ÖRGÜT SOSYOLOJISI

Fevzi BOZKURT

Biyografi

Bu kitap, "Örgüt Sosyolojisi"ni degisik boyutlariyla detayli olarak incelemektedir. Kitapta örgüt sosyolojisinin öne çikan konularini ayrintili olarak inceleyen makaleler bir araya getirilerek kitapta toplanmistir.

Kitap, Memet Zencirkiran’in yazmis oldugu Örgüt ve Yönetim Kuramlari, Askin KESER'in yazmis oldugu Örgütlerde Motivasyon, Isil BULUT - Gonca POLAT yazmis olduklari Örgütlerde Gruplar, E. Elif YÜCETÜRK'ün yazmis oldugu Örgütlerde Yildirma: Nedenleri, Etkileri ve Sonuçlar, Birgül ÇIFTÇI'nin yazmis oldugu Örgütsel Etik, Safak TARTANOGLU'nun yazmis oldugu Örgütlerde Denetim ve Gözetim, Turhan ERKMEN'nin yazmis oldugu Örgüt Kültürü: Fonksiyonlari, Ögeleri, Isletme Yönetimi ve Liderlikteki Önemi, Umut OMAY’in yazmis oldugu Örgütlerde Ayrimcilik: Etnisite, Cinsiyet ve Yas Boyutlariyla, Verda Canbey ÖZGÜLER’in yazmis oldugu Yeni Teknolojiler ve Örgütler, Veysel BOZKURT-Senol BASTÜRK'ün yazmis olduklari Örgütlerde Isgücünün Degisimi: Çalisan Profillerindeki Farklilasma ve Vasif Düzeyinin Etkileri, Elvan Melek ERTÜRK'ün yazmis oldugu Örgütlerde Çalisma isimli toplam (11) makaleden olusmaktadir.

***********

Kitabin ilk bölümü olan ve ayni zamanda kitabin editörü de olan ZENCIRKIRAN makalesinde; modern toplumun sosyal ve toplumsal iliskilerini örgütler vasitasiyla yürüttügü ve tüm insanlarin hayatlari boyunca farkli örgütler altinda ömürlerini geçirdiklerinden ve bu çesitli örgütlerin insanlarin sosyallesmesinde, yasadigi toplumun deger yargilarini ögrenmelerinde büyük önem tasidigini vurgulamaktadir. Örgütlerin her dönemde var oldugundan örnegin din, devlet, meslek örgütleri, ordu v.b gibi. Makalesinde modern örgütleri genel anlamiyla sanayi devremi ve sanayi devrimi sonrasi olarak ele alinmakta.

Genis anlamiyla örgütler tarihin birçok döneminde görülebilir. Özellikle ordu, devlet ya da daha küçük siyasi birimler, dini örgütler, zanaatkârlik kurumlan vb. yapilara tarihin degisik dönemlerinde de rastlamak mümkündür. O zaman özellikle sanayilesme süreciyle yayginlik ve kurumsallik kazanan, modern olarak tanimlanabilecek örgütleri geçmisteki yapilardan farklilastiran unsurlar nelerdir sorusu önem kazanmaktadir. Bu açidan modern örgütün tanimlanmasi, ayrimlasmanin anlasilabilir olmasi açisindan önem kazanmaktadir. Modern örgütleri geleneksel örgütlerden yasal otoritenin, rasyonel ilkelerin ayirdigini, modern örgütleri sanayilesmenin bir ürünü olarak görülerek, günümüzde de kullanildigi sekliyle modern örgüt olarak adlandirilan yapilanmanin ortaya çikisinda büyük etkisi bulunan sanayi devriminin etkileri detaylariyla anlatilmakta. Bunun yaninda örgüt ve yönetim yaklasimlarinda yasanan degisimler tarihsel süreç içerisinde ana hatlariyla ele alinmaktadir.

Modern örgüt olarak adlandirilan yapilanma sanayilesmenin bir ürünüdür ve sanayilesme sürecinde yasanan gelismelerden büyük ölçüde etkilendigi. Sanayi toplumuna geçis sürecinde geleneksel toplumlarda yasanan kirilmalarin benzerleri örgütsel alanlarda da yasandigi. Sanayi toplumunda hâkim olan zihniyetlerin örnegin akilcilik, bürokrasi, disiplin, düzen vb. yansimalarim örgütlerde de görülmesi gibi.

Örgüt sosyolojisinin 1930’lu yillarda gelismeye bu yillarda bu dalda arastirmalara hiz verildigi bu arastirmalarla isteklendirme, grup, grup liderligi, verimlilik gibi konularin öne çikmaya basladigi, 1950’li ve 1960’li yillarda Avrupa’da ve Amerika’da bu konularda genis arastirmalar yapildigi, 1980’li yillarda Amerika’da yapilan arastirmalarin ve gelistirilen fikirlerin dünya genelinde kabul edilmeye baslandigi, 1980’li yillardan günümüze örgüt sosyolojisi hakkinda ayrimcilik, etik sorunlar, cinsiyet, yildirma gibi çok genis kapsamli arastirmalar yapildigi, bu arastirmalar üzerinden konu irdelenmistir.

