16 NISAN 2017 ANAYASA DEGISIKLIGI - REFERANDUM

Fevzi BOZKURT

Biyografi

Evet, ülkemiz için milletimiz için gelecek nesiller için yeni bir döneme girecegimiz su günlerde… Neden mi bahsediyorum… Zaten hemen anladiniz 16 Nisan 2017 tarihinde yapilacak olan Referandumdan bahsediyorum diger adi ile EVET mi? HAYIR mi? Tam manasi ile Anayasada yapilan mini degisiklikle ülkemizin kaderinin tamamen degisecegi su günlerde tarihe not düsmek adina yaziyorum

Sakin yanlis anlasilmasin yapilacak olan EVET – HAYIR oylamasinin sahsen ne EVET tarafindayim ne de HAYIR tarafindayim. Bir oyum var ve günü geldiginde kullanacagim,

Türkiye Barolar Birligi’nin yaptigi degerlendirme yani eski maddeler ile degistirilen maddeler karsilastirilmis, kisa degerlendirme yapilmis, katilip katilmamak size kalmis

Türkiye Büyük Millet Meclisi Tarafindan kabul edilen Cumhurbaskanligi tarafindan onaylanarak resmi gazetede yayimlanarak Referandum karari verilen maddeler asagida karsilastirilmali olarak verilmistir.

Ülkemize ve milletimize hayirlisi ne ise o olsun

Madde 9

TÜRKIYE BAROLAR BIRLIGI'NIN DEGERLENDIRME YAPTIGI HÜKÜMLER

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*IX. Yargi yetkisi* Madde 9 – Yargi yetkisi, Türk Milleti adina bagimsiz mahkemelerce kullanilir.	*IX. Yargi yetkisi* Madde 9 – Yargi yetkisi, Türk Milleti adina bagimsiz ve tarafsiz mahkemelerce kullanilir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisiklik teklifinin 1. maddesiyle, Anayasa'nin 9. maddesinde düzenlenen "Yargi Yetkisi"ne ilkesel bir ekleme yapilmasi önerilmekte ve Yargi yetkisinin, "…bagimsiz ve tarafsiz mahkemelerce…"kullanilacagi belirtilmektedir.

DEGERLENDIRME: Önerilen degisiklik kapsaminda Yargi'nin temel ve dogal niteliklerinden biri olan (ve aslinda "bagimsizlik" niteliginin de içinde sakli olan) "tarafsizlik" niteliginin Anayasa metnine eklenmesi önerilmektedir.

Anayasa metnine böyle bir ekleme yapilmasinda, prensip olarak herhangi bir sakinca bulunmadigi, hatta bunun faydali olacagi söylenebilir. Bununla birlikte, yargi bagimsizligi ile yargisal tarafsizlik hedeflerine yalnizca Anayasa'ya bu konuda hükümler konulmak suretiyle ulasilamayacagi açiktir. Ancak, bu noktada daha da önemli olan ve asil dikkat çekilmesi gereken husus; bizatihi yargi bagimsizligina aykiri olan ve yarginin tarafsizligini zedeleyici nitelik tasiyan kimi hükümlerin de Anayasa'da yer almasi ihtimalidir.

Bu baglamda, gündemdeki Anayasa degisiklik teklifine bakildiginda; özellikle Yürütme'nin Yargi üzerindeki etkisini arttiran ve yargi bagimsizligi ile yarginin tarafsizligini ciddi ölçüde zedeleyici nitelik tasiyan bazi hükümlerin varligi dikkat çekmektedir. Bu düzenlemelerse, Anayasa'nin 9. maddesinde yapilmasi öngörülen degisikligin, yalnizca Anayasa'nin "sözü" ile sinirli kalan ve üstelik Anayasa'nin diger bazi hükümlerinin "sözü" ile Anayasa'nin dönüsen "ruhu" karsisinda, sembolik olmaktan öteye bir anlam tasimayan bir degisiklik olmasina yol açabilecektir.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- Hâkimler Savcilar (Yüksek) Kurulu (Teklif m. 17, Anayasa m. 159)

- Anayasa Mahkemesi (Teklif m 19/D, Anayasa m. 146)

Madde 75

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*I. Türkiye Büyük Millet Meclisi* *A. Kurulusu:* Madde 75 – (Degisik: 23/7/1995 - 4121/8 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen besyüzelli milletvekilinden olusur.	*I. Türkiye Büyük Millet Meclisi* *A. Kurulusu:* Madde 75 – (Degisik: 23/7/1995 - 4121/8 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen altiyüz milletvekilinden olusur.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 2. maddesiyle, Anayasa'nin 75. maddesinin degistirilmesi öngörülmekte ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki sandalye sayisinin 550'den 600'e çikarilmasi öngörülmektedir.

DEGERLENDIRME: Anayasa degisiklik teklifinin geneline bakildiginda, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin yasama yetkilerinin "Cumhurbaskanligi Kararnameleri" araciligiyla Yürütme ile paylasildigini, Meclis'in Yürütme'yi anayasal araçlarla denetleme yetkisinin bütünüyle kaldirildigini ve bir bütün olarak "Devlet faaliyetleri"nin, Meclis'in "genel görüsme" yapma yetkisinin disina çikarildigi görülmektedir. Bu çerçevede, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin anayasal sistem içindeki etkisinin ve sahip oldugu yetkilerin ciddi ölçüde azaltildigini söylemek mümkündür. Böyle bir tabloda, anayasal mimarî içinde daha talî bir konuma yerlestirilen Meclis'in üye sayisinin arttirilmasiyla nasil bir demokratik kazanim elde edilebilecegi ise, tam olarak anlasilamamistir.

Ilaveten, Türkiye'de seçim sisteminin yillardir elestirilen özellikleri arasinda yer alan "%10'luk seçim baraji" ve "sun'i olarak daraltilan seçim çevreleri" gibi olgular ayni kaldigi müddetçe, salt milletvekili sayisinin arttirilmasi yoluyla daha dengeli ve adaletli bir temsil olanagina kavusulacagini iddia etmek de, matematiksel olarak mümkün görünmemektedir.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- TBMM'nin görev ve yetkileri (Teklif m. 6, Anayasa m. 87)

- Cumhurbaskanligi Kararnamesi (Teklif m. 9, Anayasa m. 104/17)

- Bütçe (Teklif m. 18, Anayasa m. 161/4)

- Genel Görüsme (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/3)

- Soru (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/5)

Madde 76

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

B. Milletvekili seçilme yeterliligi

Madde 76 – Yirmibes yasini dolduran her Türk milletvekili seçilebilir.⁽¹⁾

En az ilkokul mezunu olmayanlar, kisitlilar, yükümlü oldugu askerlik hizmetini yapmamis olanlar, kamu hizmetinden yasaklilar, taksirli suçlar hariç toplam bir yil veya daha fazla hapis ile agir hapis cezasina hüküm giymis olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüsvet, hirsizlik, dolandiricilik, sahtecilik, inanci kötüye kullanma, dolanli iflas gibi yüz kizartici suçlarla, kaçakçilik, resmi ihale ve alim satimlara fesat karistirma, Devlet sirlarini açiga vurma, (Degisik ibare: 27/12/2002-4777/1 md.) terör eylemlerine katilma ve bu gibi eylemleri tahrik ve tesvik suçlarindan biriyle hüküm giymis olanlar, affa ugramis olsalar bile milletvekili seçilemezler.⁽²⁾Hakimler ve savcilar, yüksek yargi organlari mensuplari, yüksekögretim kurumlarindaki ögretim elemanlari, Yüksekögretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluslarinin memur statüsündeki görevlileri ile yaptiklari hizmet bakimindan isçi niteligi tasimayan diger kamu görevlileri ve Silahli Kuvvetler mensuplari, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.

B. Milletvekili seçilme yeterliligi

Madde 76 – Onsekiz yasini dolduran her Türk milletvekili seçilebilir.⁽¹⁾

En az ilkokul mezunu olmayanlar, kisitlilar, askerlikle ilisigi olanlar, kamu hizmetinden yasaklilar, taksirli suçlar hariç toplam bir yil veya daha fazla hapis ile agir hapis cezasina hüküm giymis olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüsvet, hirsizlik, dolandiricilik, sahtecilik, inanci kötüye kullanma, dolanli iflas gibi yüz kizartici suçlarla, kaçakçilik, resmi ihale ve alim satimlara fesat karistirma, Devlet sirlarini açiga vurma, (Degisik ibare: 27/12/2002-4777/1 md.) terör eylemlerine katilma ve bu gibi eylemleri tahrik ve tesvik suçlarindan biriyle hüküm giymis olanlar, affa ugramis olsalar bile milletvekili seçilemezler. Hâkimler ve savcilar, yüksek yargi organlari mensuplari, yüksekögretim kurumlarindaki ögretim elemanlari, Yüksekögretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluslarinin memur statüsündeki görevlileri ile yaptiklari hizmet bakimindan isçi niteligi tasimayan diger kamu görevlileri ve Silahli Kuvvetler mensuplari, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

Türkiye'de uzun yillardir tartismalara konu olan seçilme yasi konusunda bir düzenleme yapildigi ve seçilme yasinin on sekize indirildigi görülmektedir.

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

C. Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçim dönemi

Madde 77 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçimleri dört yilda bir yapilir. ⁽¹⁾⁽²⁾

Meclis, bu süre dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebilecegi gibi, Anayasada belirtilen sartlar altinda Cumhurbaskaninca verilecek karara göre de seçimler yenilenir. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir.

Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer.

C. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaskaninin seçim dönemi

MADDE 77-Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaskanligi seçimleri bes yilda bir ayni günde yapilir. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir. Cumhurbaskanligi seçiminde birinci oylamada gerekli çogunlugun saglanamamasi halinde 101 inci maddedeki usule göre ikinci oylama yapilir.

Madde 77

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 4. maddesiyle, Anayasa'nin 77. maddesinin degistirilmesi öngörülmekte ve bundan böyle Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaskanligi seçiminin bes yilda bir ve "…ayni günde…" yapilmasi öngörülmektedir.

DEGERLENDIRME: Bu degisikligin kabulü halinde, ayni günde ve dogal olarak benzer siyasî iklimin hâkim oldugu bir ortamda yapilacak seçimlerde, Cumhurbaskani ile Yasama Organindaki çogunlugun ayni veya benzer siyasî çizgiyi temsil eden kisiler arasindan seçilecegini tahmin etmek güç degildir. Bu kuvvetli ihtimalin gerçeklesmesi halinde, Anayasa degisikligi kapsaminda Yürütme'yi hukuken denetleme yetkisi kaldirilan Meclis'in, Yürütme üzerindeki siyasî kontrol islevi de büyük ölçüde zedelenmis olacaktir.

Bir baska ihtimal de, ayni günde yapilan seçimler neticesinde Cumhurbaskani ile Yasama organi çogunlugunun farkli siyasî görüslere mensup kisiler arasindan seçilmesi olabilir. Benzeri daha önce Israil'de görülen bu durumda, "Basbakan" ve "Meclis" seçimleri ayni günde ve dogrudan halk tarafindan yapilmis olmasina ragmen, Basbakan ile Meclis'teki 1. Partinin farkli siyasî görüsleri temsil eden kisiler arasindan seçilebildikleri görülmüstür. Bu türden sonuçlarin ortaya çikmasi muhtemel hallerde ise, dogrudan halkoyuyla seçilen Cumhurbaskani ile farkli siyasî görüsteki Yasama çogunlugu arasinda çesitli siyasî krizlerin dogmasi, her zaman ihtimal dâhilinde olacaktir.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

Savas Sebebiyle Seçimlerin Ertelenmesi (Teklif m. 4, Anayasa m.78/3)

Meclis ve Cumhurbaskanligi Seçimlerinin Yenilenmesi (Teklif m. 12, Anayasa m. 116/2)

Birlikte Yapilacak Ilk Seçimler (Teklif m. 20, Anayasa Geçici m. 21)

Madde 87

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri

A. Genel olarak

Madde 87 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, degistirmek ve kaldirmak; Bakanlar Kurulunu ve bakanlari denetlemek; Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çikarma yetkisi vermek; bütçe ve kesinhesap kanun tasarilarini görüsmek ve kabul etmek; para basilmasina ve savas ilanina karar vermek; milletlerarasi andlasmalarin onaylanmasini uygun bulmak, (...) ⁽³⁾(Ek ibare: 3/10/2001-4709/28 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayisinin beste üç çogunlugunun karari ilegenel ve özel af ilanina (…)⁽¹⁾ karar vermek ve Anayasanin diger maddelerinde ön görülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.

II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri A. Genel olarak

Madde 87 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, degistirmek ve kaldirmak; bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüsmek ve kabul etmek; para basilmasina ve savas ilânina karar vermek; milletlerarasi andlasmalarin onaylanmasini uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayisinin beste üç çogunlugunun karari ile genel ve özel af ilânina karar vermek ve Anayasanin diger maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 6. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 5.madde olarak kabul edilmistir), Anayasa'nin 87. maddesinin degistirilmesi teklif edilmekte ve "…Bakanlar Kurulunu ve Bakanlari denetlemek…" görev ve yetkisinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin görev ve yetkileri arasindan çikarilmasi öngörülmektedir.

DEGERLENDIRME: Bu durum, teklifin kabulü halinde, artik Türkiye'de Yasama Organi'nin Yürütme Organi üzerinde anayasal araçlar yoluyla herhangi bir siyasî denetim sahibi olamayacagi anlamina gelmektedir. Üstelik bu durum, Yasama ve Yürütme organlari arasinda "sert kuvvetler ayriligi" modeli olarak bilinen ABD tipi saf Baskanlik Sistemlerini bile asan bir degisiklik önerisidir. Zira anilan ülkede Yasama Organi (Kongre), Baskan'in birlikte çalisacagi Bakanlarin göreve getirilmesinde önemli ölçüde söz sahibi olmaktadir. Dahasi, Kongre Bütçe Yasasi yoluyla Baskan'a harcama yetkisi verme tekelini elinde bulundurmakta ve Yürütme Organi üzerinde etkili bir denetim sahibi olabilmektedir.

Bu kapsamda, önerilen Anayasa degisikligi teklifinde bakildiginda, her seyden önce, Cumhurbaskani'nin Bakanlari tek basina ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin onayi olmaksizin göreve atayabileceginin öngörüldügü anlasilmaktadir.. Dahasi, Cumhurbaskani tarafindan hazirlanan Bütçe Kanun Teklifi'nin Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafindan süresinde yürürlüge konulamamasi halinde, bir önceki yilin bütçesinin yeniden degerleme oranina göre artirilarak yürürlüge konacagi kabul edilmektedir

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- Bakanlarin atanmasi (Teklif m. 9, Anayasa m. 104/8)

- Bakanlarin atanmasi (Teklif m. 11, Anayasa m. 106)

- Bütçe (Teklif m. 18, Anayasa m. 161/4)

- Genel Görüsme (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/3)

- Soru (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/5)

- Gensoru (Teklif m.19/E, Anayasa m. 99 - kaldirilmak istenen hüküm).

Madde 89

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*C. Kanunlarin Cumhurbaskaninca* *yayimlanmasi* Madde 89 – (3) Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaskaninca yayimlanir; Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir degisiklik yaparsa, Cumhurbaskani degistirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir.	*C. Kanunlarin Cumhurbaskaninca yayimlanmasi* Madde 89 – (3) Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu üye tam sayisinin salt çogunlugu ile aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaskaninca yayimlanir; Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir degisiklik yaparsa, Cumhurbaskani degistirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 19. maddesiyle Anayasa'nin 89. maddesinde yapilmasi önerilen degisiklik kapsaminda; Cumhurbaskani tarafindan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne geri gönderilen kanunun aynen kabulünün, ancak Meclis "…üye tamsayisinin salt çogunlugu ile…" mümkün olabilecegi öngörülmektedir.

DEGERLENDIRME: Bu düzenlemeyle, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Cumhurbaskani tarafindan bir kez daha görüsülmek üzere geri gönderilen kanunu aynen kabul edebilmesi, baska bir ifadeyle kendi iradesinde israr edebilmesi için, kanunlarin kabulü için öngörülen olagan karar yeter sayisini asan "nitelikli bir çogunluga" ulasmasi öngörülmektedir. Bu durumun, Anayasa'da hâlihazirda var olan "basit çogunlukla (ikinci kez) kabul" sisteminden farkli bir düzenleme oldugu açiktir.Anayasa hukuku teknigi açisindan bakildiginda, degisiklik teklifiyle birlikte Cumhurbaskani'nin kanunlarin kabulü konusundaki yetkisinin, "geciktirici veto" yetkisinden "güçlestirici veto" yetkisine yükseltildigini söylemek mümkündür. Karsilastirmali anayasa hukukunda böyle bir tercihin benimsendigi baska örneklerin varligi da bilinmektedir.

