakta ve birbirinin yerine kullanilmaktadir. Ancak ikisi de birbirinden farkli kavramlardir. Asagida etik ile ahlak kavraminin arasindaki fark ortaya konulmaya çalisilacaktir.

Etik- Ahlak iliskisi

Ahlak kelimesi dilimize Arapça’dan girmis bir sözcüktür. Ahlak kelimesinin kökü yaratmak, yaradilis, mizaç, tabiat ve yaradilistan gelen huy anlamlarina gelmektedir. Kavram olarak ise ahlak, kültürel degerler ve ideallerle ilgili dogru ve yanlislari ve bunlara uygun olarak nasil davranilmasi gerektigini belirler. Ahlak genis tabanli ve nasil davranilmasi gerektigine iliskin yazili olmayan standartlari içerir. Etik ise, hem daha soyut kavramlara dayalidir hem de bu soyut kavramlardan ne anlasilmasi gerektigini tanimlamaya çalisir. Etik kurallarin, açik ve belirli bir alana iliskin yazili kurallari içermesi beklenir. Örnegin, medya etigi, tip etigi, çevre etigi, polis etigi gibi alanlar için ortak ilkeler öngörür ve bu ilkeler evrensel kabul gören kavramlara dayali olarak gelisir. Bu anlamda etik kendisini daha çok mesleki alanlarda belirginlestirir.

Ahlak kavraminda, ayni eylem toplumdan topluma, hatta ayni toplum içinde yöreler arasinda bile farklilik gösterebilmektedir. Örnegin Türk toplumunda kadin erkek iliskilerinde bu durum bariz bir sekilde görülür. Bati illerinde yasayan insanlarin kahvelerde oturup oyun oynamasi normal olarak karsilanabilirken Dogu illerinde bu durum ayip olarak görülebilmektedir. Bu baglamda bireylerin neyin ahlakli, neyin ahlak disi olduguna iliskin degerlendirmeleri dinsel, töresel ve felsefi düsüncelerinden kaynaklanir. Etikte ise, “istenilir iyi” kavrami vardir. Evrensel oldugu kabul edilir

Etik sorulari ile ahlak sorularini ayirt etmek için etigin sorulari incelendiginde yönelttigi sorularin tekil eylemlere iliskin degil daha çok soyut olaylar ve ölçütlerle iliskili oldugu görülür.

Meslek Etigi

Meslek etigi, bir meslek grubunun, meslege iliskin olarak olusturup korudugu, meslek üyelerini belirli bir sekilde davranmaya zorlayan, sahsi egilimleri sinirlayan, liyakatsiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dislayan, meslek içi rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayi amaçlayan mesleki ilkeler bütünü olarak tanimlanabilir

Tanimdan da anlasilacagi gibi meslek etiginin üç temel islevi vardir.

1- Yetersiz ve ilkesiz üyeleri ayirmak.

2- Meslek içi rekabeti düzenlemek

3- Hizmet ideallerini korumak

Meslek etigi, özellikle dogrudan dogruya nesnesi insan olan mesleklerde uyulmasi gereken davranis kurallari olarak tanimlanabilir. Meslek etiginin en önemli yanlarindan biri evrensel olmasi yani ayni meslek mensubu bireylerin davranislarinin dünyanin neresinde olursa olsun ayni olmasidir. Ayni zamanda ayni meslekten olan bireylerin kendi aralarindaki davranislarinda da ayni tutum ve davranislar sergilemeleri beklenir. Buradan da anlasilacagi gibi meslek etiginin iki yönü vardir. Bunlardan biri meslek mensuplarinin halka yani hizmet ettikleri alana karsi ve digeri birbirlerine karsi ödevlerine iliskin kurallari ortaya koymaktadir.

Bu anlamda meslek sayisinca meslek etigi oldugunu söylesek yanilmayiz. Bunu en temel sekilde mesleklere ait yemin metinlerinde görebiliriz. Bunun yaninda doktorluk mesleginde oldugu gibi uluslararasi kabul görmüs yemin metinleri (Hipokrat yemini) gibi etik ilkeler, meslek etiginin evrenselligine isaret etmektedir.

