KIM KORKAR SORUSTURMACI GAZETECIDEN

Fevzi BOZKURT

Biyografi

Kitabin baslangicinda yargilanan bir gazeteci olan Nedim Sener’in yaptigi haberlerden dolayi sürekli yargiç karsisina çiktigini ve bu kitap ile birlikte yargilanma yerine görevi olan sorusturmaci gazeteciliginin geregini yerine getirdigini belirtirken meslek geregi bazi gizli kalmis olaylarin sorusturmaci gazeteciler tarafindan ortaya çikarilmasi gerektigi fakat güçlü siyasetçilerin bürokratlarin ve is adamlarini karsilarina almak zorunda kalmanin zorluklarina deginilmistir. Sorusturmaci gazetecilik zor fakat Arena gibi Nedim Sener, Ugur Mumcu gibi usta gazetecilerin üstesinden geldigi ve kaçakçilara, kara para aklayanlara adam kayiranlara ve siyasi gücü kötüye kullananlara karsi açilmis onurlu bir savasi gözler önüne sermislerdir. Kitapta Mobilya Dosyasi, Watergate, Arena programi, Ugur Mumcu gibi önemli kisi ve olaylara deginilmistir.

Sorusturmaci habercilik, bir takim güç odaklarinin bilinmesini istemedikleri ancak bilinmesinde kamu yarari bulunan olgulari sistematik bir arastirmayla ve belgeleriyle ortaya çikarip kamuya sunmayi ugras edinmis habercilik dalidir. Bir uzmanlik alani olarak bu isi yapanlara sorusturmaci gazeteci ya da sorusturmaci haberci denir. Bu tanim sorusturmaci gazeteciyi suç isliyormus gibi gösterilmekten alip isini yapiyor ve böyle bir meslek oldugunu düsünmemizi saglar.

Ugur Mumcu Deniz Som'un Gözleri Bagli Sahin adli sorusturmaci gazetecilik kitabinda söyle yaziyor:

"Günümüzde iki tür gazetecilik var. Biri dedikodu gazeteciligi, öteki arastirmaci gazetecilik. Arastirmaci gazetecilik önce sabir istiyor. Günlerce, haftalarca, aylarca bir konuyu arastirmak, bu konuyu en ince ayrintisina kadar inceleyip sorusturmak, bunu yaparken de haber kaynaklarinin esiri olmamak gerekiyor. Bu da gazetecide saglam bir bilgi birikimi gerektiriyor. Bununla birlikte çesitli etkilere karsi bagimsizligini koruyacak bir kisilik istiyor. Bu gerçegi ortaya çikartmaya çalisan gazeteciyi çesitli tehlikeler bekler. Eger açiklanan bu gerçekler birtakim çevreleri tedirgin ediyorsa, ölüm tehdidi basta olmak üzere her türlü gözdagi ile karsi karsiyadir gazeteci. Siyasal etkiler ve açik ya da kapali rüsvet önerileri de gazeteciyi yolundan döndürmek için basvurulan yöntemlerdir.“

Yazar; 21. yüzyilin ilk çeyreginde sorusturmaci gazeteciligin çagdas demokrasi sistemleri içindeki varligi ve vazgeçilmezligini dört ana temele oturtmustur.

1. Ihtiyaç: Halkin sürekli ve güvenilir bilgiye ihtiyaci vardir.

2. Hak: Anayasal ve uluslararasi insan haklari belgeleriyle güvence altina alinmis bir hak.

3. Yükümlülük: Basta siyasiler ve kamusal güç sahibi olan kisi ve kurumlar yaptiklarinin hesabini vermekle yükümlüler.

4. Etik görev: Bunlarin gerçeklesebilmesi için gazetecilerin dogruyu söyleme görevini evrensel bir etik ilkesi olarak, gayretle ve ödünsüz bir biçimde uygulamaya çaba göstermeleri gerekir.