Ancak, burada önemli olan husus; bu degisikligin Anayasa degisiklik teklifindeki diger hükümlerle birlikte degerlendirilmesi gerekliligidir. Böyle bir degerlendirme sonucunda, Cumhurbaskanligi makaminda toplanan olaganüstü Yürütme yetkilerine ek olarak, sistem içinde Yasama konusunda da Cumhurbaskani lehine büyük bir dengesizligin yaratilmis oldugu kolaylikla görülebilmektedir. Gerçekten, Cumhurbaskani bir yandan "Cumhurbaskanligi Kararnameleri" ile Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne paralel bir yasama yetkisi kullanmakta, diger yandan da Yasama'nin Meclis'e birakilmis olan ayaginda da önemli etki ve müdahale gücünü elinde bulundurmaktadir.

"Anayasal norm" ile "anayasal gerçeklik" arasindaki iliskileri saglikli bir biçimde kurabilmek için, yukarida özetlenen hukukî durumun, muhtemel siyasî durumlarla da bir arada degerlendirilmesi gerekmektedir. Konuya bu pencereden bakildiginda ise, degisiklik teklifi uyarinca Meclis ve Cumhurbaskanligi seçimlerinin ayni tarihlerde yapilmasini öngörüldügü ve bunun sonucu olarak da, her iki makamda benzer siyasî tercihlerin hâkim olacagini düsünülebilir. Bu hallerde ise, bir yanda "Cumhurbaskanligi Kararnameleri", diger yanda Cumhurbaskani ile paralel siyasî çogunluklarin "uyumlu yasama eylemleri" ve en nihayetinde, çok istisnai farklilasma durumlarinda da Cumhurbaskani'na taninan "güçlü veto yetkileri", sistemdeki tüm yasama çiktilarinin tektiplesmesi sonucunu doguracak ve Yasama Organi, fiilen büyük ölçüde etkisizlestirilmis olacaktir.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- Cumhurbaskanligi Kararnamesi (Teklif m. 9, Anayasa m. 104/17)

- TBMM ve Cumhurbaskanligi Seçimlerinin Yenilenmesi (Teklif m. 12, Anayasa m. 116)

Madde 93

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*III. Türkiye Büyük Millet Meclisinin faaliyetleri ile ilgili hükümler* *A. Toplanma ve tatil* Madde 93 –(2) Meclis, bir yasama yilinda en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya tatil sirasinda, dogrudan dogruya veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine Cumhurbaskaninca toplantiya çagrilir.	*III. Türkiye Büyük Millet Meclisinin faaliyetleri ile ilgili hükümler* *A. Toplanma ve tatil* Madde 93 –(2) Meclis, bir yasama yilinda en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya tatil sirasinda, Cumhurbaskaninca toplantiya çagrilir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 19. maddesiyle Anayasa'nin 93. maddesinde yapilmasi önerilen degisiklik kapsaminda; ara verme veya tatil sirasinda "…dogrudan dogruya veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine…" toplanabilen Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin, bundan böyle yalnizca Cumhurbaskani tarafindan toplantiya çagrilabilecegi belirtilmektedir.

DEGERLENDIRME: Bu düzenleme, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin anayasal sistem içindeki merkezî konumuna ve kendi çalisma düzenini belirleme kapasitesine yönelik ciddi bir geri adim anlamini tasimaktadir. Konuya, düzenlemenin sembolik önemi açisindan bakildiginda da, bu maddenin; Anayasa degisikligi teklifinde "Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu"nun artik "Yüksek" olmayan bir Kurula dönüstürülmesiyle ilgili önerinin Türkiye Büyük Millet Meclisi baglamindaki islevsel dengi oldugunu söylemek mümkündür.

Önerilen düzenlemeye daha somut olarak bakildiginda ise, teklifin kabulü halinde Türkiye Büyük Millet Meclis'in ara verme veya tatil sirasinda acil bir ihtiyaç ortaya çiktiginda dahi kendi iradesiyle toplanamayacagi; bunun için ancak Cumhurbaskani'nin çagrisina ihtiyaç duyuldugu anlasilmaktadir. Önerilen degisiklik, parlamentoculugun yüzlerce yillik evrimine ve demokratik katilim mücadelesinin genel gelisim yönüne ters düsmekte oldugu söylemek mümkündür.Bu düzenlemenin bir diger önemli boyutu da, Yasama ve Yürütme arasindaki dengenin Yürütme lehine daha da bozulmasinin bir örnegini olusturmasidir. Zira teklif kapsaminda Yasama organinin Yürütme (yani özetle Cumhurbaskani) üzerindeki denetim yetkisi tümüyle ortadan kaldirilirken, Yürütme'nin (yani Cumhurbaskani'nin) Yasama üzerinde etki sahibi olmasina yönelik tüm kapilar açik birakilmis olmaktadir

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- Bakanlarin atanmasi (Teklif m. 9, Anayasa m. 104/8)

- Bakanlarin atanmasi (Teklif m. 11, Anayasa m. 106)

- Bütçe (Teklif m. 18, Anayasa m. 161/4)

- Genel Görüsme (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/3)

- Soru (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/5)

- Gensoru (Teklif m.19/E, Anayasa m. 99 - kaldirilmak istenen hüküm).

- Hâkimler ve Savcilar (Yüksek) Kurulu (Teklif m. 17, Anayasa m. 159)

Madde 98

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

IV. Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgi edinme ve denetim yollari

A. Genel olarak

Madde 98 – Türkiye Büyük Millet Meclisi soru, Meclis arastirmasi, genel görüsme, gensoru ve Meclis sorusturmasi yollariyla denetleme yetkisini kullanir.

Soru, Bakanlar Kurulu adina, sözlü veya yazili olarak cevaplandirilmak üzere Basbakan veya bakanlardan bilgi istemekten ibarettir.

Meclis arastirmasi, belli bir konuda bilgi edinilmek için yapilan incelemeden ibarettir.

Genel görüsme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüsülmesidir.

Soru, Meclis arastirmasi ve genel görüsme ile ilgili önergelerin verilme sekli, içerigi ve kapsami ile cevaplandirilma, görüsme ve arastirma yöntemleri Meclis Içtüzügü ile düzenlenir.

Madde Kenar Basligi Yok MADDE 98- Türkiye Büyük Millet Meclisi; meclis arastirmasi, genel görüsme, meclis sorusturmasi ve yazili soru yollariyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanir.

Meclis arastirmasi, belli bir konuda bilgi edinmek için yapilan incelemeden ibarettir.Genel görüsme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüsülmesidir.

Meclis sorusturmasi, Cumhurbaskani yardimcisi ve bakanlar hakkinda 106 nci maddenin besinci, altinci, yedinci fikralari uyarinca yapilan sorusturmadan ibarettir.

Yazili soru; yazili olarak en geç onbes gün içerisinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlara yazili olarak soru sormalarindan ibarettir.

Meclis arastirmasi, genel görüsme ve yazili soru önergelerinin verilme sekli, içerigi ve kapsami ile arastirma usûlleri Meclis Içtüzügü ile düzenlenir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

MADDE BASLIGININ KALDIRILMASI

DEGISIKLIK: Anayasa degisiklik teklifinin 7. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 6.madde olarak kabul edilmistir) Anayasa'nin 98. maddesinde yapilmasi önerilen degisiklik uyarinca, maddenin "Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin bilgi edinme ve denetim yollari" olan kenar basliginin Anayasa metninden çikarilmasi öngörülmektedir.DEGERLENDIRME: Bu durum, temel olarak Yasama Organi'nin Yürütme'yi hukukî yollarla denetlenme imkânlarinin ortadan kaldirmasi sonucunu dogurmaktadir. Bu degisiklikle birlikte, "Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin bilgi edinme ve denetim yollari" ibaresinin Anayasa'dan çikarilmasi ve yerine bir öneri konulamamis olmasi sonucunda, söz konusu madde "Basliksiz" kalmaktadir. Böylece, degisiklik teklifiyle birlikte, Türkiye'de Yasama ile Yürütme organi arasindaki iliskilerin "isimlendirilemedigi" bir hükümet sisteminin önerildigi izlenimi ortaya çikmaktadir.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- TBMM'nin görev ve yetkileri (Teklif m. 6, Anayasa m. 87)

- Genel Görüsme (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/3)

- Soru (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/5)

- Gensoru (Teklif m.19/E, Anayasa m. 99 - kaldirilmak istenen hüküm).

GENEL GÖRÜSME

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 7. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 6.madde olarak kabul edilmistir) Anayasa'nin "Basliksiz" 98. maddesinde yapilmasi öngörülen degisiklik uyarinca, Türkiye Büyük Millet Meclisi bundan böyle ancak "…toplumu ilgilendiren bir konuda…" Genel Görüsme yapabilecektir.DEGERLENDIRME: Öneri uyarinca, Anayasa'nin hâlihazirdaki metninde Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne verilen "…toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren…" konularda Genel Görüsme yapma yetkisi sinirlandirilmakta ve Türkiye Büyük Millet Meclisi, Devlet faaliyetlerinden tümüyle dislanmis olmaktadir. Dahasi, toplumu ilgilendiren, ancak Devlet faaliyetlerini hiçbir sekilde ilgilendirmeyen bir konunun tahayyül edilmesi de güçtür. Zira Devlet aygiti, bizatihi toplumsal sorunlari çözmek amaciyla örgütlenmis bir yapidir. Bu baglamda, anilan bu iki kategoriden birini ilgilendirip, digerini hiçbir sekilde ilgilendirmeyen bir konunun var olmasi mümkün gözükmemektedir.

Son olarak, dünyadaki yerlesik demokrasi uygulamalarina bakildiginda da, "Devlet faaliyetlerinden dislanmis bir Meclis"ten söz etmenin mümkün olmadigina dikkat çekmek gerekmektedir.

ANAYASA KOMISYONU'NDA YAPILAN DEGISIKLILIK: Yukarida yapilan elestirilere paralel olarak, teklifte yer alan "…toplumu ilgilendiren bir konuda…" genel görüsme yapabilecegine yönelik ibare degistirilmistir. Bu ibare yerine yeniden mevcut Anayasa'daki düzenlemeye dönülmüs ve "toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konuda" genel görüsme yapilabilecegi kabul edilmistir.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- TBMM'nin görev ve yetkileri (Teklif m. 6, Anayasa m. 87)

- Soru (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/5)

- Gensoru (Teklif m.19/E, Anayasa m. 99 - kaldirilmak istenen hüküm).

YAZILI SORU SORULMASI

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 7. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 6.madde olarak kabul edilmistir) Anayasa'nin "Basliksiz" 98. maddesinde yapilmasi öngörülen degisiklik uyarinca, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, bundan böyle "…Basbakan veya bakanlar kurulu …" yerine ancak "…Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlara…" yazili soru sorabileceklerdir.

DEGERLENDIRME: Bilindigi üzere, Türkiye Büyük Millet meclisi üyelerine "soru sorma" yetkisi taninmasinin amaci; Yürütme'nin etkin kanadi olan Basbakan ve Bakanlar Kurulu'ndan bilgi isteme olanaginin yaratilmasidir.

Önerilen düzenlemede Cumhurbaskani, hâlihazirdaki Basbakan'in yerine geçen; ancak onu ciddi ölçüde asan icraî yetkilerle donatilmaktadir. Bu çerçevede "soru" kurumunun hukukî mahiyeti itibariyle, önerilen düzenleme uyarinca Yürütme'nin tek ve etkin basi olan Cumhurbaskani'nin milletvekilleri tarafindan yöneltilecek "soru"larin asil muhatabi olmasi gerekecegi açiktir. Ancak, sistemdeki tüm Yürütme yetkilerinin Cumhurbaskani'nda toplanmis olmasina karsin; milletvekillerinin Cumhurbaskani'na soru sormalarina olanak taninmamakta; sorular ancak "…Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlara…" yöneltilebilmektedir.Bu durum ise, tüm Yürütme (ve "Cumhurbaskanligi Kararnameleri" yoluyla Yasama) yetkileri sahsen kendisinde toplanan, ancak milletvekilleri tarafindan sahsen soru sorulamayacak bir makam yaratilmasi anlamina gelmekte ve Cumhuriyet rejimlerinden ziyade, Monarsi (Kraliyet) rejimlerini andiran bir Yürütme organi tasarimini çagristirmaktadir. BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- TBMM'nin görev ve yetkileri (Teklif m. 6, Anayasa m. 87)

- Genel Görüsme (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/3)

- Gensoru (Teklif m.19/E, Anayasa m. 99 - kaldirilmak istenen hüküm).

ANAYASA KOMISYONU'NDA YAPILAN DIGER DEGISIKLIKLER

Teklifte meclisin bilgi edinme ve denetleme yetkisinden hiç bahsedilmezken, Komisyon'da yapilan degisiklikle söz konusu yetki açikça metne eklenmistir. Ancak, mevcut Anayasa'nin aksine, bu yetkinin madde kenar basligina yazilmasi tercih edilmemis ve teklif edilen metin yine "basliksiz" kalmistir.

Özel bir ceza sorusturmasi usulü olan ve teklifte hiç yer almayan meclis sorusturmasi, teklife yeni bir fikra olarak eklenmistir. Böylelikle Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlar hakkinda meclis sorusturmasi yapilmasi mümkün hale gelmistir.

Madde 101

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

IKINCI BÖLÜM

YÜRÜTME

1. Cumhurbaskani

A. Nitelikleri ve tarafsizligi

Madde 101 – (Degisik: 31/5/2007-5678/4 md.) ⁽¹⁾Cumhurbaskani, kirk yasini doldurmus ve yüksek ögrenim yapmis Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterligine sahip Türk vatandaslari arasindan, halk tarafindan seçilir.

Cumhurbaskaninin görev süresi bes yildir. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaskani seçilebilir.

Cumhurbaskanligina Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis disindan aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazili teklifi ile mümkündür. Ayrica, en son yapilan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplami birlikte hesaplandiginda yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.

Cumhurbaskani seçilenin, varsa partisi ile ilisigi kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeligi sona erer.

IKINCI BÖLÜM YÜRÜTME

1. Cumhurbaskani A. Adaylik ve seçimi

Madde 101- Cumhurbaskani, kirk yasini doldurmus, yüksek ögrenim yapmis, milletvekili seçilme yeterliligine sahip, Türk vatandaslari arasindan, dogrudan halk tarafindan seçilir.

Cumhurbaskaninin görev süresi bes yildir. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaskani seçilebilir. Cumhurbaskanligina, siyasi parti gruplari, en son yapilan genel seçimlerde toplam geçerli oylarin tek basina veya birlikte en az yüzde besini almis olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmen aday gösterebilir.

Cumhurbaskani seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeligi sona erer.

Genel oyla yapilacak seçimde, geçerli oylarin salt çogunlugunu alan aday Cumhurbaskani seçilir. Ilk oylamada bu çogunluk saglanamazsa, bu oylamayi izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapilir. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almis iki aday katilir ve geçerli oylarin çogunlugunu alan aday Cumhurbaskani seçilir.

Ikinci oylamaya katilmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katilmamasi halinde; ikinci oylama, bosalan adayligin birinci oylamadaki siraya göre ikame edilmesi suretiyle yapilir. Ikinci oylamaya tek adayin kalmasi halinde, bu oylama referandum seklinde yapilir. Aday, geçerli oylarin salt çogunlugunu aldigi takdirde Cumhurbaskani seçilir.Oylamada, adayin geçerli oylarin çogunlugunu alamamasi halinde sadece Cumhurbaskani seçimi yenilenir. Seçimlerin tamamlanamamasi halinde yenisi göreve baslayincaya kadar mevcut Cumhurbaskaninin görevi devam eder.

Cumhurbaskanligi seçimlerine iliskin diger usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DOGUSTAN TÜRK VATANDASI OLMAK (Metinden çikmistir bkz.Anayasa Komisyonu'nda yapilan degisiklik)

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 8. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 7.madde olarak kabul edilmistir) Anayasa'nin 101. maddesinde yapilmasi öngörülen degisiklik uyarinca, ancak "…dogustan Türk vatandasi olanlar(in)…" Cumhurbaskani seçilebilecegi belirtilmektedir.

DEGERLENDIRME: Vatandaslik, modern ulus-devletler düzeninde bireyler ile devlet örgütlenmesi arasindaki temel hukukî bagdir. Bu bag, bir yandan kisileri çesitli düzeylerde hak sahibi yaparken, diger taraftan da kisilere çesitli ödev ve sorumluluklar yüklemektedir.

Bu baglamda, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasi'nin 66. maddesi, "Türk Vatandasligi" basligini tasimakta ve "Türk Devletine vatandaslik bagi ile bagli olan herkes Türktür" temel tanimini içermektedir. Bu çerçevede ayrica; "Türk babanin veya Türk ananin çocugu Türktür" tanimlamasi yapilmaktadir.Anayasa'nin bütününe bakildiginda, Türk Vatandaslarina taninan haklar, ödevler ve yükümlülükler bakimindan, vatandasligin kazanilma biçimleri yönünden herhangi bir ayrima gidilmedigi görülmektedir. Baska bir ifadeyle, kisiler Türk Vatandasligi'ni ister dogum yoluyla, ister mevzuatta öngörülen diger yollarla ve sonradan kazanmis olsunlar, vatandaslik hukukî statüsü yönünden aralarinda hiçbir bir farklilik bulunmamaktadir.