Günümüzde dünyada ve Türkiye’de çesitli meslekler kendi meslek mensuplarinin uymasi gereken etik kurallari belirlemislerdir. Son yillarda yayinlanan etik kurallardan önce de çesitli mesleklerin mensuplarinin uymasi gereken etik kurallar o mesleklere ait yasal düzenlemelerde karsimiza çikmaktadir.

Polis Meslek Etigi

Polis örgütlerinin kurulmasi ile polislik bir meslek olarak ortaya çikmis, tipki bir ögretmenlik, doktorluk ve askerlik gibi meslek gruplarindan sayilmistir. Dolayisiyla ortaya çiktigi tarihten bu yana polislik meslegi giderek gelismis ve uzmanlik isteyen bir meslek dali haline gelmistir.

Bir Meslek Olarak Polislik, Polisligin temelinde, iyilik etme, koruma, kollama, yol gösterme ve yardimci olup, polisligin araci da amaci da 'insan'dir" Öyle ki bu meslegin mensuplarinin günlük faaliyetleri niteligi itibariyle yasama, yürütme ve yargi unsurlari içeren özellikler arz etmektedir. Bu dedigimi bir örnek ile açiklayacak olursak, bir polis memuru görevi geregi yolda giden bir araci durdurabilir. O araca ceza yazabilir. O aracin üzerinde seyrettigi yolu trafige kapatabilir. Bu davranislar herhangi bir kimsenin yapabilecegi seyler degildir. Eger sizi yolda seyir halinde iken herhangi birisi durdursa ve makul bir sebep söyleyemezse siz o kisiye çesitli tepkilerde bulunur ve istenilmeyen bazi davranislar sergileyebilirsiniz. Dolayisiyla bu niteliklere sahip bir meslegi icra edenlerin karsisina siklikla gri alanlar çikacaktir. Iste bu durumda etik, bu meslegi ifa edenlerin davranislarina yön verecektir.

Yukaridaki olayimizda somut bir sekilde ortaya koydugumuz gibi toplumun bir arada huzurlu bir sekilde yasamasi için vazgeçilmez bir fonksiyonu yerine getiren polis, görevlerini ifa ederken uymasi gereken etik kurallarin olmasi gerekir. Polis görevini yaparken çogu zaman yasal mevzuatin da disinda yani öngörülmeyen çesitli olaylarla karsilasabilmektedir. Peki bu durumda polis nasil davranacaktir. Iste burada karsimiza etik kavrami çikmakta ve öngörülemeyen olaylarda yani gri alanlarda davranislarimizi etik kurallar yönlendirmektedir.

Bütün bunlardan sonra polis meslek etigini meslek etiginden yola çikarak tanimlayacak olursak; bir meslek grubu olarak polislerin meslege iliskin olarak olusturup, gelistirdigi, polisleri görevleri esnasinda belirli bir sekilde davranmaya zorlayan, güvenlik hizmetlerinin sunulmasi sirasinda kisisel egilimleri sinirlayan, polislik için yetersiz ve ilkesiz oldugu belirlenen meslek üyelerini egiten yada meslekten dislayan, meslek içi rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayi amaçlayan polislik meslegine iliskin ilkeler bütünü olarak tanimlanabilir.

Polis etigine iliskin temel ilkelerden biri, tarafsizlik ilkesidir. Polis etigine iliskin olarak unutulmamasi gereken bir diger ilke 'profesyonellik'tir. Yurttas polise karsi bagirsa da, küfür dahi etse, polis söz konusu kisinin bu davranislardan dogan cezayi almasi için gerekli islemleri yapmalidir fakat; polis de yurttasa ayni sekilde bagiramaz, küfür edemez, gereksiz ve yersiz bir kuvvet uygulayamaz.