*********

Ikinci bölüm olan KESER’in yazmis oldugu “Örgütlerde Motivasyon” baslikli makalede, motivasyonu "bir insani belirli amaç için harekete iten güç" olarak tanimlamakta, motivasyonu bir veya birden fazla kisiyi ayni istikamete dogru yönlendirme isi oldugu, örgütler açisindan bir is yerinin fabrikanin vb. kaynaklarinin imkânlarin kisitli oldugu buna karsin çalisanlarin ihtiyaçlarinin sinirinin olmadigi ve bu tezatlik karsisinda örgütlerdeki motivasyonun önemi genis bir sekilde anlatilmakta.

***********

Üçüncü bölüm olan BULUT ve POLAT’in yazmis olduklari “Örgütlerde Gruplar” baslikli makalede; sosyolojinin en temel alanlarindan birisinin örgütlerde gruplar konusu oldugu, gruplarin örgütün basarisini direk etkiledigini, bu konu hakkinda 1930’lu yillarda arastirmalarin yapildigi ve bu arastirmalar isiginda konunun gelismeyi basladigi, örgütlerin basarisinda fiziki kosullar kadar sosyal ortamlarin basariyi ve verimliligi etkiledigi bu yillarda yapilan arastirmalarda ortaya çiktigi günümüzdeki büyük sirketlerin örgütlerin basariya gitme yolunda buna büyük önem verdikleri islenmektedir bunlarin yaninda gruplarin yönlendirilmesi, gruplarin basarisinda öne çikan unsurlar, grup birey etkilesimi, örgütlerde gruplar ve gruplarda liderlik konulari irdelenmektedir.

**********

Dördüncü bölüm olan YÜCETÜRK’ün kaleme almis oldugu “Örgütlerde Yildirma” baslikli makalede; insanlari hayatlarindan bezdiren, çalisma istegini bitiren, ruh beden sagligini bozan “yildirma” eylemlerinin herkes tarafin anlasilmasi idareci, sendikaci, kamu görevlisi vb. bu konuda herkes üzerine düsenleri yapmali. Yasal düzenlemelerdeki eksiklikler hizla giderilmeli, bu konudaki hapis ve para cezalari caydirici düzeye getirilmeli, isyerlerinde yildirma sikâyetleri yöneticiler tarafindan savsaklanmadan ciddiye alinmali ve sikâyet edenler yasal düzenlemelerle özel olarak korunmali. Sorunun çözümü için sendikalarin çabalarina ve isbirliklerine deger vererek yapilacak toplu is sözlesmelerine yildirmayi önleyici hükümler konulmali, yönetici ve yönetilen tüm çalisanlara süreci tanimalari ve mücadeleyi ögrenmeleri için egitim programlari uygulanmali. Kamu görevlilerini ilgilendiren disiplin cezalari içinde yildirma kavrami ve eylemleri açikça yer almali Yildirma eylemleriyle mücadele sürecinde, bu igrenç oyunun basrolündeki zorbalarin taktiklerine karsi daima dikkatli bir yaklasim sergilenmeli, önlem alma konusunda, hep bir adim önde olma gerektigi anlatilmaktadir.

***********

Besinci bölüm olan ÇIFTÇI’nin yazmis oldugu “Örgütsel Etik” baslikli makalede; örgütsel etik, bir örgütte etik degerlerin olusturulmasi ve örgüt üyeleri tarafindan benimsenmesi isidir. Bunu saglayabilmek için yapilan örgütsel etik çalismalarinin kisa dönemde örgütlere ek maliyetler yükledigi düsünebilir ancak uzun vadede örgütün toplumdaki itibarini artiracak, örgüt üyeleri etik sorunlarin yasanmadigi insanlik onuruna yakisir bir ortamda yer almanin güven ve huzurunu yasayacagini. Bu durum verimlilige olumlu katkida bulunacagini ve sonucunda toplum olarak daha güvenli ve huzurlu bir ortam paylasilmis olacagi anlatilir. Bu makalede, örgütlerde etik degerler konusunda temel bilgileri sunmak amaciyla yasanan etik sorunlar ve etigin kurumsallasmasi, örgütsel etigin önemi ve tarihsel süreçteki degisimi, örgütlerde etik karar alma süreci, örgütsel etik kavrami konulari ele alinmaktadir.

*************

Altinci bölüm olan TARTANOGLU'nun yazmis oldugu “Örgütlerde Denetim ve Gözetim” adli makale; kamu kurumlarindan özel isletmelere kadar çalismanin var oldugu her yerde yönetim, sistematik bir biçimde çalisani gözetlemekte ve bu yolla denetim saglamaktadir. Tipki fabrika sisteminde oldugu gibi isçinin ise giris ve çikis saatleri tespit edilmekte, bir kez içeri girdikten sonra verimlilik ve güvenlik gibi gerekçelerle tüm hareketlerinin gözlendigi. Isçiler molalarda bile izlenmekte oldugunun bilinciyle sürekli kendilerini kontrol etmeye çalismaktalar. Gözetimin dolayisiyla denetimin giderek yayginlasmasi özellikle günümüz örgütlerinde çalisan üzerindeki baskiyi yogunlastirmakta, sürece yabancilastirmayi hizlandirmaktadir. Gözetleme çalisma hayati disinda da yayginlasmasi is ve özel yasam arasindaki sinirlarin da ortadan kalkmasina yol açmakta, buda ayri bir baski unsuru haline geldigi islenmektedir.