Yazar Türkiye’ deki sorusturmaci gazeteciligi söyle anlatiyor. Düyunu Umumiye’de memur Zeki Bey tarafindan 1911 yilinda iki yolsuzluk belgesi yayinlamaya çalisirken öldürülmesi ile baslamistir. 1946'da çok partili sisteme geçtikten sonra gazeteler özellikle Ikinci Dünya Savasi yillarinda yeni baskentin mesajlarinin öncelikle Cumhuriyet elitlerine sonra da halka aktarilmaya çalisiyorlardi. Bilgiler basbakanliktan alinan izinle yayimlaniyordu. 1950 de seçimlerden sonra gazetecilikte bir rahatlama yasandi. 1953 yilinda baski, kisitlama ve zorlamalar basladi. ‘Akis’ dergisinde iktidari zor duruma düsürecek yazilar yer aldi. Gazeteciler içeri alindi dergi ve gazeteler kapatildi. 27 Mayis askeri darbesinin ve özellikle 1961 Anayasasi’nin kabulünün ardindan genisleme yasandi. Yillardir sol gözü kapali olan Türkiye'nin aydinlari ülkelerinin "azgelismis", "sömürülen" ve "bagimli" bir ülke oldugunu kesfediyor, solcu aydinlar ve gazeteciler bu kesifleri yazilar, haberler ve kitaplarla belgeliyorlardi. Bu dönem "arastirmaci" gazetecilik yükseldi. 1970 de özerk olan kamu televizyonu ve Istanbul merkezli basin arastirma-sorusturma talebi yüksek bir kamuoyu olusturdu.1980’li yillarda Ugur mumcu, Emin Çölasan ve Mehmet Ali Birand gibi cesur gazeteciler ortaya çikti ve kitaplari çok satti. 12 Eylül den sonra gazetecilik bir dönem duraksasa da 1984 de tam bir patlama yasandi. Emin Çölasan’in “24 Ocagin Perde Arkasi” adli kitabi basilmis ve sansürlenmistir.

Yazar ülkemizde son 20 yilda sorusturmaci gazeteciligi söyle özetliyor. 1990 sorusturmaci gazetecilikte televizyonda altin dönemdir. Turgut Özal’in izniyle özel kanallarda tartisma programlari yayinlandi. Arena reyting rekorlari kirdi.1992-1997 yilarinda Arena zirveye oturdu. Yazara göre 2001 de ekonomik kriz ve yüzde 34 ile basa gelen Akp döneminde sorusturmaci gazetecilik sekteye ugradi. Iktidar hakkinda olumsuz haber yapmaya medya patronlari korkar oldu. En büyük davalardan olan “deniz feneri” davasi hakkinda ört bas etme çabasi bas gösterdi. Ösym‘deki yolsuzluklara da hükümet destek çikti. Sanki hiç yolsuzluk yokmus gibi bir tutum sergileniyor fakat saydamlik örgütü her yil yayinladigi yolsuzluk algilama endeksini 10 üzerinden 4,4'ten 4,2'ye düsmüs ve Türkiye ülkeler siralamasinda 56.'liktan 61.’lige inmis. Yani yolsuzluk artmisti fakat medya iktidar korkusundan dolayi olumsuz haber yapamiyordu. Dindar bir hükümet yolsuzluklara engel olamamisti. 2012 yilinin Kasim ayinda Yunanli sorusturmaci gazeteci Kostas Vaxevanis Isviçre bankalarinda hesabi olan bir grup siyasetçi ve is adaminin adlarini yayinlayinca kiyamet koptu. Vaxevanis önce tutuklandi, sonra aklandi. Bu arada hesaplardaki paralarin çogunun epey zaman önce çekilmis oldugu ortaya çikti. Artik çok geçti.

Haber yazilir ve okunurken edebi bir yan olmalimidir sorusu habercileri böldü ve yetenek sayilacak bir hal aldi edebi haber yapmak haberde. Önce asil konu sonra o konuya ait alt basliklar mi verilmeli yoksa önce alt basliklar ve en son mu asil konu verilmeli tartismasi da bir tarz olusturdu. Birçok roman sadece edebi deger degil toplumun sorunlarini da içermekteydi. Buna örnek olarak; Baykurt’un Yilanlarin Öcü, Charles Dickens Oliver Twist, Victor Hugo, Sefiller, Sinclair, Chicago Mezbahalari verilebilir.

Sorusturmaci gazetecilikle ABD de olusturulan bir format 60 Minutes Türkiye de benzer fakat farkli bir sekilde Arena da uygulandi. Yazara göre Televizyonda ki sorusturmaci gazetecilige bakis açisi Arena’yla çok degisti.