Durum böyleyken, Cumhurbaskanligi seçilme yeterliligi yönünden getirilen bu düzenleme ile, benzer nitelikli haklar olan "kamu hizmetine girme hakki" veya "milletvekili seçilme yeterliligi" konusundaki düzenlemeler arasinda bir farklilik yaratildigi göze çarpmaktadir. Anayasa'nin temel aldigi vatandaslik tanimi ve buna baslanan hak ve yükümlülükler sistematiginden ayrilan böyle bir düzenlemeye neden ihtiyaç duyuldugu ise anlasilabilmis degildir.

ANAYASA KOMISYONU'NDA YAPILAN DEGISIKLIKLER:

Yukaridaki elestirilere paralel olarak neden ihtiyaç duyuldugu anlasilamayan dogustan Türk vatandasi olma sarti, mevcut Anayasa'da oldugu gibi "Türk vatandaslari arasindan" seklinde degistirilmistir.

Ayrica, tek adayin geçerli oylarin çogunlugunu alamamasi durumunda yalnizca Cumhurbaskani seçiminin yenilenecegine iliskin hüküm eklenmistir.

Buna ek olarak, seçimlerin tamamlanamamasi durumunda, mevcut Cumhurbaskaninin "yenisi göreve baslayincaya kadar" görevine devam edecegi hüküm altina alinmaktadir. Teklifte bu husus "yenisi seçilinceye kadar" seklinde ifade edilmisti.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- Kamu hizmetine girme hakki (Anayasa m. 70)

- Milletvekili Seçilme Yeterliligi (Anayasa m.76)

IKI DEFA SEÇILME

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 8. maddesiyle Anayasa'nin 101. maddesinde yapilmasi öngörülen degisiklik uyarinca, bir kimsenin "…en fazla iki kez…" Cumhurbaskani seçilebilecegi öngörülmektedir.

DEGERLENDIRME: Seçimle gelinen kimi üst düzey kamu görevlerinde, seçilen kisilere görev süresi siniri getirilmesi, dünyada da benzerleri görülen bir uygulamadir.

Bununla birlikte, önerilen düzenleme, degisikligi teklifi kapsaminda Anayasa'nin 116. maddesine eklenmesi önerilen bir hükümle bir arada degerlendirildiginde, 101. maddede öngörülen görev süresi sinirinin asilmasi ihtimalinin ortaya çiktigi görülmektedir. Zira Anayasa'nin 116. maddesine iliskin degisiklik önerisinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaskanligi seçimlerinin birlikte ve ayni anda yenilenecegi öngörülmektedir. Bu baglamda, 116. maddenin 3. fikrasinda; "Cumhurbaskaninin ikinci döneminde Meclis tarafindan seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaskani bir defa daha aday olabilir" düzenlemesi yer almaktadir.

Böylece, Cumhurbaskani ile ayni siyasî egilime sahip meclis çogunlugunun birlestigi bir kompozisyonda, Meclis'in kendi seçimlerini yenilemeye karar vermesi durumunda, Meclis seçimleriyle birlikte Cumhurbaskanligi seçimleri de yenilenecek ve fakat bu durumdaki Cumhurbaskani, üçüncü kez bu göreve aday olabilecektir.

Böyle bir durumda ise, bir kisinin "…en fazla iki kez…" Cumhurbaskani seçilebilecegi yönündeki düzenlemenin etkisiz kilinacagi açiktir.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- TBMM ve Cumhurbaskanligi Seçimlerinin Yenilenmesi (Teklif m. 12, Anayasa m. 116)

SIYASI PARTI GRUPLARI

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 8. maddesiyle Anayasa'nin 101. maddesinde yapilmasi öngörülen degisiklik uyarinca, Cumhurbaskanligina aday gösterebilecek kisiler bakimindan bir farklilastirmaya gidilerek, Cumhurbaskani adayi önerme konusunda (diger bazi aktörlere ek olarak) "…siyasî parti gruplari…"nin yetkili olacagi belirtilmektedir.

DEGERLENDIRME: Önerilen degisiklikle birlikte, Anayasa'nin 101. maddesinde hâlihazirda mevcut olan"…en az yirmi milletvekilinin yazili teklifi ile…" Cumhurbaskani adayi önerme olanagi ortadan kaldirilmis olmaktadir.

Bu tercihin ilk etkisi, Cumhurbaskani'nin "partili" ve dolayisiyla "tarafli" rolünün vurgulamasi olmaktadir. Gerçekten, bu hükümle birlikte "(A), (B) veya (C) partisinin Cumhurbaskani adaylarindan…" söz etmek, yalnizca bir siyasî elestiri ve söylem olmaktan çikacak ve hukukî bir gerçek haline dönüsecektir. Bu durum ise, Cumhurbaskani'nin devletin varligini, bölünmezligini ve ulusun bütünlügünü temsil eden rolünü ortadan kaldiracaktir. Gerçekten, böyle bir adaylik sürecinin sonunda seçilen kisinin "belli bir partinin Cumhurbaskani adayi" olmaktan, "bütün bir Millet'in Cumhurbaskani" olmaya nasil geçis yapilabilecegi ise, cevaplanmasi güç bir soru olarak ortada durmaktadir.

Bu düzenleme biçiminin ikinci bir etkisi de, devlet yönetimiyle ilgili çok önemli bir alanda milletvekillerinin bireysel tercih ve iradelerine taninan alanin gittikçe daraltilmasidir. Zira bu teklifle birlikte, milletvekillerinin Cumhurbaskani adayi önerme konusundaki bireysel tercih ve iradeleri siliklesmekte; bu konudaki yetki, Türkiye'de siklikla sikâyet konusu olan parti genel baskanlarinin karar ve egilimlerine tâbi kilinmis olmaktadir.

Madde 104

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

D. Görev ve yetkileri

Madde 104 – Cumhurbaskani Devletin basidir. Bu sifatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birligini temsil eder; Anayasanin uygulanmasini, Devlet organlarinin düzenli ve uyumlu çalismasini gözetir.

Bu amaçlarla Anayasanin ilgili maddelerinde gösterilen sartlara uyarak yapacagi görev ve kullanacagi yetkiler sunlardir:

a) Yasama ile ilgili olanlar:

Gerekli gördügü takdirde, yasama yilinin ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açilis konusmasini yapmak,

Türkiye Büyük Millet Meclisini gerektiginde toplantiya çagirmak,

Kanunlari yayimlamak,

Kanunlari tekrar görüsülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri göndermek,

Anayasa degisikliklerine iliskin kanunlari gerekli gördügü takdirde halk oyuna sunmak,

Kanunlarin, kanun hükmündeki kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügünün, tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya sekil veya esas bakimindan aykiri olduklari gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davasi açmak,

Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek, b) Yürütme alanina iliskin olanlar: Basbakani atamak ve istifasini kabul etmek, Basbakanin teklifi üzerine bakanlari atamak ve görevlerine son vermek, Gerekli gördügü hallerde Bakanlar Kuruluna baskanlik etmek veya Bakanlar Kurulunu baskanligi altinda toplantiya çagirmak, Yabanci devletlere Türk Devletinin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabanci devlet temsilcilerini kabul etmek, Milletlerarasi andlasmalari onaylamak ve yayimlamak, Türkiye Büyük Millet Meclisi adina Türk Silahli Kuvvetlerinin Baskomutanligini temsil etmek, Türk Silahli Kuvvetlerinin kullanilmasina karar vermek, Genelkurmay Baskanini atamak, Milli Güvenlik Kurulunu toplantiya çagirmak, Milli Güvenlik Kuruluna Baskanlik etmek, Baskanliginda toplanan Bakanlar Kurulu karariyla sikiyönetim veya olaganüstü hal ilan etmek ve kanun hükmünde kararname çikarmak, Kararnameleri imzalamak, Sürekli hastalik, sakatlik ve kocama sebebi ile belirli kisilerin cezalarini hafiflet mek veya kaldirmak, Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini ve Baskanini atamak, Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, arastirma ve denetleme yaptirtmak, Yüksekögretim Kurulu üyelerini seçmek, Üniversite rektörlerini seçmek, c) Yargi ile ilgili olanlar: Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danistay üyelerinin dörtte birini, Yargitay Cumhuriyet Bassavcisi ve Yargitay Cumhuriyet Bassavcivekilini, Askeri Yargitay üyelerini, Askeri Yüksek Idare Mahkemesi üyelerini, Hakimler ve Savcilar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.

Cumhurbaskani, ayrica Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diger görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanir.

D. Görev ve yetkileri Madde 104 – Cumhurbaskani Devletin basidir. Yürütme yetkisi Cumhurbaskanina aittir. Cumhurbaskani, Devlet baskani sifatiyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birligini temsil eder; Anayasanin uygulanmasini, Devlet organlarinin düzenli ve uyumlu çalismasini temin eder. Gerekli gördügü takdirde, yasama yilinin ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açilis konusmasini yapar. Ülkenin iç ve dis siyaseti hakkinda Meclise mesaj verir.

Gerekli gördügü takdirde, yasama yilinin ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açilis konusmasini yapar. Ülkenin iç ve dis siyaseti hakkinda Meclise mesaj verir.

Kanunlari yayimlar. Kanunlari tekrar görüsülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir.

Kanunlarin, Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya sekil veya esas bakimindan aykiri olduklari gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davasi açar.

Cumhurbaskani yardimcilari ile bakanlari atar ve görevlerine son verir.

Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunlarin atanmalarina iliskin usul ve esaslari Cumhurbaskani kararnamesi ile düzenler.

Yabanci devletlere Türkiye Cumhuriyetinin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabanci devlet temsilcilerini kabul eder. Milletlerarasi andlasmalari onaylar ve yayimlar. Anayasa degisikliklerine iliskin kanunlari gerekli gördügü takdirde halkoyuna sunar. Milli güvenlik politikalarini belirler ve gerekli tedbirleri alir. Türkiye Büyük Millet Meclisi adina, Türk Silahli Kuvvetlerinin Baskomutanligini temsil eder. Türk Silahli Kuvvetlerinin kullanilmasina karar verir.

Sürekli hastalik, sakatlik ve kocama sebebi ile kisilerin cezalarini hafifletir veya kaldirir.

Cumhurbaskani, yürütme yetkisine iliskin konularda Cumhurbaskanligi kararnamesi çikarabilir. Anayasanin ikinci kisminin birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kisi haklari ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaskanligi kararnamesi ile düzenlenemez. Anayasada münhasiran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaskanligi kararnamesi çikarilamaz. Kanunda açikça düzenlenen konularda Cumhurbaskanligi kararnamesi çikarilamaz. Cumhurbaskanligi kararnamesi ile kanunlarda farkli hükümler bulunmasi halinde kanun hükümleri uygulanir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin ayni konuda kanun çikarmasi durumunda Cumhurbaskanligi kararnamesi hükümsüz hale gelir. Cumhurbaskani, kanunlarin uygulanmasini saglamak üzere ve bunlara aykiri olmamak sartiyla, yönetmelikler çikarabilir. Kararnameler ve yönetmelikler, yayimdan sonraki bir tarih belirlenmemisse Resmi Gazetede yayimlandiklari gün yürürlüge girer.

Cumhurbaskani ayrica Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diger görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 9. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 8.madde olarak kabul edilmistir), Anayasa'nin 104. maddesinin neredeyse tümüyle bastan yazilmasi önerilmekte ve Cumhurbaskani'nin görev ve yetkilerinin neler oldugu siralanmaktadir. Bu kapsamda, degistirilmesi teklif edilen 104. maddenin 17. fikrasinda, teklif kapsamindaki en önemli degisiklik önerilerinden biri olan "Cumhurbaskanligi Kararnamesi" düzenlenmektedir. Anilan düzenleme uyarinca, Cumhurbaskani'nin yürütme yetkisine iliskin konularda Cumhurbaskanligi Kararnamesi çikarabilecegi öngörülmekte ve bu Kararnamelere iliskin çesitli esaslara yer verilmektedir.DEGERLENDIRME: Bu düzenlemenin, Cumhurbaskani'nin sistem içindeki rolünü asiri ölçüde güçlendiren ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni rolünü asiri ölçüde sinirlayan bir düzenleme oldugu açiktir. Ne var ki, bu konuya yalnizca temel devlet organlari arasinda yaratilan sorunlu yetki dagilimi açisindan degil; düzenlemenin dogrudan vatandaslara olan etkisi ve hukuk devleti ilkesine verebilecegi muhtemel zararlar yönünden de yaklasmak gerekmektedir. Bu baglamda hatirda tutulmasi gereken husus, anayasal sistemimizde "Kanun Hükmünde Kararnameler" yoluyla yapilan kimi düzenlemelerin olumsuz etkileri ve bu yolla hukuk düzenimizde yaratilan karmasa halidir. Gerçekten, Anayasa'nin 91. maddesi uyarinca, kanun hükmünde kararnameler ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafindan kabul edilen ve kanun hükmünde kararnamenin "…amacini, kapsamini, ilkelerini, kullanma süresini ve süresi içinde birden fazla kararname çikarilip çikarilamayacagini…" gösteren "Yetki Kanunlari"na dayanmalarina ragmen, bu sinirlamalarin pek çok durumda asildigi bilinmektedir. Nitekim bu durum, Anayasa Mahkemesini de yillar içinde konuyla ilgili çesitli içtihatlar gelistirmeye itmis ve kanun hükmünde kararname çikarma yetkisinin anayasal sinirlar içinde kullanilmasini saglamaya yönelik çesitli ilave ölçütlerin gelistirilmesi amaçlanmistir.

Sonuç olarak, Türkiye'de yasama yetkisinin yürütme organi ile paylasildigi istisnaî ve sinirli durumlarda dahi; getirilen kurumun amacina, çikarilan yetki kanunlarina ve Anayasa'da çizilen açik sinirlara aykiri ve çok genis düzenlemelerin yapildigi örneklere rastlanmaktadir. Durum böyleyken, Cumhurbaskani'na verilen ve kaynagini dogrudan Anayasa'dan alan böyle bir düzenleme yetkisinin, hukuk devleti ilkesi yönünden dogurabilecegi sorunlar üzerince ciddiyetle düsünülmesi gerektigi açiktir.

ANAYASA KOMISYONU'NDA YAPILAN DEGISIKLIKLER:

Komisyon'da yapilan degisikliklerle, yukaridaki degerlendirmelerin üzerine Cumhurbaskani'nin sistem içindeki rolünü Türkiye Büyük Millet Meclisi aleyhine sinirlayan iki yeni düzenleme daha yapilmistir:

" Üst kademe kamu yöneticilerini atar , görevlerine son verir" ibaresinin yanina " bunlarin atanmalarina iliskin usul ve esaslari Cumhurbaskanligi kararnamesiyle düzenler" ifadesi eklenmistir. Böylece Cumhurbaskani idari teskilatin sekillenmesinde kanunlarla bagli olmayacagi gibi, atama ve görevden almaya iliskin kurallari da kendisi koyacaktir.

"Cumhurbaskani, yürütme yetkisine iliskin konularda Cumhurbaskanligi kararnamesi çikarabilir" hükmü , "Türkiye Büyük Millet Meclisi adina, Cumhurbaskani, yürütme yetkisine iliskin konularda Cumhurbaskanligi kararnamesi çikarabilir" seklinde degistirilmistir. Bu düzenleme yasama yetkisinin devredilmezligi ve asliligi ilkeleri isiginda yeniden degerlendirilmelidir. Zira millet tarafindan seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin yasama yetkisinin " tek bir kisi" ye, bu kisi Cumhurbaskani dahi olsa, devredilmesi mümkün hale gelmektedir.

Gerçekten, söz konusu teklifle; Yürütme organinin (ve Idare'nin) basi olan Cumhurbaskani'na tüm üst düzey kamu yöneticilerini ve bunlari ne sekilde atayacagini belirleme yetkisi taninmakta, bu yolla devlet üst kademesinin sürekli biçimde ve kontrolsüz sekilde yenilenmesinin yolu açilmis olmaktadir.BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- Cumhurbaskanligi Kararnamesi (Teklif m. 9, Anayasa m. 104/17)

- Merkezi idarenin kurulusu-Cumhurbaskanligi kararnamesi (Teklif m. 15, Anayasa m. 126/3 ve 4)

- Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterligi-Cumhurbaskanligi kararnamesi (Teklif m. 19/B, Anayasa m.118/6).

Madde 105

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

E. Sorumluluk ve sorumsuzluk hali

Madde 105 – Cumhurbaskaninin, Anayasa ve diger kanunlarda Basbakan ve ilgili bakanin imzalarina gerek olmaksizin tek basina yapabilecegi belirtilen islemleri disindaki bütün kararlari, Basbakan ve ilgili bakanlarca imzalanir; bu kararlardan Basbakan ve ilgili bakan sorumludur.

Cumhurbaskaninin resen imzaladigi kararlar ve emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargi mercilerine basvurulamaz.

Cumhurbaskani, vatana ihanetten dolayi, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayisinin en az üçte birinin teklifi üzerine, üye tamsayisinin en az dörtte üçünün verecegi kararla suçlandirilir.