Süphecilik Ilkesi,'Polis süpheci olmalidir' ifadesine, polislik uygulamalarinda sikça rastlanmaktadir. Türk toplumunun adalet ve polislik literatüründe yer alan 'beraat-i zimmet asildir', (suçu sabit olana kadar herkes masumdur) ifadesi, Avrupa Polis Etigi Yönetmeligi madde 46'da da ayrintili bir sekilde islenmistir: "Polis sorusturmalari, en azindan gerçek, (islenmis) veya islenmesi muhtemel bir suç ile ilgili makul bir süphenin üzerine bina edilmelidir." Gerek Avrupa Polis Etigi Yönetmeligi gerekse Türk iç hukuku sürekli makul kelimesine vurgu yaparak süpheyi veya süpheciligi meslegin gerçeklestirilmesinde öngörmüstür.

Polis meslek etigi, etik degerler baglaminda yalnizca vatandas polis iliskilerini incelememekte ayni zamanda meslek içi ast-üst ve es düzey iliskileri, mevzuat ve yasal düzenlemelerdeki ve güvenlik hizmeti üretme esnasindaki iliskilerin tümünü kapsamaktadir.

Kurumsal Paranoya, paranoya, Özellikle büyük hezeyanlari ve kendilerine kötülük yapilacagi kuskularinin belirgin oldugu, bir ruhsal bozukluk durumudur. Özgürlükler ülkesi A.B.D.'de, 11 Eylül saldirilarinin ardindan binlerce kisinin gözaltina alinmasi, kurumsal paranoyanin baslangici olarak görülebilir. Çünkü polis etigine iliskin ilkelere göre, gözaltina alinma için gerekli süphe, makul bir neden üzerine bina edilmelidir. Oysa görünen o ki, binlerce kisi sadece Arap orijinli veya Müslüman olduklarindan dolayi gözaltina alinmislardir.

Yurttasin polise, polisin ise yurttasa güvenmedigi bir ortamda, profesyonel polislik hizmeti beklenemez.

Demokratik Polislik, hesaba çekilebilir olma yaklasimlari yine demokratik kamu hizmetine ya da profesyonel polislige geçis için önemli bir basamak teskil etmektedir. Polisin uygulamalarinda seffaf olmamasi dogrudan yurttasi rahatsiz edecektir ve polis meslek etigine aykiri bir davranis olarak tanimlanacaktir. Demokratik bir ülkedeki polisin, halk nazarindaki mesruiyeti, antidemokratik bir ülkedeki polisin halk nazarindaki mesruiyetinden daha fazladir.

Seffaflik, yapilan her seyin kamuoyu ile aninda paylasilmasi degil, örnegin organize bir operasyonda istihbarat öncelikli hareket eden güvenlik personelinin, duyum alinmasi durumunda kaçmasi muhtemel örgüt mensuplarini, eksiksiz bir sekilde yakalamak ve mahkemeye çikarmak için basina haber vermemesi, ya da polisin, organize bir uyusturucu çetesiyle ilgili yakaladigi bir kisiden, çete mensuplarinin çözümlenebilecegi nedeniyle basina bilgi vermemesi, polisin seffaflik ilkesini çignedigini göstermez, dahasi ulusal güvenlik ve operasyonunun istikrari açisindan bu durum vazgeçilmez bir prensiptir.

Polisin Halkla Iliskiler Uygulamalarinda Etik Duyarlilik, Avrupa Polis Etigi Yönetmeligi'nin 19. maddesi, polisin halkla iliskilerine iliskin olarak düzenlenmistir: "Polis teskilati, gizli bilgileri açiklamadan, yerine getirdigi, görevler hakkinda halka dogru ve tarafsiz bilgi sunmaya hazir olmalidir. Medya ile iliskileri düzenleyen bir yönerge hazirlanmalidir.''

Güvenlik hizmeti sunumunda polis etigi, bölümünde kendini ortaya koyan bir diger nokta, polislik uygulamalarinin tümünde polisin makul ve ölçülü olmasidir. Polis topluma hizmet üretirken, halkin güvenligini saglarken, onu huzursuz etmeden, yani maksimum fayda ve minimum zarar prensibini gözden kaçirmamalidir. Bunu gerçeklestirmede basta gelen ölçüt, hukuk kurallari, insan haklari ve polis meslek etigi ilkelerinin özümsenerek profesyonel yasama geçirilmesidir.