Son yillarda YouTube, Facebook ve Twitter gibi paylasim siteleriyle baglantili olarak görüntülü haber sunumu pek çok yerde gittikçe yayginlasiyor. Mike Wallence soru sormasini bilin nadir habercilerdendi. Amerika da ki halkin istedigi bütün sorulari tam yerinde sorardi.1972 de"Watergate skandali" sorusturmaci gazetecilik tarihinin belki de en ünlü olayidir. "Washington'da Watergate ap artmanlarindaki Demokrat Parti genel merkezinde bir gece yarisi takim elbiseli ve lastik eldivenli bes kisi ellerinde yasadisi dinleme araçlari ile yakalandi. Bu "hirsiz"larin Baskan Nixon'un en yakin yardimcilari tarafindan yönetilen bir siyasi istihbarat ve sabotaj operasyonunun elemanlari olduklari ortaya çikti. Bu durumu gizlemek için Beyaz Saray'ca devreye sokulan çok kapsamli örtbas etme çabalarinin bizzat Baskan tarafindan yönetildigi anlasildi. Bu örtbas etme olayi gözler önüne serildikten sonra bazi kabine üyeleri ve Beyaz Saray memurlari da dahil 70 kisi yetkilerini kötüye kullanarak suç islemekten hüküm giydi. Baskan Nixon Beyaz Saray'da görevliyken isledigi suçlar nedeniyle mahkûm olan ille devlet baskam olmaktan kendisinden sonraki Baskan' affi sayesinde kurtuldu."Yani bu haberlerin yapilabilmesi o iki muhabirin çabalari kadar gazete sahibesinin ve Genel Yayin Yönetmenin cesareti ve omurgaliligi sayesinde gerçeklesti. Derin Girtlak içeriden haber alinmasi demektir. Watergate skandali her seyden önce Amerikalilarin kendi siyasi sistemlerine yeni gözlerle bakmalarini sagladi. Siyasi etik ve gizli dinleme gibi konularda bazi reformlara yol açti.

Mobilya dosyasinda 1975 yilinda ana ajansa gelen bir haberde Demirel ailesin hayali mobilya ihraç ettigi iddia edildi ve devletin yüzde 70 tesvik verdigi açiklaninca sorusturmaci gazeteciler olayin üzerine gidip yolsuzlugu ortaya çikardi. Türkiye'ye dönen Yahya Demirel’in adi 1980'li ve 19901i yillarda da çesitli banka yolsuzlugu olaylari nedeniyle medyaya yansidi. Adi, daha sonra, Egebank'i bosalttigi iddiasiyla yargilanip mahkûm olan bir baska yegen tarafindan (Yahya Murat Demirel) tarafindan gölgelendi. Bu yeni yegen de sorusturmaci habercilere bol bol malzeme sagladi.

Etik kelimesi 1990’lar da gündeme geldi. Nasil medya etiginin temel kurallari evrensel etigin bir türevi ise, sorusturmaci habercilerin tabi olduklari etik kurallari da medya etiginden türevidir. Özgürlük basit anlamiyla, habercinin isini yaparken sahip oldugu serbestlik alaninin genisliginden söz ediyoruz. Toplumsal yasamda mutlak özgürlük diye bir sey olmadigim, kisinin özgürlügünün bir ötekinin kisinin özgürlük alan ile sinirli oldugunu biliyoruz. Yapilan haberin güvenilir, sisirme haber olmayan kisinin özel hayatina saygili olmalidir bu baglamda özel hayat siniri neresidir sorunu ortaya çikmistir ne kadar ileri gitmek dogrudur. Mahremiyet önem kazanmaktadir bir yandan da konu olan sahsin kisiligi ve toplumdaki yeri makami mevkii ve hakkindaki haberin toplum açisindan yarari önem tasimaktadir. Siyasete atilmakta olan bir siyaset adayinin yolsuzluklarla veya cinsel tacizde adi geçmisse bu ne kadar haber olarak deger kazanacaktir. Verilen bilgilerin sisirme haber ve magazinsel olmayisi da çok önemlidir.

Televizyon haberciligi tarihinin en basarili örneklerinden birçogunda gizli kamera kullanilmistir, televizyon haberciliginin en kara sayfalarindan bazilari da gizli kameranin kötü kullanimindan ileri gelmistir. Gizli kamera masum insanlarin özel yasam alanina girerek onarimi mümkün olmayacak zararlar verebilecegi için tehlikelidir. Insan bir yakininin hastane odasinda izinsiz çekilmis görüntülerini görünce ne hisseder? Bülent Ecevit gibi kamusal Içimligi olan bir siyasetçi olsa bile, bir zamanlar yasandigi üzere, öfkelere ve tartismalara yol açar. gizli kamera, belgelenemeyen haksizliklari ve kötülükleri gözler önüne sererek insanliga önemli hizmetlerde bulunabilir. Örnegin Malatya Çocuk Yuvasi'nda çocuklara siddet uygulanmasi skandalim ortaya çikaranlar gizli kamera görüntüleridir.

2004'te Basin Kanunu ile kaldirilan hapis cezasi 2005'te Ceza Kanunu ile geri geldi, Terörle Mücadele Kanunu'nun yeni hali 2007’den sonra sertlesen siyasal iklim baslayan yagmuru tufana çevirdi. Dünyanin en fazla gazeteci hapseden ülkesi durumundaydik

Haber kaynagini saklamak bir sorusturmaci gazeteci için çok önemlidir. Haber kaynaklarinin gazeteciye güvenmesi ve ele gelen bilgileri kimliginin sakli kalacagina inanarak kamuyu bilgilendirme adina rahat hareket eder yasalarda bu konuda gazetecilere destektir.