E. Cumhurbaskaninin cezai sorumlulugu Madde 105 – Cumhurbaskani hakkinda, bir suç isledigi iddiasiyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayisinin salt çogunlugunun verecegi önergeyle sorusturma açilmasi istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüsür ve üye tamsayisinin beste üçünün gizli oyuyla sorusturma açilmasina karar verebilir. Sorusturma açilmasina karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasî partilerin, güçleri oraninda komisyona verebilecekleri üye sayisinin üç kati olarak gösterecekleri adaylar arasindan her siyasi parti için ayri ayri ad çekme suretiyle kurulacak onbes kisilik bir komisyon tarafindan sorusturma yapilir. Komisyon, sorusturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis Baskanligina sunar. Sorusturmanin bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylik yeni ve kesin bir süre verilir. Rapor Baskanliga verildigi tarihten itibaren on gün içinde dagitilir, dagitimindan itibaren on gün içinde Genel Kurulda görüsülür. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayisinin üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk karari alabilir. Yüce Divan yargilamasi üç ay içerisinde tamamlanir, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylik ek süre verilir, yargilama bu sürede kesin olarak tamamlanir. Hakkinda sorusturma açilmasina karar verilen Cumhurbaskani seçim karari alamaz. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaskaninin görevi sona erer.

Cumhurbaskaninin görevde bulundugu sürede isledigi iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 10. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 9.madde olarak kabul edilmistir) Anayasa'nin 105. maddesinin basligiyla birlikte degistirilmesi teklif edilmekte olup; maddenin Cumhurbaskani'nin cezai sorumluluguna hasredilmesi önerilmektedir.

Teklif uyarinca, Cumhurbaskani hakkinda bir suç isledigi iddiasiyla sorusturma açilabilmesi ve Yüce Divan yargilamasinin yolunun açilabilmesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin çok yüksek nitelikli çogunluk kararlariyla (üye tamsayisinin salt çogunlugunun teklifi ve üye tamsayisinin üçte ikisinin kabul oyu) mümkün olabilmektedir. Bu yöntem, Cumhurbaskani'nin görev süresi tamamlandiktan sonra, bu süre içinde isledigi iddia edilen suçlar bakimindan da ayni sekilde uygulanmaya devam edecektir.DEGERLENDIRME: Önerilen bu düzenleme kapsaminda her seyden önce, Cumhurbaskani'nin "kisisel suçlari" ile "görev suçlari" arasindaki ayrimin dikkate alinmadigi görülmektedir. Baska bir ifadeyle, Cumhurbaskani'na Cumhurbaskanligi göreviyle ilgili olmayan suç isnatlari yöneltilmesi söz konusu oldugunda dahi (ölüm veya yaralanmayla sonuçlanan trafik kazasina sebep olmak gibi), adeta "Vatana Ihanet" suçlamasina esdeger düzeydeki bir usul engeliyle karsilasilmaktadir. "Cumhurbaskani Yardimcilari" ve "Bakanlar" hakkinda önerilen düzenlemelere bakildiginda ise, bunun tam tersi bir durum göze çarpmaktadir. Bu kapsamda her seyden önce Cumhurbaskani Yardimcilari ve Bakanlarin "görev suçlari" ile "görevleriyle alâkali olmayan suçlari" arasinda bir ayrim yapilmakta ve görev suçlarinda yukaridakine benzer bir sorusturma yöntemi öngörülürken (Meclis üye tamsayisinin salt çogunlugunun teklifi ve üye tamsayisinin beste üçünün kabul oyu), görevleriyle ilgili olmayan suçlarda ise yasama dokunulmazligi hükümlerinden yararlanacaklari belirtilmektedir.

Bilindigi üzere, demokratik rejimlerinde ise esas olan; her makamda bulunan kisinin, sahip oldugu ve kullandigi yetkiler çerçevesinde hesap verebilmesidir. Baska bir deyisle "kamu hukukunda sorumluluk, yetkiyi takip eder". Önerilen düzenlemede ise Cumhurbaskanligi makami bir yandan en yüksek yetkilerle donatilmakta, diger yandan ise cezai denetimi imkânsiza yakin bir sekilde güçlestirilmis olmaktadir.

BAGLANTILI

HÜKÜMLER: - Cumhurbaskani Yardimcilari ve Bakanlarin cezai sorumluluklari (Teklif m. 11, Anayasa m. 106/5 ve 106/10)

Madde 106

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

F. Cumhurbaskanina vekillik etme

Madde 106 – Cumhurbaskaninin hastalik ve yurt disina çikma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrilmasi hallerinde, görevine dönmesine kadar, ölüm, çekilme veya baska bir sebeple Cumhurbaskanligi makaminin bosalmasi halinde de yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskani Cumhurbaskanligina vekillik eder ve Cumhurbaskanina ait yetkileri kullanir.

F. Cumhurbaskani yardimcilari, Cumhurbaskanina vekalet ve bakanlar Madde 106 – Cumhurbaskani, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaskani yardimcisi atayabilir. Cumhurbaskanligi makaminin herhangi bir nedenle bosalmasi halinde kirkbes gün içinde Cumhurbaskani seçimi yapilir. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaskani Yardimcisi Cumhurbaskanligina vekâlet eder ve Cumhurbaskanina ait yetkileri kullanir. Genel seçime bir yil ve daha az kalmissa Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimi de Cumhurbaskani seçimi ile birlikte yenilenir. Genel seçime bir yildan fazla kalmissa seçilen Cumhurbaskani Türkiye Büyük Millet Meclisi seçim tarihine kadar görevine devam eder. Kalan süreyi tamamlayan Cumhurbaskani açisindan bu süre dönemden sayilmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinin yapilacagi tarihte her iki seçim birlikte yapilir. Cumhurbaskaninin hastalik ve yurt disina çikma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrilmasi hallerinde, Cumhurbaskani Yardimcisi Cumhurbaskanina vekâlet eder ve Cumhurbaskanina ait yetkileri kullanir. Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliligine sahip olanlar arasindan Cumhurbaskani tarafindan atanir ve görevden alinir. Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlar, 81 inci madede yazili sekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde andiçerler.Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaskani yardimcisi ve bakan olarak atanirlarsa üyelikleri sona erer. Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlar, Cumhurbaskanina karsi sorumludur. Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlar hakkinda görevleri ile ilgili suç isledikleri iddiasiyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayisinin salt çogunlugunun verecegi önergeyle sorusturma açilmasi istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüsür ve üye tamsayisinin beste üçünün gizli oyuyla sorusturma açilmasina karar verebilir. Sorusturma açilmasina karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasî partilerin, güçleri oraninda komisyona verebilecekleri üye sayisinin üç kati olarak gösterecekleri adaylar arasindan her siyasî parti için ayri ayri ad çekme suretiyle kurulacak onbes kisilik bir komisyon tarafindan sorusturma yapilir. Komisyon, sorusturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis Baskanligina sunar. Sorusturmanin bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylik yeni ve kesin bir süre verilir. Rapor Baskanliga verildigi tarihten itibaren on gün içinde dagitilir, dagitimindan itibaren on gün içinde Genel Kurulda görüsülür. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayisinin üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk karari alabilir. Yüce Divan yargilamasi üç ay içerisinde tamamlanir, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylik ek süre verilir, yargilama bu sürede kesin olarak tamamlanir.Bu kisilerin görevde bulunduklari sürede, görevleriyle ilgili isledikleri iddia edilen suçlar bakimindan, görevleri bittikten sonra da (5)'inci, (6)'nci ve (7)'nci fikra hükümleri uygulanir. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaskani yardimcisi veya bakanin görevi sona erer. Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlar, göreviyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazligina iliskin hükümlerden yararlanir. Bakanliklarin kurulmasi, kaldirilmasi, görevleri ve yetkileri ile teskilat yapisi ile merkez ve tasra teskilatlarinin kurulmasi Cumhurbaskanligi kararnamesi ile düzenlenir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 11. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 10.madde olarak kabul edilmistir) Anayasa'nin 106. maddesinde yapilmasi öngörülen degisiklik uyarinca, Cumhurbaskani'nin "…seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaskani yardimcisi atayabil(ecegi)" öngörülmektedir.Ilaveten, Cumhurbaskanligi makaminin herhangi bir nedenle bosalmasi halinde veya Cumhurbaskani'nin hastalik ve yurt disina çikma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrilmasi hallerinde de, "…Cumhurbaskani Yardimcisi Cumhurbaskanligina vekâlet eder ve Cumhurbaskanina ait yetkileri kullanir" hükmü getirilmektedir.

DEGERLENDIRME: Bu düzenlemenin göze çarpan ilk boyutu, Cumhurbaskani tarafindan atanacak "Cumhurbaskani Yardimcilari"nin sayisinin ne olacagi ve bu kisi(ler)in hangi asgari nitelikleri tasimalari gerektigi konusunda herhangi bir belirleme yapilmamis oldugudur. Gerçekten, teklif kapsaminda bu göreve kaç kisinin getirilebilecegi ve bu kisilerin hangi niteliklere sahip olacaklari konusu, tümüyle Cumhurbaskani'nin iradesine terk edilmis olup; bu kararlarin denetimi de hiçbir sekilde mümkün bulunmamaktadir.

Bu noktada gözden kaçirilmamasi gereken asil husus; Cumhurbaskani Yardimcisi konumundaki kisi(ler)in yalnizca Cumhurbaskani'na "danismanlik" yapan kisiler olmakla kalmayacagidir. Aksine, bu kisi(ler) Cumhurbaskanligi'na vekâlet edecekleri süre boyunca Cumhurbaskani'na verilmesi önerilen her türlü Yürütme ve Yasama yetkilerini bizzat kullanabileceklerdir.

Teklif edilen bu sistemin, yürürlükteki anayasal sistemden tümüyle farkli bir içerige sahip oldugu da gözden kaçirilmamalidir. Zira mevcut anayasal düzenleme uyarinca, Cumhurbaskanligi makamina vekâlet ihtiyaci ortaya çiktiginda, bu görev Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskani tarafindan üstlenilmektedir. Bu düzenlemenin, önerilen düzenlemeden iki noktada ayrildigini söylemek mümkündür:

1. Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskani, ayni zamanda milletvekili olmasi nedeniyle, bizzat seçilmis bir kisidir.

2. Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskani, makami itibariyle, ayni Cumhurbaskani gibi ilkesel bir tarafsizlik içindedir.

Teklif edilen hüküm uyarinca, Cumhurbaskani tarafindan hiçbir ölçüte bagli olmaksizin atanacak olan Cumhurbaskani Yardimcilarinin ise, bu niteliklerin hiçbirine sahip olmayacagi açiktir.Bu noktada ayrica, böyle bir düzenlemenin, bu konuda bilinen dünya uygulamalari ile de bagdasmadigini belirtmek gerekmektedir. Gerçekten, örnegin Baskanlik sisteminin en basarili örnegi olan Amerika Birlesik Devletleri'nde, "Baskan Yardimcisi" da, ayni "Baskan" gibi, halk tarafindan seçilmekte ve gereken durumlarda Baskan'a ait önemli yetkileri kullanabilmesi de, ancak bu yolla mesrulastirilmis olmaktadir.

ANAYASA KOMISYONU'NDA YAPILAN DEGISIKLER:

Yukarida yapilan elestirilere paralel olarak Cumhurbaskani yardimcilari ve bakanlarin milletvekili seçilme yeterliligine sahip olmalari gerektigine iliskin hüküm metne eklenmistir. Böylelikle en azindan Cumhurbaskani yardimcilarinin hangi asgari nitelikleri tasimalari gerektigi konusunda bir belirleme yapilmistir. Ayrica "Cumhurbaskani yardimcilarinin yemin etmeleri gerektigi" ve "bu kisilerin görevlerinin bitmesinden sonra sadece görevlerine iliskin suçlar bakimindan Yüce Divanda yargilanacaklari" hüküm altina alinmistir.

Madde 116

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

H. Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin Cumhurbaskaninca yenilenmesi

Madde 116 – Bakanlar Kurulunun, 110 uncu maddede belirtilen güvenoyunu alamamasi ve 99 uncu veya 111 inci maddeler uyarinca güvensizlik oyuyla düsürülmesi hallerinde; kirkbes gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadigi veya kuruldugu halde güvenoyu alamadigi takdirde Cumhurbaskani, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskanina danisarak, seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

Basbakanin güvensizlik oyu ile düsürülmeden istifa etmesi üzerine kirkbes gün içinde veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisinde Baskanlik Divani seçiminden sonra yine kirkbes gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamamasi hallerinde de Cumhurbaskani Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskanina danisarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

Yenilenme karari Resmi Gazetede yayimlanir ve seçime gidilir.

H. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaskani seçimlerinin yenilenmesi Madde 116 – Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayisinin beste üç çogunlugu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaskanligi seçimi birlikte yapilir. Cumhurbaskaninin seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaskanligi seçimi birlikte yapilir, Cumhurbaskaninin ikinci döneminde Meclis tarafindan seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaskani bir defa daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaskaninin yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaskaninin göreve baslamasina kadar devam eder.

Bu sekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaskaninin görev süreleri de bes yildir

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

Bkz. Anayasa'nin 77. maddesiyle ilgili degisiklik teklifi hakkindaki degerlendirmeler.

Madde 119

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

III. Olaganüstü yönetim usulleri

A. Olaganüstü haller

1. Tabii afet ve agir ekonomik bunalim sebebiyle olaganüstü hal ilani

Madde 119 – Tabii afet, tehlikeli salgin hastaliklar veya agir ekonomik bunalim hallerinde, Cumhurbaskani baskanliginda toplanan Bakanlar Kurulu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde süresi alti ayi geçmemek üzere olaganüstü hal ilan edebilir.

III. Olaganüstü hal yönetimi Madde 119- Cumhurbaskani, savas hali, savasi gerektirecek bir durumun bas göstermesi, seferberlik, ayaklanma vatan veya Cumhuriyete karsi kuvvetli ve eylemli bir kalkisma, ülkenin ve milletin bölünmezligini içten veya distan tehlikeye düsüren siddet hareketlerinin yayginlasmasi, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldirmaya yönelik yaygin siddet hareketlerinin ortaya çikmasi, siddet olaylari nedeniyle kamu düzeninin ciddi sekilde bozulmasi, tabii afet veya tehlikeli salgin hastalik yada agir ekonomik bunalimin ortaya çikmasi hallerinde yurdun tamaminda veya bir bölgesinde, süresi alti ayi geçmemek üzere olaganüstü hal ilân edebilir. Olaganüstü hal ilani karari verildigi gün Resmi Gazetede yayimlanir ve ayni gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayina sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantiya çagirilir; Meclis gerekli gördügü takdirde olaganüstü halin süresini kisaltabilir, uzatabilir veya olaganüstü hali kaldirabilir.

Cumhurbaskaninin talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasinda dört ayi geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savas hallerinde bu dört aylik süre aranmaz. Olaganüstü hallerde vatandaslar için getirilecek para, mal ve çalisma yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler dogrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasil sinirlanacagi veya geçici olarak durdurulacagi, hangi hükümlerin uygulanacagi ve islemlerin nasil yürütülecegi kanunla düzenlenir. Olaganüstü hallerde Cumhurbaskani, olaganüstü halin gerekli kildigi konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fikrasinin ikinci cümlesinde belirtilen sinirlamalara tabi olmaksizin Cumhurbaskanligi kararnamesi çikarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmi Gazetede yayimlanir, ayni gün Meclis onayina sunulur. Savas ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamamasi hariç olmak üzere; olaganüstü hal sirasinda çikarilan Cumhurbaskanligi kararnameleri üç ay içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüsülür ve karara baglanir. Aksi halde olaganüstü hallerde çikarilan Cumhurbaskanligi kararnamesi kendiliginden yürürlükten kalkar.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 13. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 12.madde olarak kabul edilmistir) Anayasa'nin 119. maddesinde yapilmasi öngörülen degisiklik uyarinca, olaganüstü hal ilân yetkisi "Cumhurbaskani Baskanligi'ndaki Bakanlar Kurulu"ndan alinarak, Cumhurbaskani'na birakilmaktadirDEGERLENDIRME: Mevcut sistemde olaganüstü hali ilan yetkisi "…Cumhurbaskanligi Baskanligi'nda toplanan Bakanlar Kurulu"na aittir. Yetkinin bu sekilde Bakanlar Kurulu tarafindan kullanilmasi, konunun kurul halinde tartisilmasina ve Cumhurbaskani'nin da fikir beyan etmesine imkân vermektedir. Teklif metninde bu yetkinin yalnizca Cumhurbaskani'na birakilmasi, toplum ve devlet hayatina iliskin ciddî tehditlerin ortaya çiktigi bu en ciddi anlarda, alinmasi gereken tedbirler konusunda Yürütme organi içinde asgari bir tartisma ve kolektif karar alma imkâni dahi ortadan kaldirilmis olmaktadir.

Madde 142

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*E. Mahkemelerin kurulusu* Madde 142 – Mahkemelerin kurulusu, görev ve yetkileri, isleyisi ve yargilama usulleri kanunla düzenlenir.	*E. Mahkemelerin kurulusu* Madde 142 – Mahkemelerin kurulusu, görev ve yetkileri, isleyisi ve yargilama usulleri kanunla düzenlenir. Disiplin mahkemeleri disinda askeri mahkemeler kurulamaz. Ancak, savas halinde asker kisilerin görevleri ile ilgili olarak isledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilir.