***********

Yedinci bölüm olan ERKMEN'nin yazmis oldugu “Örgüt Kültürü: Fonksiyonlari, Ögeleri, Isletme Yönetimi ve Liderlikteki Önemi” baslikli makale ise; Örgüt kültürü, ayni kurum içinde ortak amaç, deger ve görev etrafinda birlesen çalisanlara bir yol haritasi olusturarak örgütün amaçlarina sistematik ve belirli bir plan ve düzen çerçevesinde ulasmasini saglayan temel unsurlardandir. Örgüt kültürü, bir girisimcinin veya kurucunun, toplumun belirli bir ihtiyacini karsilayacak bir mal veya hizmet üretme fikrini harekete geçirmesi ile baslar. Aslinda her isletmenin veya örgütün mutlaka bir kültürü vardir ancak önemli olan bu kültürün güçlü mü yoksa zayif mi oldugu önemli olandir gibi örgütlerde kültür ve önemi anlatilmaktadir.

*************

Sekizinci bölüm olan OMAY’in yazmis oldugu “Örgütlerde Ayrimcilik: Etnisite, Cinsiyet ve Yas Boyutlariyla” baslikli bu makalede günümüzde örgütlerde ayrimcilik konusu, özellikle irka, cinsiyet ve yasa bagli ayrintili olarak ele alinmaktadir. Ve irka bagli ayrimcilik, cinsiyete bagli ayrimcilik, yasa bagli ayrimcilik basliklari altinda konu irdelenmektedir. Örgütlerde ayrimcilik konusunun neden öne çiktiginin daha iyi anlasilmasi açisindan da genelde sosyoloji özelde örgüt sosyolojisinin gelisiminde yasanan degisimlere ana hatlariyla vurgu yapilmaktadir.

************

Dokuzuncu bölüm olan ÖZGÜLER’in kaleme almis oldugu “Yeni Teknolojiler ve Örgütler” isimli makalede; yeni teknolojiler örgüt yapisinda da köklü dönüsümler yaratmis, çalisma tarzlarinda önemli degismeler yasanirken, tam gün çalisma anlayisinin yerini çok farkli sekilleri olan esnek çalisma modelleri meydana çikartmistir. Örgütlerde teknoloji kullanimiyla birlikte daha katilima ve insan unsuruna deger veren yönetim anlayisi öne çikmaya baslamistir. Çalisan profilinde önemli degisimler yasanmis, vasifsiz mavi yakali çalisanlar çalisma hayatinda önemini kaybederken egitimli, vasifli, uzman bilgi isçileri önem kazanmaya baslamistir. Örgütlerde sendikal iliskilerde önemli degisimler yasanmasi gibi konulari islenmektedir.

***********

Onuncu bölüm olan BOZKURT - BASTÜRK'ün yazmis olduklari “Örgütlerde Isgücünün Degisimi: Çalisan Profillerindeki Farklilasma ve Vasif Düzeyinin Etkileri” baslikli makalede; örgütlerin degisen çalisanlari "vasif düzeyindeki" dönüsümlerden yola çikarak islenmekte. Yeni örgütsel modellerin ayni zamanda yeni toplumsallik biçimlerinin bir yansimasi oldugu, bu dönüsümün beceriler üzerinden tespit edilebilecegini, bu tespitten hareketle, beceri ve vasif kavramindaki dönüsümler ile örgütlerin yapisindaki dönüsümler arasinda belirleyici bir iliski oldugu ve bu görüslerin yeni organizasyon biçimlerinin yeni tür iliskiler ortaya çikaracagi üç ana baslik altida; çalisan profilleri ve vasif düzeylerinin örgütsel önemi, post - endüstriyel dönüsüm ve çalisan profillerinin farklilasmasi, Vasif düzeyi bakimindan tartismalar ve örgütsel sonuçlari: Genisleme mi? Kutuplasma mi? Basliklari altinda irdelenmektedir.

************

On birinci ve son bölüm olan ERTÜRK'ün yazmis oldugu “Örgütlerde Çalisma” isimli makalede, örgütsel çatisma temelde diger çatisma türlerinden farkli degildir, sonuçta örgüt farkli özelliklere sahip, farkli yetki ve görevlerle belli amaçlar dogrultusunda bir araya gelen insanlardan olusan bir yapidir. Örgütü olusturan bütün unsurlarin uyum içinde islemesi, örgüt yönetiminin temel amaçlarindan biridir. Ancak bu isleyisi saglamak her zaman kolay olmaz. Zaman zaman teknik nedenlerle çikan aksakliklar bu isleyiste bozulmalara sebep olurken, çalisma arkadaslari ya da ast-üst arasinda çesitli biçimlerde ve boyutlarda yasanan anlasmazliklar çatismaya dönüsebilecegi