Cemaat, siyaset ve ekonomi gibi altin konularda gazeteci sürekli bir tedirginlikle ve izin alarak yazi yaziyor. Son 10 yildir Türkiye iktidari bazi olgularin halk tarafindan bilinmesini istemiyor Bunlar arasinda altin madeni isletenler, gümüs madeni isletenler, baska türden madenler isletenler maden isletmek isteyen yabanci ortaklari var. Yani bu konuda taraflar. Yaptiklari ve çok para kazandiklari bir ise, ekolojik denge, halk sagligi ve kültürel koruma gibi nedenlerle sinirlamalar getirilmesini istemiyorlar Alfan madenciligi ve siyanür kullanimi konusunda Türkiye de tüm diger engellerin yani sira, bu nasirlasmayi da yasiyor. 2011 yilinda Kütahya'da siyanür havuzlarinda gerçeklesen kaza ve ardindan yasananlar basin özgürlügünün gerçekten isledigi her ülkede günlerce manset olurdu. Düsünebiliyor musunuz, binlerce insanin yasadigi bir yörede bir madenden gelen siyanürlü su içme suyuna karisti, hayvanlar öldü, insanlar hastaneye kaldirildi, büyük bir bölgenin zehirli sular altin yok olmasina ramak kaldi. Belki, hâlâ bilmedigimiz birçok kötü sey daha oldu..bu kadar baskinin yani sira genel yayin yönetmem ya da adayidirlar ve görevlerinin halki aydinlatmak degil eglendirmek oldugunu savunmakta, gerçek basin mücadelesinin patrona tiraj ve para kazandirarak kurumlarim ayakta tutmak oldugunu söylemektedirler.sorusturmaci gazeteciler bir araya gelemiyor medya patronlarinin iktidar korkusu ellerini tas altina koymalarina engel oluyor.can güvenliginin olmayisi ve faili meçhul cinayetlerin artisi da gazeteciler açisindan büyük tehdit olusturuyor.savas bölgelerinde gazeteciler kaçiriliyor hapsediliyor ve öldürülüyor 2012’nin ilk sekiz ayinda Suriye de öldürülen gazeteci sayisi 37 ulasmistir

Günümüzde medyada yeni gelismeler oluyor halk elindeki cep telefonlari ile çektigi haber niteligi olan ya da olmayan bütün video görüntülerini sosyal medyada paylasiyor bilginin güvenirliligi tartisiliyor fakat izlenme rekorlari kiriyor Hatay da ki Suriye kamplarindan çok sayida video paylasiliyor ve hükümet ve medyanin dikkati o yöne kaymasi saglaniyor halkin bu derece duyarli olmasi dikkat çekiyor

Sorusturmaci gazeteci ölüm korku ile birlikte yasamayi ögrenir ya bu korkuya yenilir isi birakir ya da korumalar ile birlikte gezer yada faili meçhul bir cinayete kurban gider.

1990’li yillarda Ugur Dündar’in telefonlari dinlenmis tehdit mesajlari almistir. Polis tarafindan sikica korunmustur. Fakat Rus gazeteci Anna Stepanovna Politkovskaya ve ermeni yazar Hrant Dink'i öldürülmüstür. Ve azmettiriciler hep gizli kalmistir. Sorusturmaci gazeteci ailesini bir kenara koyup sadece dogrular için savasan bir savasçi gibidir. Hapse girdiginde veya öldügünde geride kalanlara nasil dogru için ölünecegine örnek olurlar herkes bilir ki sorusturmaci gazeteci ölümle dans eder ama yinede korkmaz Nedim Sener hapse girdiginde sekiz yasindaki kizina ne söylemesi gerektigini neden hapiste oldugunu nasil anlatmasi gerektigini düsünmüstür sorusturmaci gazeteci bir nevi içindeki kahramanlik hissi ile yasar ve temiz bir toplum yasatir.

KIM KORKAR SORUSTURMACI GAZETECIDEN

Prof.Dr. Haluk SAHIN

Say Yayinlari

Benzer Kitaplar

Fevzi BOZKURT

GÜCÜN GELECEGI (The Future of Power)

Biyografi

Fevzi BOZKURT

Ben Sende Tutuklu Kaldim...

Biyografi

Fevzi BOZKURT

DOGUM GÜNÜN KUTLU OLSUN ASLAN YÜREKLIM

Biyografi

Fevzi BOZKURT

VATAN MILLET SAKARYA - ÇETE PARTI MAFYA

Biyografi