Madde 146

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

II. Yüksek mahkemeler A. Anayasa Mahkemesi 1. Kurulusu Madde 146 – (Degisik: 7/5/2010-5982/16 md.) ⁽¹⁾

Anayasa Mahkemesi onyedi üyeden kurulur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi; iki üyeyi Sayistay Genel Kurulunun kendi baskan ve üyeleri arasindan, her bos yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro baskanlarinin serbest avukatlar arasindan gösterecekleri üç aday içinden yapacagi gizli oylamayla seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapilacak bu seçimde, her bos üyelik için ilk oylamada üye tam sayisinin üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayisinin salt çogunlugu aranir. Ikinci oylamada salt çogunluk saglanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapilir; üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmis olur.

Cumhurbaskani; üç üyeyi Yargitay, iki üyeyi Danistay, bir üyeyi Askerî Yargitay, bir üyeyi Askerî Yüksek Idare Mahkemesi genel kurullarinca kendi baskan ve üyeleri arasindan her bos yer için gösterecekleri üçer aday içinden; en az ikisi hukukçu olmak üzere üç üyeyi Yüksekögretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yüksekögretim kurumlarinin hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarinda görev yapan ögretim üyeleri arasindan gösterecegi üçer aday içinden; dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sinif hâkim ve savcilar ile en az bes yil raportörlük yapmis Anayasa Mahkemesi raportörleri arasindan seçer.

Yargitay, Danistay, Askerî Yargitay, Askerî Yüksek Idare Mahkemesi ve Sayistay genel kurullari ile Yüksekögretim Kurulundan Anayasa Mahkemesi üyeligine aday göstermek için yapilacak seçimlerde, her bos üyelik için, (…) ⁽¹⁾ en fazla oy alan üç kisi aday gösterilmis sayilir. Baro baskanlarinin serbest avukatlar arasindan gösterecekleri üç aday için yapilacak seçimde (…) ⁽¹⁾ en fazla oy alan üç kisi aday gösterilmis sayilir.

II. Yüksek mahkemeler A. Anayasa Mahkemesi 1. Kurulusu Madde 146 – (Degisik: 7/5/2010-5982/16 md.) (1) Anayasa Mahkemesi onbes üyeden kurulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi; iki üyeyi Sayistay Genel Kurulunun kendi baskan ve üyeleri arasindan, her bos yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro baskanlarinin serbest avukatlar arasindan gösterecekleri üç aday içinden yapacagi gizli oylamayla seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapilacak bu seçimde, her bos üyelik için ilk oylamada üye tam sayisinin üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayisinin salt çogunlugu aranir. Ikinci oylamada salt çogunluk saglanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapilir; üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmis olur. Cumhurbaskani; üç üyeyi Yargitay, iki üyeyi Danistay genel kurullarinca kendi baskan ve üyeleri arasindan her bos yer için gösterecekleri üçer aday içinden; en az ikisi hukukçu olmak üzere üç üyeyi Yüksekögretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yüksekögretim kurumlarinin hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarinda görev yapan ögretim üyeleri arasindan gösterecegi üçer aday içinden; dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sinif hâkim ve savcilar ile en az bes yil raportörlük yapmis Anayasa Mahkemesi raportörleri arasindan seçer. Yargitay, Danistay ve Sayistay genel kurullari ile Yüksekögretim Kurulundan Anayasa Mahkemesi üyeligine aday göstermek için yapilacak seçimlerde, her bos üyelik için, (…) (1) en fazla oy alan üç kisi aday gösterilmis sayilir. Baro baskanlarinin serbest avukatlar arasindan gösterecekleri üç aday için yapilacak seçimde (…) (1) en fazla oy alan üç kisi aday gösterilmis sayilir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 19/D. maddesiyle, Anayasa'nin 146. maddesinde düzenlenen Anayasa Mahkemesi'nin üye sayisinin, "Askerî Yargitay" ve "Askerî Yüksek Idare Mahkemesi"nin kaldirilmasi ve buralardan Anayasa Mahkemesi'ne üye seçimine son verilmesi neticesinde, 17'den 15'e indirilmesi önerilmektedir.DEGERLENDIRME: Önerilen düzenleme uyarinca askeri mahkemelerin kaldirilmasinin bir sonucu olarak Askeri Yargitay ve Askeri Yüksek Idare Mahkemesi'nden Anayasa Mahkemesine üye seçilmesi uygulamasina son verilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken konu, Mahkeme'nin üye sayisinin degismesi degil; ama bu üyelerin atanama biçimidir. Bu baglamda, üye sayisi 15' düsürülen Yüksek Mahkeme'nin;

• 3 Üyesi, Cumhurbaskaninin iktidar partisi genel baskani olarak kontrol ettigi Meclis tarafindan seçilmekte

• 3 Üyesi, üyelerini Cumhurbaskaninin belirledigi YÖK tarafindan önerilmekte ve Cumhurbaskani tarafindan seçilmekte,

• 4 Üyesi, belli kategori isimleri arasindan dogrudan Cumhurbaskaninca seçilmekte.

• Kalan 5 Üye de Yargitay ve Danistay'in gösterdigi adaylar arasindan yine Cumhurbaskani tarafindan seçilmektedir.

Özetle, Anayasa Mahkemesi'nin neredeyse tüm Üyeleri bir sekilde Cumhurbaskani tarafindan seçilmis ve atanmis olmaktadir.

Bu sekilde olusmus bir Anayasa Mahkemesi'nin de, Cumhurbaskani'nin iktidar partisi genel baskanligini yaptigi Meclisten gelecek kanunlarin Anayasa'ya uygunlugunu ne kadar etkin bir biçimde denetleyebilecegi ya da Yüce Divan görevini tarafsiz ve bagimsiz sekilde nasil yerine getirebilecegi konusunda endise duymak ise, kaçinilmaz görünmektedir.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- Yargi bagimsizligi ve tarafsizligi (Teklif m. 1, Anayasa m. 9)

Madde 159

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

III. Hakimler ve Savcilar Yüksek Kurulu

Madde 159 – (Degisik: 7/5/2010-5982/22 md.) ⁽¹⁾Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu, mahkemelerin bagimsizligi ve hâkimlik teminati esaslarina göre kurulur ve görev yapar.

Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu yirmiiki asil ve oniki yedek üyeden olusur; üç daire halinde çalisir.

Kurulun Baskani Adalet Bakanidir. Adalet Bakanligi Müstesari Kurulun tabiî üyesidir. Kurulun, dört asil üyesi, nitelikleri kanunda belirtilen; yüksekögretim kurumlarinin hukuk, (…) ⁽¹⁾ dallarinda görev yapan ögretim üyeleri, (…) ⁽¹⁾ ile avukatlar arasindan Cumhurbaskaninca, üç asil ve üç yedek üyesi Yargitay üyeleri arasindan Yargitay Genel Kurulunca, iki asil ve iki yedek üyesi Danistay üyeleri arasindan Danistay Genel Kurulunca, bir asil ve bir yedek üyesi Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca kendi üyeleri arasindan, yedi asil ve dört yedek üyesi birinci sinif olup, birinci sinifa ayrilmayi gerektiren nitelikleri yitirmemis adlî yargi hâkim ve savcilari arasindan adlî yargi hâkim ve savcilarinca, üç asil ve iki yedek üyesi birinci sinif olup, birinci sinifa ayrilmayi gerektiren nitelikleri yitirmemis idarî yargi hâkim ve savcilari arasindan idarî yargi hâkim ve savcilarinca, dört yil için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir.

Kurul üyeligi seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasindan önceki altmis gün içinde yapilir. Cumhurbaskani tarafindan seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliginin bosalmasi durumunda, bosalmayi takip eden altmis gün içinde, yeni üyelerin seçimi yapilir. Diger üyeliklerin bosalmasi halinde, asil üyenin yedegi tarafindan kalan süre tamamlanir.

Yargitay, Danistay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarindan seçilecek Kurul üyeligi için her üyenin, birinci sinif adlî ve idarî yargi hâkim ve savcilari arasindan seçilecek Kurul üyeligi için her hâkim ve savcinin; (…) ⁽¹⁾ oy kullanacagi seçimlerde, en fazla oy alan adaylar sirasiyla asil ve yedek üye seçilir. Bu seçimler her dönem için bir defada ve gizli oyla yapilir.

Kurulun, Adalet Bakani ile Adalet Bakanligi Müstesari disindaki asil üyeleri, görevlerinin devami süresince; kanunda belirlenenler disinda baska bir görev alamazlar veya Kurul tarafindan baska bir göreve atanamaz ve seçilemezler.

Kurul, adlî ve idarî yargi hâkim ve savcilarini meslege kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sinifa ayirma, kadro dagitma, meslekte kalmalari uygun görülmeyenler hakkinda karar verme, disiplin cezasi verme, görevden uzaklastirma islemlerini yapar; Adalet Bakanliginin, bir mahkemenin kaldirilmasi veya yargi çevresinin degistirilmesi konusundaki tekliflerini karara baglar; ayrica, Anayasa ve kanunlarla verilen diger görevleri yerine getirir.

Hâkim ve savcilarin görevlerini; kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapip yapmadiklarini denetleme; görevlerinden dolayi veya görevleri sirasinda suç isleyip islemediklerini, hal ve eylemlerinin sifat ve görevleri icaplarina uyup uymadigini arastirma ve gerektiginde haklarinda inceleme ve sorusturma islemleri, ilgili dairenin teklifi ve Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu Baskaninin oluru ile Kurul müfettislerine yaptirilir. Sorusturma ve inceleme islemleri, hakkinda sorusturma ve inceleme yapilacak olandan daha kidemli hâkim veya savci eliyle de yaptirilabilir.

Kurulun meslekten çikarma cezasina iliskin olanlar disindaki kararlarina karsi yargi mercilerine basvurulamaz.

Kurula bagli Genel Sekreterlik kurulur. Genel Sekreter, birinci sinif hâkim ve savcilardan Kurulun teklif ettigi üç aday arasindan Kurul Baskani tarafindan atanir. Kurul müfettisleri ile Kurulda geçici veya sürekli olarak çalistirilacak hâkim ve savcilari, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Kurula aittir.

Adalet Bakanliginin merkez, bagli ve ilgili kuruluslarinda geçici veya sürekli olarak çalistirilacak hâkim ve savcilar ile adalet müfettislerini ve hâkim ve savci mesleginden olan iç denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Adalet Bakanina aittir.

Kurul üyelerinin seçimi, dairelerin olusumu ve isbölümü, Kurulun ve dairelerin görevleri, toplanti ve karar yeter sayilari, çalisma usul ve esaslari, dairelerin karar ve islemlerine karsi yapilacak itirazlar ve bunlarin incelenmesi usulü ile Genel Sekreterligin kurulus ve görevleri kanunla düzenlenir.

III. Hakimler ve Savcilar Kurulu Madde 159 – (Degisik: 7/5/2010-5982/22 md.) (1) Hâkimler ve Savcilar Kurulu, mahkemelerin bagimsizligi ve hâkimlik teminati esaslarina göre kurulur ve görev yapar."Hâkimler ve Savcilar Kurulu on üç üyeden olusur; iki daire hâlinde çalisir. Kurulun Baskani Adalet Bakanidir. Adalet Bakanligi Müstesari Kurulun tabii üyesidir. Kurulun, üç üyesi birinci sinif olup, birinci sinifa ayrilmayi gerektiren nitelikleri yitirmemis adli yargi hâkim ve savcilari arasindan, bir üyesi birinci sinif olup, birinci sinifa ayrilmayi gerektiren nitelikleri yitirmemis idari yargi hâkim ve savcilari arasindan Cumhurbaskaninca; üç üyesi Yargitay üyeleri, bir üyesi Danistay üyeleri, üç üyesi nitelikleri kanunda belirtilen yüksekögretim kurumlarinin hukuk dallarinda görev yapan ögretim üyeleri ile avukatlar arasindan Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafindan seçilir. Ögretim üyeleri ile avukatlar arasinda n seçilen üyelerden, en az birinin ögretim üyesi ve en az birinin de avukat olmasi zorunludur. Kurulun Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafindan seçilecek üyeliklerine iliskin basvurular, Meclis Baskanligina yapilir. Baskanlik, basvurulari Anayasa ve Adalet Komisyonlari Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona gönderir. Komisyon her bir üyelik için üç adayi, üye tam sayisinin üçte iki çogunluguyla belirler. Birinci oylamada aday belirleme isleminin sonuçlandirilamamasi hâlinde ikinci oylamada üye tam sayisinin beste üç çogunlugu aranir. Bu oylamada da aday belirlenemedigi takdirde her bir üyelik için en çok oyu alan iki aday arasinda ad çekme usulü ile aday belirleme islemi tamamlanir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Komisyon tarafindan belirlenen adaylar arasindan, her bir üye için ayri ayri gizli oyla seçim yapar. Birinci oylamada üye tamsayisinin üçte iki çogunlugu; bu oylamada seçimin sonuçlandirilamamasi hâlinde, ikinci oylamada üye tam sayisinin beste üç çogunlugu aranir. Ikinci oylamada da üye seçilemedigi takdirde en çok oyu alan iki aday arasinda ad çekme usulü ile üye seçimi tamamlanir. Üyeler dört yil için seçilir. Süresi biten üyeler bir kez daha seçilebilir. Kurul üyeligi seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasindan önceki otuz gün içinde yapilir. Seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliginin bosalmasi durumunda, bosalmayi takip eden otuz gün içinde, yeni üyelerin seçimi yapilir. Kurulun, Adalet Bakani ile Adalet Bakanligi Müstesari disindaki asil üyeleri, görevlerinin devami süresince; kanunda belirlenenler disinda baska bir görev alamazlar veya Kurul tarafindan baska bir göreve atanamaz ve seçilemezler.

Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Baskanina aittir. Kurul Baskani dairelerin çalismalarina katilamaz. Kurul, kendi üyeleri arasindan daire baskanlarini ve daire baskanlarindan birini de baskanvekili olarak seçer. Baskan, yetkilerinden bir kismini baskanvekiline devredebilir. Kurul, adlî ve idarî yargi hâkim ve savcilarini meslege kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sinifa ayirma, kadro dagitma, meslekte kalmalari uygun görülmeyenler hakkinda karar verme, disiplin cezasi verme, görevden uzaklastirma islemlerini yapar; Adalet Bakanliginin, bir mahkemenin kaldirilmasi veya yargi çevresinin degistirilmesi konusundaki tekliflerini karara baglar; ayrica, Anayasa ve kanunlarla verilen diger görevleri yerine getirir.

Hâkim ve savcilarin görevlerini; kanun, yönetmeliklere ve genelgelere (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapip yapmadiklarini denetleme; görevlerinden dolayi veya görevleri sirasinda suç isleyip islemediklerini, hal ve eylemlerinin sifat ve görevleri icaplarina uyup uymadigini arastirma ve gerektiginde haklarinda inceleme ve sorusturma islemleri, ilgili dairenin teklifi ve Hâkimler ve Savcilar Kurulu Baskaninin oluru ile Kurul müfettislerine yaptirilir. Sorusturma ve inceleme islemleri, hakkinda sorusturma ve inceleme yapilacak olandan daha kidemli hâkim veya savci eliyle de yaptirilabilir.

Kurulun meslekten çikarma cezasina iliskin olanlar disindaki kararlarina karsi yargi mercilerine basvurulamaz.Kurula bagli Genel Sekreterlik kurulur. Genel Sekreter, birinci sinif hâkim ve savcilardan Kurulun teklif ettigi üç aday arasindan Kurul Baskani tarafindan atanir. Kurul müfettisleri ile Kurulda geçici veya sürekli olarak çalistirilacak hâkim ve savcilari, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Kurula aittir. Adalet Bakanliginin merkez, bagli ve ilgili kuruluslarinda geçici veya sürekli olarak çalistirilacak hâkim ve savcilar ile adalet müfettislerini ve hâkim ve savci mesleginden olan iç denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Adalet Bakanina aittir. Kurul üyelerinin seçimi, dairelerin olusumu ve isbölümü, Kurulun ve dairelerin görevleri, toplanti ve karar yeter sayilari, çalisma usul ve esaslari, dairelerin karar ve islemlerine karsi yapilacak itirazlar ve bunlarin incelenmesi usulü ile Genel Sekreterligin kurulus ve görevleri kanunla düzenlenir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

KURUL'UN ISMINDEN "YÜKSEK" KELIMESININ KALDIRILMASI

DEGISIKLIK: Anayasa degisikligi teklifinin 17. maddesiyle (Anayasa Komisyonu'nda 14.madde olarak kabul edilmistir) Anayasa'nin 159. maddesinde düzenlenen "Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu"nun adindaki "…Yüksek…" kelimesinin madde basligindan çikarilmasi önerilmektedir. Bu düzenlemeye paralel olarak, Anayasa'nin farkli yerlerinde Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu'na yapilan tüm atiflarin da bu yeni isimlendirmeye uygun olarak düzeltilmesi öngörülmektedir.DEGERLENDIRME: Bu düzenlemenin teknik olarak "yol açtigi" hiçbir etki bulunmamakla birlikte, Anayasa degisikligi teklifinin felsefî ve siyasî arka plânini ortaya koymasi bakimindan son derece dikkate deger oldugu düsünülmektedir.