Polis Etigini Islevsel Kilma,her ne kadar polisin yaptigi islerin zorlugu, tehlikeli olmasi, yogunlugu, tasidigi stres ve fazla çalisma sartlari agir olsa da, bu durum polisin insanlara haksiz muamele etmesine bir gerekçe teskil etmemelidir. Fakat madalyonun diger yüzünde; bu olumsuz sartlar ve ortamin, polis etigini islevsel kilmanin önünde engel teskil ettigi görülmektedir.

Yasal Düzenlemeler, Toplum Beklentisi Ve Vicdani Sorumluluk Çerçevesinde Etik Ilkeler,"halk polisten görev bilincine sahip olmasini, halka olumlu yaklasip iletisim kurmasini, siddete basvurmamasini, herkese yansiz davranmasini, güler yüzlü, konusmalarinin terbiyeli ve düzgün olmasini beklemektedir".

Avrupa Polis Etigi Yönetmeligi Çalismalari

Bu belgenin en dikkat çeken noktasi, gerek emniyet mensuplari ve gerekse emniyet mensuplarinin müsterisi olan toplumun tüm kesimleri tarafindan benimsenmesi için gereken her sey yapilmistir. Yönetmelik kapsaminda demokratik ve hukuk devletinin hakim oldugu ülkelerde polisin amaçlari, kurumsal yapisi, polisin ceza ve adalet sistemi ile iliskilerinin nasil olmasi gerektigi, polisin nitelikleri ve egitimi, polisin haklari, polis uygulamalarinin nelere göre yapilacagi.

Bilindigi gibi Avrupa konseyi çogunlugu AB üyesi veya müstakbel üyelerden olusan bölgesel bir uluslar arasi organizasyondur. Gelecekte ve su anda bir kisim ülkeler arasinda sinirlarin kalktigi düsünülecek olursa böyle bir belge bu ülke vatandaslarinin standarda yakin güvenlik hizmeti almalarini saglayacaktir.

Yapilan Arastirma Sonucu,

Bu arastirma ile, güvenlik hizmetlerindeki yöneten - yönetilen iliskilerinde görülebilen yönetim etigine iliskin sorunlarin betimlenmesi, yönetim etigine iliskin sorunlarin, yönetilenlerce ne yogunlukta algilandiginin analiz edilmesi, yönetilenlerce algilanan bu etik sorunlarin rütbeler arasinda anlamli fark olup olmadiginin Incelenmesi ve yönetilenlerce yönetim etigine iliskin sorunlarin, daha yogun olarak yönetsel davranislarda mi, bireysel davranislarda mi, yoksa mesleki eylem ve uygulamalarda mi yasandiginin analiz edilmesi amaçlanmistir.

Arastirma bulgularinda örneklem grubun, sirayla en az sorunlu gördükleri etik ilke ihlal alaninin, polislik uygulamalari oldugu, ikincil sirada bireysel davranislarda etik sorunlarin yasandigi, en fazla olarak ise yönetsel davranislarda etik sorunlarin yasandigina inandiklari ortaya çikmistir. Bu veriler dikkate alindiginda polis yöneticilerinin yurttasa karsi olan davranislarini dogru bulduklarini, ancak konu yöneticilerinin kendilerine yönelik davranislari oldugunda etik ilkelerin daha fazla ihlal edildigini ifade etmektedirler. Bu yaklasim ya örneklem grubun, empati, baskalarini düsünme, tarafsiz ve objektif olma gibi Önemli ilkeleri içsellestiremedigini veya bilinç altindaki kendi çikarlarinin bir yansimasi olarak ya da polis etigine iliskin sorunlardan daha fazlasinin yönetim etigi alaninda görüldügü seklinde degerlendirilebilir.

Benzer Kitaplar

Fevzi BOZKURT

GÜCÜN GELECEGI (The Future of Power)

Biyografi

Fevzi BOZKURT

Ben Sende Tutuklu Kaldim...

Biyografi

Fevzi BOZKURT

DOGUM GÜNÜN KUTLU OLSUN ASLAN YÜREKLIM

Biyografi

Fevzi BOZKURT

VATAN MILLET SAKARYA - ÇETE PARTI MAFYA

Biyografi