Gerçekten de bu degisiklik, Anayasa degisikligi teklifiyle gündeme getirilen bu yeni Anayasa düzeninde hukukun, Yarginin ve tüm temel hak ve özgürlüklerin yerinin ne olabilecegi konusunda çok açik bir fikir vermektedir. Bu anlayisa göre Yargi, "Kuvvetler Ayriligi" prensibine uygun olarak isleyen ve özellikle de Yürütme'nin ezici kuvvetine karsi vatandaslar için bir güvence mekanizmasi olan bir "Kuvvet" olmaktan uzaklastirilmakta ve adeta Yürütme'ye tâbi olan bürokratik bir organ seklinde tasarlanmaktadir. Nitekim Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu'nun üye kompozisyonuna iliskin olarak önerilen düzenlemeler de, bu anlayisin somut bir yansimasi ve disa vurumu olmaktan öte bir anlam tasimamaktadir.

Bu tutumun, Yargi Kuvveti'nin niteligini vurgulamak amaciyla Anayasa'nin 9. Maddesine "…tarafsiz…" kelimesi eklenerek verilmek istenen mesajla bagdasmadigi da, hiçbir kuskuya yer vermeyecek biçimde karsimizda durmaktadir.

HÂKIMLER SAVCILAR (YÜKSEK) KURULU'NUN YAPISI

DEGERLENDIRME: Açikça belirtmek gerekmektedir ki bu öneri, Anayasa'nin 9. maddesinde tanimlanan"…bagimsiz ve tarafsiz" Yargi hedefiyle taban tabana zit bir düzenlemedir. Gerçekten, önerilen degisiklik kapsaminda, teklifin ilk halinde 12 üyeden olusan Kurul'un 5 üyesinin dogrudan Cumhurbaskani tarafindan atanmasi öngörülmüstü. Adalet Bakaninin da Cumhurbaskani tarafindan belirlendigi düsünüldügünde, bu sayi 6'ya çikiyordu. Anayasa Komisyonunda yapilan degisiklikle, Hakimler Savcilar Kurulunun üye sayisi 13 e çikarilmistir.Sonuç olarak, Kurula Adalet Bakaninin katilamadigi hallerde katilmasi öngörülen Adalet Bakanligi Müstesari, kurulun dogal üyesi haline getirilmistir. Cumhurbaskaninin üst düzey kamu yöneticilerini ve dolayisiyla Adalet Bakanligi Müstesarini da Cumhurbaskanligi kararnamesiyle atayacagi düsünüldügünde, Kurul'un toplam 13 üyesinin 7'si bizzat Cumhurbaskani tarafindan belirlenmis olacaktir.Üstelik burada unutulmamasi gereken sey; bu atamalari yapan kisinin sifati "Cumhurbaskani" olmasina karsilik, önerilen degisiklik uyarinca bu kisinin ayni zamanda "Iktidar Partisi Genel Baskani" olmasinin kuvvetle muhtemel oldugudur.. Nitekim teklife göre Kurul'un kalan 5 üyesi de Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafindan atanacak olup; Cumhurbaskani'nin genel baskani oldugu siyasî parti'nin çogunlukta olacagi bir Meclis kompozisyonundan hangi egilimdeki üyelerin gelecegini öngörmek güç degildir. Sonuç olarak, bu öneri kapsaminda Ülke'nin en yüksek yargisal atama kurulunun üyeleri, neredeyse tümüyle "Iktidar Partisi Genel Baskani" tarafindan belirlenmis ve atanmis olacaktir. Bu noktada Siyasî Partiler Kanunu'nun parti genel baskanina tanidigi genis yetkiler neticesinde, Türkiye'de uzun süreden beri sikâyet konusu olan "lider sultasi" olgusunun da hatirda tutulmasi gerekmektedir. Zira bu olgunun da etkisiyle, Hâkimler Savcilar (Yüksek) Kurulu'nun (ve Anayasa Mahkemesi'nin) neredeyse tüm üyelerinin fiilen bir tek seçici tarafindan, sekillendirilmesi söz konusu olacaktir. Bu durum karsisinda, Hâkimler ve Savcilar (Yüksek) Kurulu'nun "Anayasa'da yer alan bir Kurul" olmasinin da, yargi bagimsizligi ve tarafsizligi açisindan herhangi bir güvence teskil etmeyecegi açiktir.

Son olarak, bu durumun Avukatlik meslegine olacak muhtemel etkisini de ayrica vurgulamak gerekmektedir. Gerçekten, anilan düzenlemenin kabulüyle birlikte, artik Yargi'nin tümüyle siyasî iktidarin güdümüne alinacagi böyle bir ortamda, "Avukatlik" mesleginin yerini almaya cüret edecek "Siyasî Is Takipçilerinin" ortaya çikacagini öngörmek güç degildir. Bu baglamda, söz konusu teklifin, Türkiye Barolar Birligi tarafindan 2014 yilinda yayimlanan "Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu'nun Yeniden Yapilandirilmasina Dair Degerlendirme ve Öneriler"e (http://www.barobirlik.org.tr/dosyalar/duyurular/hsykrapor.pdf) ve Avrupa Konseyi'nin Yüksek Yargi Kurullari'na iliskin tavsiye kararlarina (http://www.barobirlik.org.tr/Detay22665.tbb) taban tabana zit bir yapida oldugunu da özellikle ifade etmek gerekmektedir.

ANAYASA KOMISYONU'NDA YAPILAN DEGISIKLIKLER:

Degerlendirme basliginda ele alinmistir.

BAGLANTILI HÜKÜMLER:

- Yargi bagimsizligi ve tarafsizligi (Teklif m. 1, Anayasa m. 9)

- Anayasa Mahkemesi (Teklif m. 19/D, Anayasa m. 146)

Madde 161

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

DÖRDÜNCÜ KISIM

Mali ve Ekonomik Hükümler

BIRINCI BÖLÜM

Mali Hükümler

I. Bütçe

A. Bütçenin hazirlanmasi ve uygulanmasi

Madde 161 – Devletin ve kamu iktisadi tesebbüsleri disindaki kamu tüzel kisilerinin harcamalari, yillik bütçelerle yapilir.

(Degisik ikinci fikra: 29/10/2005-5428/3 md.) Malî yil baslangici ile merkezi yönetim bütçesinin hazirlanmasi, uygulanmasi ve kontrolü kanunla düzenlenir.

Kanun, kalkinma planlari ile ilgili yatirimlar veya bir yildan fazla sürecek is ve hizmetler için özel süre ve usuller koyabilir.

Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler disinda hiçbir hüküm konulamaz.

DÖRDÜNCÜ KISIM Mali ve Ekonomik Hükümler BIRINCI BÖLÜM Mali Hükümler I. Bütçe Bütçe ve kesin hesap Madde 161 – Kamu idarelerinin ve kamu iktisadi tesebbüsleri disindaki kamu tüzel kisilerinin harcamalari yillik bütçelerle yapilir. Malî yil baslangici ile merkezi yönetim bütçesinin hazirlanmasi, uygulanmasi ve kontrolü ile yatirimlar veya bir yildan fazla sürecek is ve hizmetler için özel süre ve usuller kanunla düzenlenir. Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler disinda hiçbir hüküm konulamaz. Cumhurbaskani bütçe kanun teklifini, malî yilbasindan en az yetmisbes gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Bütçe teklifi Bütçe Komisyonunda görüsülür. Komisyonun ellibes gün içinde kabul edecegi metin Genci Kurulda görüsülür ve mali yilbasina kadar karara baglanir. Bütçe kanununun süresinde yürürlüge konulamamasi halinde, geçici bütçe kanunu çikarilir.Geçici bütçe kanununun da çikarilamamasi durumunda, yeni bütçe kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yilin bütçesi yeniden degerleme oranina göre artirilarak uygulanir. Türkiye Büyük. Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda kamu idare bütçeleri hakkinda düsüncelerini her bütçenin görüsülmesi sirasinda açiklarlar, gider artirici veya gelirleri azaltici önerilerde bulunamazlar. Genel Kurulda kamu idare bütçeleri ile degisiklik önergeleri, üzerinde ayrica görüsme yapilmaksizin okunur ve oylanir. Merkezî yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcanabilecek tutarin sinirini gösterir. Harcanabilecek tutarin Cumhurbaskanligi kararnamesi ile asilabilecegine dair bütçe kanununa hüküm konulamaz. Carî yil bütçesindeki ödenek artisini öngören degisiklik teklifleri ile cari ve izleyen yillarin bütçelerine malî yük getiren tekliflerde, öngörülen giderleri karsilayabilecek mali kaynak gösterilmesi zorunludur. Merkezî yönetim kesinhesap kanunu teklifi, ilgili oldugu mali yilin sonundan baslayarak en geç alti ay sonra Cumhurbaskani tarafindan Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Sayistay genel uygunluk bildirimini, iliskin oldugu kesinhesap kanun teklifinin verilmesinden baslayarak en geç yetmisbes gün içinde Meclise sunar. Kesinhesap kanunu teklifi ve genel uygunluk bildiriminin Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmis olmasi, ilgili yila ait Sayistayca sonuçlandirilamamis denetim ve hesap yargilamasini önlemez ve bunlarin karara baglandigi anlamina gelmez. Kesinhesap kanunu teklifi, yeni yil bütçe kanunu teklifiyle birlikte görüsülür ve karara baglanir.

Teklifin bu düzenlemesi ile ilgili TBB'nin notu;

Bkz. Anayasa'nin 87. maddesiyle ilgili degisiklik teklifi hakkindaki degerlendirmeler.

Madde 8

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*VIII. Yürütme yetkisi ve görevi* Madde 8 – Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaskani ve Bakanlar Kurulu tarafindan, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanilir ve yerine getirilir.	*VIII. Yürütme yetkisi ve görevi* Madde 8 – Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaskani tarafindan, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanilir ve yerine getirilir.

Madde 15

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

IV. Temel hak ve hürriyetlerin kullanilmasinin durdurulmasi

Madde 15 – Savas, seferberlik, sikiyönetim veya olaganüstü hallerde, milletlerarasi hukuktan dogan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydiyla, durumun gerektirdigi ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanilmasi kismen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykiri tedbirler alinabilir.

IV.Temel hak ve hürriyetlerin kullanilmasinin durdurulmasi Madde 15 – Savas, seferberlik veya olaganüstü hallerde, milletlerarasi hukuktan dogan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydiyla, durumun gerektirdigi ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanilmasi kismen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykiri tedbirler alinabilir.

Madde 17

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

IKINCI BÖLÜM

KISININ HAKLARI VE ÖDEVLERI

I. Kisinin dokunulmazligi, maddi ve manevi varligi

Madde 17 –(4) (…)⁽¹⁾ mesru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarinin yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasinin önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanin bastirilmasi, ~~sikiyönetim~~ veya olaganüstü hallerde yetkili merciin verdigi emirlerin uygulanmasi sirasinda silah kullanilmasina kanunun cevaz verdigi zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fikra hükmü disindadir.

IKINCI BÖLÜM KISININ HAKLARI VE ÖDEVLERI I. Kisinin dokunulmazligi, maddi ve manevi varligi Madde 17 –(4) (…)(1) mesru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarinin yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasinin önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanin bastirilmasi veya olaganüstü hallerde yetkili merciin verdigi emirlerin uygulanmasi sirasinda silah kullanilmasina kanunun cevaz verdigi zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fikra hükmü disindadir.

Madde 19

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

III. Kisi hürriyeti ve güvenligi

Madde 19 – (5) (Degisik birinci cümle: 3/10/2001-4709/4 md.) Yakalanan veya tutuklanan kisi, tutulma yerine en yakin mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kirksekiz saat ve toplu olarak islenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çikarilir. Kimse, bu süreler geçtikten sonra hakim karari olmaksizin hürriyetinden yoksun birakilamaz. Bu süreler olaganüstü hal, ~~sikiyönetim~~ ve savas hallerinde uzatilabilir.

III. Kisi hürriyeti ve güvenligi Madde 19 – (5) (Degisik birinci cümle: 3/10/2001-4709/4 md.) Yakalanan veya tutuklanan kisi, tutulma yerine en yakin mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kirksekiz saat ve toplu olarak islenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çikarilir. Kimse, bu süreler geçtikten sonra hakim karari olmaksizin hürriyetinden yoksun birakilamaz. Bu süreler olaganüstü hal ve savas hallerinde uzatilabilir

Madde 73

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*VI. Vergi ödevi* Madde 73 – (4) Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflik, istisnalar ve indirimleriyle oranlarina iliskin hükümlerinde kanunun belirttigi yukari ve asagi sinirlar içinde degisiklik yapmak yetkisi ~~Bakanlar Kuruluna~~ verilebilir.	*VI. Vergi ödevi* Madde 73 – (4) Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflik, istisnalar ve indirimleriyle oranlarina iliskin hükümlerinde kanunun belirttigi yukari ve asagi sinirlar içinde degisiklik yapmak yetkisi Cumhurbaskanina verilebilir.

Madde 78

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

D. Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin geriye birakilmasi ve ara seçimleri

Madde 78 – Savas sebebiyle yeni seçimlerin yapilmasina imkan görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçimlerin bir yil geriye birakilmasina karar verebilir.Geri birakma sebebi ortadan kalkmamissa, erteleme kararindaki usule göre bu islem tekrarlanabilir. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliklerinde bosalma olmasi halinde, ara seçime gidilir. Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapilir ve genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara seçime gidilemez. Ancak, bosalan üyeliklerin sayisi, üye tamsayisinin yüzde besini buldugu hallerde, ara seçimlerinin üç ay içinde yapilmasina karar verilir. Genel seçimlere bir yil kala, ara seçimi yapilamaz. (Ek: 27/12/2002-4777/2 md.) Yukarida yazili hallerden ayri olarak, bir ilin veya seçim çevresinin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde üyesinin kalmamasi halinde, bosalmayi takip eden doksan günden sonraki ilk Pazar günü ara seçim yapilir. Bu fikra geregi yapilacak seçimlerde Anayasanin 127 nci maddesinin üçüncü fikrasi hükmü uygulanmaz.

D.Seçimlerin geriye birakilmasi ve ara seçimler

Madde 82

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*3. Üyelikle bagdasmayan isler* Madde 82 – (2) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organinin teklif, inha, atama veya onamasina bagli resmi veya özel herhangi bir isle görevlendirilemezler. Bir üyenin belli konuda ve alti ayi asmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, Meclisin kararina baglidir.	*3. Üyelikle bagdasmayan isler* Madde 82 – (2) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organinin teklif, inha, atama veya onamasina bagli resmi veya özel herhangi bir isle görevlendirilemezler.

Madde 88

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*B. Kanunlarin teklif edilmesi ve görüsülmesi* Madde 88 – Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir. Kanun tasari ve tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüsülme usul ve esaslari içtüzükle düzenlenir.	*B. Kanunlarin teklif edilmesi ve görüsülmesi* Madde 88 – Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir. Kanun tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüsülme usul ve esaslari içtüzükle düzenlenir.

Madde 96

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

D. Toplanti ve karar yeter sayisi

Madde 96 – (Degisik birinci fikra: 31/5/2007-5678/3 md.) ⁽²⁾Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacagi seçimler dahil bütün islerinde üye tamsayisinin en az üçte biri ile toplanir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada baskaca bir hüküm yoksa toplantiya katilanlarin salt çogunlugu ile karar verir; ancak karar yeter sayisi hiçbir sekilde üye tamsayisinin dörtte birinin bir fazlasindan az olamaz.

Bakanlar Kurulu üyeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisinin katilamadiklari oturumlarinda, kendileri yerine oy kullanmak üzere bir bakana yetki verebilirler. Ancak bir bakan kendi oyu ile birlikte en çok iki oy kullanabilir.

D. Toplanti ve karar yeter sayisi Madde 96 – (Degisik birinci fikra: 31/5/2007-5678/3 md.) (2) Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacagi seçimler dahil bütün islerinde üye tamsayisinin en az üçte biri ile toplanir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada baskaca bir hüküm yoksa toplantiya katilanlarin salt çogunlugu ile karar verir; ancak karar yeter sayisi hiçbir sekilde üye tamsayisinin dörtte birinin bir fazlasindan az olamaz.

Madde 108

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

H. Devlet Denetleme Kurulu

Silahli Kuvvetler ve yargi organlari, Devlet Denetleme Kurulunun görev alani disindadir.Devlet Denetleme Kurulunun üyeleri ve üyeleri içinden Baskani, kanunda belirlenen nitelikteki kisiler arasindan, Cumhurbaskaninca atanir. Devlet Denetleme Kurulunun isleyisi, üyelerinin görev süresi ve diger özlük isleri, kanunladüzenlenir.

Madde 108 – Idarenin hukuka uygunlugunun, düzenli ve verimli sekilde yürütülmesinin ve gelistirilmesinin saglanmasi amaciyla, Cumhurbaskanligina bagli olarak kurulan Devlet Denetleme Kurulu, Cumhurbaskaninin istegi üzerine, tüm kamu kurum ve kuruluslarinda ve sermayesinin yarisindan fazlasina bu kurum ve kuruluslarin katildigi her türlü kurulusta, kamu kurumu niteliginde olan meslek kuruluslarinda, her düzeydeki isçi ve isveren meslek kuruluslarinda, kamuya yararli derneklerle vakiflarda, her türlü idari sorusturma, inceleme, arastirma ve denetlemeleri yapar.Yargi organlari, Devlet Denetleme Kurulunun görev alani disindadir. Devlet Denetleme Kurulunun Baskan ve üyeleri, Cumhurbaskaninca atanir. Devlet Denetleme Kurulunun isleyisi, üyelerinin görev süresi ve diger özlük isleri, Cumhurbaskanligi kararnamesi ile düzenlenir.

Madde 117

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

I. Milli Savunma

1. Baskomutanlik ve Genelkurmay Baskanligi

Madde 117 – (2) Milli güvenligin saglanmasindan ve Silahli Kuvvetlerin yurt savunmasina hazirlanmasindan, Türkiye Büyük Millet Meclisine karsi, Bakanlar Kurulu sorumludur.

(4) Genelkurmay Baskani, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine, Cumhurbaskaninca atanir; görev ve yetkileri kanunla düzenlenir. Genelkurmay Baskani, bu görev ve yetkilerinden dolayi Basbakana karsi sorumludur.

(5) Milli Savunma Bakanliginin, Genelkurmay Baskanligi ve Kuvvet Komutanliklari ile görev iliskileri ve yetki alani kanunla düzenlenir.

I. Milli Savunma 1. Baskomutanlik ve Genelkurmay Baskanligi Madde 117 – (2) Milli güvenligin saglanmasindan ve Silahli Kuvvetlerin yurt savunmasina hazirlanmasindan, Türkiye Büyük Millet Meclisine karsi, Cumhurbaskani sorumludur.

(3) Cumhurbaskaninca atanan Genelkurmay Baskani; Silahli Kuvvetlerin komutani olup, savasta Baskomutanlik görevlerini Cumhurbaskanligi namina yerine getirir.

Madde 118

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

2. Milli Güvenlik Kurulu

Madde 118 – (Degisik birinci fikra: 3/10/2001-4709/32 md.) Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaskaninin baskanliginda, Basbakan, Genelkurmay Baskani, Basbakan yardimcilari, Adalet, Millî Savunma, Içisleri, Disisleri Bakanlari, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlari ve Jandarma Genel Komutanindan kurulur.

(4) Milli Güvenlik Kurulunun gündemi; Basbakan ve Genelkurmay Baskaninin önerileri dikkate alinarak Cumhurbaskaninca düzenlenir.

(5) Cumhurbaskani katilamadigi zamanlar Milli Güvenlik Kurulu Basbakanin baskanliginda toplanir.

(6) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliginin teskilati ve görevleri kanunla düzenlenir.

2. Milli Güvenlik Kurulu Madde 118 – (Degisik birinci fikra: 3/10/2001-4709/32 md.) Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaskaninin baskanliginda, Cumhurbaskani yardimcilari, Adalet, Millî Savunma, Içisleri, Disisleri Bakanlari, Genelkurmay Baskani, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlarindan kurulur.

(3) (Degisik birinci cümle: 3/10/2001-4709/32 md.) Millî Güvenlik Kurulu; Devletin millî güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanmasi ile ilgili alinan tavsiye kararlari ve gerekli koordinasyonun saglanmasi konusundaki görüslerini Cumhurbaskanina bildirir. Kurulun, Devletin varligi ve bagimsizligi, ülkenin bütünlügü ve bölünmezligi, toplumun huzur ve güvenliginin korunmasi hususunda alinmasini zorunlu gördügü tedbirlere ait kararlar Cumhurbaskaninca degerlendirilir. (4) Milli Güvenlik Kurulunun gündemi; Cumhurbaskani yardimcilari ve Genelkurmay Baskaninin önerileri dikkate alinarak Cumhurbaskaninca düzenlenir. (5) Cumhurbaskani katilamadigi zamanlar Milli Güvenlik Kurulu Cumhurbaskani yardimcisinin baskanliginda toplanir. (6) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliginin teskilati ve görevleri Cumhurbaskanligi kararnamesi ile düzenlenir.

Madde 123

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
1. Idarenin bütünlügü ve kamu tüzelkisiligi Madde 123 – Idare, kurulus ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir.Idarenin kurulus ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarina dayanir. Kamu tüzelkisiligi, ancak kanunla veya kanunun açikça verdigi yetkiye dayanilarak kurulur.	1. Idarenin bütünlügü ve kamu tüzelkisiligi Madde 123 – Idare, kurulus ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. Idarenin kurulus ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarina dayanir. Kamu tüzelkisiligi, kanunla veya Cumhurbaskanligi kararnamesiyle kurulur.

Madde 124

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*2. Yönetmelikler* Madde 124 – ~~Basbakanlik~~, bakanliklar ve kamu tüzelkisileri, kendi görev alanlarini ilgilendiren kanunlarin ve ~~tüzüklerin~~ uygulanmasini saglamak üzere ve bunlara aykiri olmamak sartiyla, yönetmelikler çikarabilirler. Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayimlanacagi kanunda belirtilir.	*2. Yönetmelikler* Madde 124 – Cumhurbaskani, bakanliklar ve kamu tüzelkisileri, kendi görev alanlarini ilgilendiren kanunlarin ve Cumhurbaskanligi kararnamelerinin uygulanmasini saglamak üzere ve bunlara aykiri olmamak sartiyla, yönetmelikler çikarabilirler. Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayimlanacagi kanunda belirtilir.

Madde 125

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

B. Yargi yolu

Madde 125 –

Idarenin her türlü eylem ve islemlerine karsi yargi yolu açiktir.(Ek hüküm: 13/8/1999-4446/2 md.) Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz sartlasma ve sözlesmelerinde bunlardan dogan uyusmazliklarin milli veya milletlerarasi tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Milletlerarasi tahkime ancak yabancilik unsuru tasiyan uyusmazliklar için gidilebilir.Cumhurbaskaninin tek basina yapacagi islemler ile Yüksek Askeri Suranin kararlari yargi denetimi disindadir. (Ek cümle: 7/5/2010-5982/11 md.) Ancak, Yüksek Askerî Sûranin terfi islemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayirma hariç her türlü ilisik kesme kararlarina karsi yargi yolu açiktir. Idari islemlere karsi açilacak davalarda süre, yazili bildirim tarihinden baslar. (Degisik birinci cümle: 7/5/2010-5982/11 md.) Yargi yetkisi, idarî eylem ve islemlerin hukuka uygunlugunun denetimi ile sinirli olup, hiçbir surette yerindelik denetimi seklinde kullanilamaz. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen sekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kisitlayacak, idari eylem ve islem niteliginde veya takdir yetkisini kaldiracak biçimde yargi karari verilemez. Idari islemin uygulanmasi halinde telafisi güç veya imkansiz zararlarin dogmasi ve idari islemin açikça hukuka aykiri olmasi sartlarinin birlikte gerçeklesmesi durumunda gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasina karar verilebilir. Kanun, olaganüstü hallerde, ~~sikiyönetim~~, seferberlik ve savas halinde ayrica milli güvenlik, kamu düzeni, genel saglik nedenleri ile yürütmenin durdurulmasi karari verilmesini sinirlayabilir. Idare, kendi eylem ve islemlerinden dogan zarari ödemekle yükümlüdür.

B. Yargi yolu

Madde 125 –

Idarenin her türlü eylem ve islemlerine karsi yargi yolu açiktir.(Ek hüküm: 13/8/1999-4446/2 md.) Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz sartlasma ve sözlesmelerinde bunlardan dogan uyusmazliklarin milli veya milletlerarasi tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Milletlerarasi tahkime ancak yabancilik unsuru tasiyan uyusmazliklar için gidilebilir.(Ek cümle: 7/5/2010-5982/11 md.) Yüksek Askerî Sûranin terfi islemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayirma hariç her türlü ilisik kesme kararlarina karsi yargi yolu açiktir. Idari islemlere karsi açilacak davalarda süre, yazili bildirim tarihinden baslar. (Degisik birinci cümle: 7/5/2010-5982/11 md.) Yargi yetkisi, idarî eylem ve islemlerin hukuka uygunlugunun denetimi ile sinirli olup, hiçbir surette yerindelik denetimi seklinde kullanilamaz. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen sekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kisitlayacak, idari eylem ve islem niteliginde veya takdir yetkisini kaldiracak biçimde yargi karari verilemez. Idari islemin uygulanmasi halinde telafisi güç veya imkansiz zararlarin dogmasi ve idari islemin açikça hukuka aykiri olmasi sartlarinin birlikte gerçeklesmesi durumunda gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasina karar verilebilir. Kanun, olaganüstü hallerde, seferberlik ve savas halinde ayrica milli güvenlik, kamu düzeni, genel saglik nedenleri ile yürütmenin durdurulmasi karari verilmesini sinirlayabilir. Idare, kendi eylem ve islemlerinden dogan zarari ödemekle yükümlüdür.

Madde 127

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

2. Mahalli idareler

Madde 127 –

Mahalli idareler; il, belediye veya köy halkinin mahalli müsterek ihtiyaçlarini karsilamak üzere kurulus esaslari kanunla belirtilen ve karar organlari, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafindan seçilerek olusturulan kamu tüzelkisileridir.Mahalli idarelerin kurulus ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir. (Degisik: 23/7/1995 - 4121/12 md.) Mahalli idarelerin seçimleri, 67 nci maddedeki esaslara göre bes yilda bir yapilir. Ancak, milletvekili genel veya ara seçiminden önceki veya sonraki bir yil içinde yapilmasi gereken mahalli idareler organlarina veya bu organlarin üyelerine iliskin genel veya ara seçimler milletvekili genel veya ara seçimleriyle birlikte yapilir. Kanun, büyük yerlesim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir. Mahalli idarelerin seçilmis organlarinin, organlik sifatini kazanmalarina iliskin itirazlarin çözümü ve kaybetmeleri, konusundaki denetim yargi yolu ile olur. Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkinda sorusturma veya kovusturma açilan mahalli idare organlari veya bu organlarin üyelerini, Içisleri Bakani, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklastirabilir. Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlügü ilkesine uygun sekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birligin saglanmasi, toplum yararinin korunmasi ve mahalli ihtiyaçlarin geregi gibi karsilanmasi amaciyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir. Mahalli idarelerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amaci ile, kendi aralarinda Bakanlar Kurulunun izni ile birlik kurmalari, görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk isleri ve merkezi idare ile karsilikli bag ve ilgileri kanunla düzenlenir. Bu idarelere, görevleri ile orantili gelir kaynaklari saglanir.

2. Mahalli idareler Madde 127 – Mahalli idareler; il, belediye veya köy halkinin mahalli müsterek ihtiyaçlarini karsilamak üzere kurulus esaslari kanunla belirtilen ve karar organlari, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafindan seçilerek olusturulan kamu tüzelkisileridir.Mahalli idarelerin kurulus ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir. (Degisik: 23/7/1995 - 4121/12 md.) Mahalli idarelerin seçimleri, 67 nci maddedeki esaslara göre bes yilda bir yapilir.Kanun, büyük yerlesim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir. Mahalli idarelerin seçilmis organlarinin, organlik sifatini kazanmalarina iliskin itirazlarin çözümü ve kaybetmeleri, konusundaki denetim yargi yolu ile olur. Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkinda sorusturma veya kovusturma açilan mahalli idare organlari veya bu organlarin üyelerini, Içisleri Bakani, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklastirabilir. Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlügü ilkesine uygun sekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birligin saglanmasi, toplum yararinin korunmasi ve mahalli ihtiyaçlarin geregi gibi karsilanmasi amaciyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.

Mahalli idarelerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amaci ile, kendi aralarinda Cumhurbaskaninin izni ile birlik kurmalari, görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk isleri ve merkezi idare ile karsilikli bag ve ilgileri kanunla düzenlenir. Bu idarelere, görevleri ile orantili gelir kaynaklari saglanir.

Madde 131

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

2. Yüksekögretim üst kuruluslari

Madde 131 –

(2) (Degisik ikinci fikra: 7/5/2004-5170/8 md.) Yüksekögretim Kurulu, üniversiteler ve Bakanlar Kurulunca seçilen ve sayilari, nitelikleri, seçilme usulleri kanunla belirlenen adaylar arasindan rektörlük ve ögretim üyeliginde basarili hizmet yapmis profesörlere öncelik vermek sureti ile Cumhurbaskaninca atanan üyeler ve Cumhurbaskaninca dogrudan dogruya seçilen üyelerden kurulur.

2. Yüksekögretim üst kuruluslari Madde 131 – (2) (Degisik ikinci fikra: 7/5/2004-5170/8 md.) Yüksekögretim Kurulu, üniversiteler tarafindan seçilen ve sayilari, nitelikleri, seçilme usulleri kanunla belirlenen adaylar arasindan rektörlük ve ögretim üyeliginde basarili hizmet yapmis profesörlere öncelik vermek sureti ile Cumhurbaskaninca atanan üyeler ve Cumhurbaskaninca dogrudan dogruya seçilen üyelerden kurulur.

Madde 134

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

G. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu

Madde 134 – Atatürkçü düsünceyi, Atatürk ilke ve inkilaplarini, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini bilimsel yoldan arastirmak, tanitmak ve yaymak ve yayinlar yapmak amaciyla; Atatürk'ün manevi himayelerinde, Cumhurbaskaninin gözetim ve desteginde, Basbakanliga bagli; Atatürk Arastirma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden olusan, kamu tüzel kisiligine sahip "Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu" kurulur.

G. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Madde 134 – Atatürkçü düsünceyi, Atatürk ilke ve inkilaplarini, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini bilimsel yoldan arastirmak, tanitmak ve yaymak ve yayinlar yapmak amaciyla; Atatürk'ün manevi himayelerinde, Cumhurbaskaninin gözetim ve desteginde, Cumhurbaskaninin görevlendirecegi bakana bagli; Atatürk Arastirma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden olusan, kamu tüzel kisiligine sahip "Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu" kurulur.

Madde 137

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

J. Kanunsuz emir

Madde 137 – Kamu hizmetlerinde herhangi bir sifat ve suretle çalismakta olan kimse, üstünden aldigi emri, yönetmelik, tüzük, kanun veya Anayasa hükümlerine aykiri görürse, yerine getirmez ve bu aykiriligi o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde israr eder ve bu emrini yazi ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz.

J. Kanunsuz emir Madde 137 – Kamu hizmetlerinde herhangi bir sifat ve suretle çalismakta olan kimse, üstünden aldigi emri, yönetmelik, Cumhurbaskanligi kararnamesi, kanun veya Anayasa hükümlerine aykiri görürse, yerine getirmez ve bu aykiriligi o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde israr eder ve bu emrini yazi ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz.

Madde 148

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

3. Görev ve yetkileri Madde 148 – Anayasa Mahkemesi, kanunlarin, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügünün Anayasaya sekil ve esas bakimlarindan uygunlugunu denetler ve bireysel basvurulari karara baglar. Anayasa degisikliklerini ise sadece sekil bakimindan inceler ve denetler. Ancak, olaganüstü hallerde, sikiyönetim ve savas hallerinde çikarilan kanun hükmünde kararnamelerin sekil ve esas bakimindan Anayasaya aykiriligi iddiasiyla, Anayasa Mahkemesinde dava açilamaz.(6) Anayasa Mahkemesi Cumhurbaskanini, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskanini, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargitay, Danistay, Askeri Yargitay, Askeri Yüksek Idare Mahkemesi Baskan ve üyelerini, Bassavcilarini, Cumhuriyet Bassavcivekilini, Hakimler ve Savcilar Yüksek Kurulu ve Sayistay Baskan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayi Yüce Divan sifatiyla yargilar. (7) (Ek fikra: 7/5/2010-5982/18 md.) Genelkurmay Baskani, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlari ile Jandarma Genel Komutani da görevleriyle ilgili suçlardan dolayi Yüce Divanda yargilanirlar.

3. Görev ve yetkileri Madde 148 – Anayasa Mahkemesi, kanunlarin, Cumhurbaskanligi kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügünün Anayasaya sekil ve esas bakimlarindan uygunlugunu denetler ve bireysel basvurulari karara baglar. Anayasa degisikliklerini ise sadece sekil bakimindan inceler ve denetler. Ancak, olaganüstü hallerde,ve savas hallerinde çikarilan Cumhurbaskanligi kararnamelerinin sekil ve esas bakimindan Anayasaya aykiriligi iddiasiyla, Anayasa Mahkemesinde dava açilamaz. Anayasa Mahkemesi Cumhurbaskanini, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskanini, Cumhurbaskani yardimcilarini, bakanlari, Anayasa Mahkemesi, Yargitay, Danistay,Baskan ve üyelerini, Bassavcilarini, Cumhuriyet Bassavcivekilini, Hakimler ve Savcilar Kurulu ve Sayistay Baskan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayi Yüce Divan sifatiyla yargilar. (1)(7) (Ek fikra: 7/5/2010-5982/18 md.) Genelkurmay Baskani, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlari da görevleriyle ilgili suçlardan dolayi Yüce Divanda yargilanirlar.

Madde 150

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

5. Iptal davasi Madde 150 – Kanunlarin, kanun hükmündeki kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügünün veya bunlarin belirli madde ve hükümlerinin sekil ve esas bakimindan Anayasaya aykiriligi iddiasiyla Anayasa Mahkemesinde dogrudan dogruya iptal davasi açabilme hakki, Cumhurbaskanina, iktidar ve anamuhalefet partisi Meclis gruplari ile Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayisinin en az beste biri tutarindaki üyelere aittir. Iktidarda birden fazla siyasi partinin bulunmasi halinde, iktidar partilerinin dava açma hakkini en fazla üyeye sahip olan parti kullanir.

5. Iptal davasi Madde 150– Kanunlarin, Cumhurbaskanligi kararnamelerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügünün veya bunlarin belirli madde ve hükümlerinin sekil ve esas bakimindan Anayasaya aykiriligi iddiasiyla Anayasa Mahkemesinde dogrudan dogruya iptal davasi açabilme hakki, Cumhurbaskanina, Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve üye tamsayisinin en az beste biri tutarindaki üyelere aittir.

Madde 151

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*6. Dava açma süresi* Madde 151 – Anayasa Mahkemesinde dogrudan dogruya iptal davasi açma hakki, iptali istenen kanun, kanun hükmünde kararname veya içtüzügün Resmi Gazetede yayimlanmasindan baslayarak altmis gün sonra düser.	*6. Dava açma süresi* Madde 151 – Anayasa Mahkemesinde dogrudan dogruya iptal davasi açma hakki, iptali istenen kanun, Cumhurbaskanligi kararnamesi veya içtüzügün Resmi Gazetede yayimlanmasindan baslayarak altmis gün sonra düser.

Madde 152

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*7. Anayasaya aykiriligin diger mahkemelerde ileri sürülmesi* Madde 152 – Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya aykiri görürse veya taraflardan birinin ileri sürdügü aykirilik iddiasinin ciddi oldugu kanisina varirsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda verecegi karara kadar davayi geri birakir.	*7. Anayasaya aykiriligin diger mahkemelerde ileri sürülmesi* Madde 152 – Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya Cumhurbaskanligi kararnamesinin hükümlerini Anayasaya aykiri görürse veya taraflardan birinin ileri sürdügü aykirilik iddiasinin ciddi oldugu kanisina varirsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda verecegi karara kadar davayi geri birakir.

Madde 153

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

8. Anayasa Mahkemesinin kararlari

Madde 153 –

(2) Anayasa Mahkemesi bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin tamamini veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.

(3) Kanun, kanun hükmünde kararname veya Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügü ya da bunlarin hükümleri, iptal kararlarinin Resmi Gazetede yayimlandigi tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüge girecegi tarihi ayrica kararlastirabilir. Bu tarih, kararin Resmi Gazetede yayimlandigi günden baslayarak bir yili geçemez(4) Iptal kararinin yürürlüge girisinin ertelendigi durumlarda, Türkiye Büyük Millet Meclisi, iptal kararinin ortaya çikardigi hukuki boslugu dolduracak kanun tasari veya teklifini öncelikle görüsüp karara baglar.

8. Anayasa Mahkemesinin kararlari Madde 153 – (2) Anayasa Mahkemesi bir kanun veya Cumhurbaskanligi kararnamesinin tamamini veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.

(3) Kanun, Cumhurbaskanligi kararnamesi veya Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügü ya da bunlarin hükümleri, iptal kararlarinin Resmi Gazetede yayimlandigi tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüge girecegi tarihi ayrica kararlastirabilir. Bu tarih, kararin Resmi Gazetede yayimlandigi günden baslayarak bir yili geçemez(4) Iptal kararinin yürürlüge girisinin ertelendigi durumlarda, Türkiye Büyük Millet Meclisi, iptal kararinin ortaya çikardigi hukuki boslugu dolduracak kanun teklifini öncelikle görüsüp karara baglar.

Madde 154

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*B. Yargitay* Madde 154 – (2) Yargitay üyeleri, birinci sinifa ayrilmis adli yargi hakim ve Cumhuriyet savcilari ile bu meslekten sayilanlar arasindan Hakimler ve Savcilar Yüksek Kurulunca üye tamsayisinin salt çogunlugu ile ve gizli oyla seçilir.	*B. Yargitay* Madde 154 – (2) Yargitay üyeleri, birinci sinifa ayrilmis adli yargi hakim ve Cumhuriyet savcilari ile bu meslekten sayilanlar arasindan Hakimler ve Savcilar Kurulunca üye tamsayisinin salt çogunlugu ile ve gizli oyla seçilir.

Madde 155

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

C. Danistay

Madde 155 –

(2) (Degisik ikinci fikra: 13/8/1999 - 4446/3 md.) Danistay, davalari görmek, Basbakan ve Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun tasarilari, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz sartlasma ve sözlesmeleri hakkinda iki ay içinde düsüncesini bildirmek, tüzük tasarilarini incelemek, idari uyusmazliklari çözmek ve kanunla gösterilen diger isleri yapmakla görevlidir.

(3) Danistay üyelerinin dörtte üçü, birinci sinif idari yargi hakim ve savcilari ile bu meslekten sayilanlar arasindan Hakimler ve Savcilar Yüksek Kurulu; dörtte biri, nitelikleri kanunda belirtilen görevliler arasindan Cumhurbaskani; tarafindan seçilir.

C. Danistay Madde 155 – (2) (Degisik ikinci fikra: 13/8/1999 - 4446/3 md.) Danistay, davalari görmek, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz sartlasma ve sözlesmeleri hakkinda iki ay içinde düsüncesini bildirmek, idari uyusmazliklari çözmek ve kanunla gösterilen diger isleri yapmakla görevlidir. (3) Danistay üyelerinin dörtte üçü, birinci sinif idari yargi hakim ve savcilari ile bu meslekten sayilanlar arasindan Hakimler ve Savcilar Kurulu; dörtte biri, nitelikleri kanunda belirtilen görevliler arasindan Cumhurbaskani; tarafindan seçilir.

Madde 158

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*F. Uyusmazlik Mahkemesi* Madde 158 – Uyusmazlik Mahkemesi adli, idari ve askeri yargi mercileri arasindaki görev ve hüküm uyusmazliklarini kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.	*F. Uyusmazlik Mahkemesi* Madde 158 – Uyusmazlik Mahkemesi adli ve idari yargi mercileri arasindaki görev ve hüküm uyusmazliklarini kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.

Madde 166

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
IKINCI BÖLÜM *Ekonomik Hükümler* *I. Planlama; Ekonomik ve Sosyal Konsey ⁽¹⁾* Madde 166 – (4) (Ek fikra: 7/5/2010-5982/23 md.) Ekonomik ve sosyal politikalarin olusturulmasinda hükümete istisarî nitelikte görüs bildirmek amaciyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konseyin kurulus ve isleyisi kanunla düzenlenir.	IKINCI BÖLÜM *Ekonomik Hükümler* *I. Planlama; Ekonomik ve Sosyal Konsey (1)* Madde 166 – (4) (Ek fikra: 7/5/2010-5982/23 md.) Ekonomik ve sosyal politikalarin olusturulmasinda Cumhurbaskanina istisarî nitelikte görüs bildirmek amaciyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konseyin kurulus ve isleyisi kanunla düzenlenir.

Madde 167

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*II. Piyasalarin denetimi ve dis ticaretin düzenlenmesi* Madde 167 – (2) Dis ticaretin ülke ekonomisinin yararina olmak üzere düzenlenmesi amaciyla ithalat, ihracat ve diger dis ticaret islemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler disinda ek mali yükümlülükler koymaya ve bunlari kaldirmaya kanunla Bakanlar Kuruluna yetki verilebilir.	*II. Piyasalarin denetimi ve dis ticaretin düzenlenmesi* Madde 167 – (2) Dis ticaretin ülke ekonomisinin yararina olmak üzere düzenlenmesi amaciyla ithalat, ihracat ve diger dis ticaret islemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler disinda ek mali yükümlülükler koymaya ve bunlari kaldirmaya kanunla Cumhurbaskanina yetki verilebilir.

Mülga Hükümler

Madde 91

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

E. Kanun hükmünde kararname çikarma yetkisi verme

Madde 91 – Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çikarma yetkisi verebilir. Ancak sikiyönetim ve olaganüstü haller sakli kalmak üzere, Anayasanin ikinci kisminin birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kisi haklari ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasi haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez.

Yetki kanunu, çikarilacak kanun hükmünde kararnamenin, amacini, kapsamini, ilkelerini, kullanma süresini ve süresi içinde birden fazla kararname çikarilip çikarilamayacagini gösterir.

Bakanlar Kurulunun istifasi, düsürülmesi veya yasama döneminin bitmesi, belli süre için verilmis olan yetkinin sona ermesine sebep olmaz.

Kanun hükmünde kararnamenin, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafindan süre bitiminden önce onaylanmasi sirasinda, yetkinin son buldugu veya süre bitimine kadar devam ettigi de belirtilir.

Sikiyönetim ve olaganüstü hallerde, Cumhurbaskaninin Baskanliginda toplanan Bakanlar Kurulunun kanun hükmünde kararname çikarmasina iliskin hükümler saklidir.

Kanun hükmünde kararnameler, Resmi Gazetede yayimlandiklari gün yürürlüge girerler. Ancak, kararnamede yürürlük tarihi olarak daha sonraki bir tarih de gösterilebilir.

Kararnameler, Resmi Gazetede yayimlandiklari gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur.

Yetki kanunlari ve bunlara dayanan kanun hükmünde kararnameler, Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonlari ve Genel Kurulunda öncelikle ve ivedilikle görüsülür.

Yayimlandiklari gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmayan kararnameler bu tarihte, Türkiye Büyük Millet Meclisince reddedilen kararnameler bu kararin Resmi Gazetede yayimlandigi tarihte yürürlükten kalkar. Degistirilerek kabul edilen kararnamelerin degistirilmis hükümleri, bu degisikliklerin Resmi Gazetede yayimlandigi gün yürürlüge girer.

MÜLGA

Madde 99

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

B. Gensoru

Madde 99 – Gensoru önergesi, bir siyasi parti grubu adina veya enaz yirmi milletveki-linin imzasiyla verilir.

Gensoru önergesi, verilisinden sonraki üç gün içinde bastirilarak üyelere dagitilir; dagitilmasindan itibaren on gün içinde gündeme alinip alinmayacagi görüsülür. Bu görüsmede, ancak önerge sahiplerinden biri, siyasi parti gruplari adina birer milletvekili, Bakanlar Kurulu adina Basbakan veya bir bakan konusabilir.

Gündeme alma karariyla birlikte, gensorunun görüsülme günü de belli edilir; ancak gensorunun görüsülmesi, gündeme alma kararinin verildigi tarihten baslayarak iki gün geçmedikçe yapilamaz ve yedi günden sonraya birakilamaz.

Gensoru görüsmeleri sirasinda üyelerin veya gruplarin verecekleri gerekçeli güvensizlik önergeleri veya Bakanlar Kurulunun güven istegi, bir tam gün geçtikten sonra oylanir.

Bakanlar Kurulunun veya bir bakanin düsürülebilmesi, üye tamsayisinin salt çogunluguyla olur; oylamada yalniz güvensizlik oylari sayilir.

Meclis çalismalarinin dengeli olarak yürütülmesi amacina ve yukardaki ilkelere uygun olmak kaydiyla gensoru ile ilgili diger hususlar Içtüzükle belirlenir.

MÜLGA

Madde 100

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

C. Meclis sorusturmasi

Madde 100 – Basbakan veya bakanlar hakkinda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayisinin en az onda birinin verecegi önerge ile, sorusturma açilmasi istenebilir. Meclis, bu istemi en geç bir ay içinde görüsür ve (Ek ibare: 3/10/2001-4709/31 md.) gizli oyla karara baglar.

Sorusturma açilmasina karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oraninda komisyona verebilecekleri üye sayisinin üç kati olarak gösterecekleri adaylar arasindan her parti için ayri ayri ad çekme suretiyle kurulacak onbes kisilik bir komisyon tarafindan sorusturma yapilir. Komisyon, sorusturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclise sunar. Sorusturmanin bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona iki aylik yeni ve kesin bir süre verilir. (Ek cümle: 3/10/2001-4709/31 md.) Bu süre içinde raporun Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskanligina teslimi zorunludur.

(Degisik: 3/10/2001-4709/31 md.) Rapor Baskanliga verildigi tarihten itibaren on gün içinde dagitilir, dagitimindan itibaren on gün içinde görüsülür ve gerek görüldügü takdirde ilgilinin Yüce Divana sevkine karar verilir. Yüce Divana sevk karari ancak üye tamsayisinin salt çogunlugunun gizli oyuyla alinir.

Meclisteki siyasi parti gruplarinda, Meclis sorusturmasi ile ilgili görüsme yapilamaz ve karar alinamaz.

MÜLGA

Madde 102

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

B. Seçimi

Madde 102 – (Degisik: 31/5/2007-5678/5 md.) ⁽¹⁾

Cumhurbaskani seçimi, Cumhurbaskaninin görev süresinin dolmasindan önceki altmis gün içinde; makamin herhangi bir sebeple bosalmasi halinde ise bosalmayi takip eden altmis gün içinde tamamlanir.

Genel oyla yapilacak seçimde, geçerli oylarin salt çogunlugunu alan aday Cumhurbaskani seçilmis olur. Ilk oylamada bu çogunluk saglanamazsa, bu oylamayi izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapilir. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almis bulunan iki aday katilir ve geçerli oylarin çogunlugunu alan aday Cumhurbaskani seçilmis olur.

Ikinci oylamaya katilmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterligini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, bosalan adayligin birinci oylamadaki siraya göre ikame edilmesi suretiyle yapilir. Ikinci oylamaya tek adayin kalmasi halinde, bu oylama referandum seklinde yapilir. Aday, geçerli oylarin çogunlugunu aldigi takdirde Cumhurbaskani seçilmis olur.

Cumhurbaskani göreve baslayincaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaskaninin görevi devam eder.

Cumhurbaskanligi seçimine iliskin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.

MÜLGA

Madde 107

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*G. Cumhurbaskani Genel Sekreterligi* Madde 107 – Cumhurbaskanligi Genel Sekreterliginin kurulusu, teskilat ve çalisma esaslari, personel atama islemleri Cumhurbaskanligi kararnamesi ile düzenlenir.	*MÜLGA*

Madde 109

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

II. Bakanlar Kurulu

A. Kurulus

Madde 109 – Bakanlar Kurulu, Basbakan ve bakanlardan kurulur.

Basbakan, Cumhurbaskaninca, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasindan atanir.

Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterligine sahip olanlar arasindan Basbakanca seçilir ve Cumhurbaskaninca atanir; gerektiginde Basbakanin önerisi üzerine Cumhurbaskaninca görevlerine son verilir.

MÜLGA

Madde 110

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

B. Göreve baslama ve güvenoyu

Madde 110 – Bakanlar Kurulunun listesi tam olarak Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise toplantiya çagrilir.

Bakanlar Kurulunun programi, kurulusundan en geç bir hafta içinde Basbakan veya bir bakan tarafindan Türkiye Büyük Millet Meclisinde okunur ve güvenoyuna basvurulur. Güvenoyu için görüsmeler, programin okunmasindan iki tam gün geçtikten sonra baslar ve görüsmelerin bitiminden bir tam gün geçtikten sonra oylama yapilir.

MÜLGA

Madde 111

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

C. Görev sirasinda güvenoyu

Madde 111 – Basbakan, gerekli görürse, Bakanlar Kurulunda görüstükten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisinden güven isteyebilir.

Güven istemi, Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirilmesinden bir tam gün geçmedikçe görüsülemez ve görüsmelerin bitiminden bir tam gün geçmedikçe oya konulamaz.

Güven istemi, ancak üye tamsayisinin salt çogunluguyla reddedilebilir.

MÜLGA

Madde 112

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

D. Görev ve siyasi sorumluluk

Madde 112 – Basbakan, Bakanlar Kurulunun baskani olarak, Bakanliklar arasinda isbirligini saglar ve hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetir. Bakanlar Kurulu, bu siyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludur.

Her bakan, Basbakana karsi sorumlu olup ayrica kendi yetkisi içindeki islerden ve emri altindakilerin eylem ve islemlerinden de sorumludur.

Basbakan, bakanlarin görevlerinin Anayasa ve kanunlara uygun olarak yerine getirilmesini gözetmek ve düzeltici önlemleri almakla yükümlüdür.

Bakanlar Kurulu üyelerinden milletvekili olmayanlar; 81 inci maddede yazili sekilde Millet Meclisi önünde andiçerler ve bakan sifatini tasidiklari sürece milletvekillerinin tabi olduklari kayit ve sartlara uyarlar ve yasama dokunulmazligina sahip bulunurlar. Bunlar Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri gibi ödenek ve yolluk alirlar.

MÜLGA

Madde 113

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

E. Bakanliklarin kurulmasi ve bakanlar

Madde 113 – Bakanliklarin kurulmasi, kaldirilmasi, görevleri, yetkileri ve teskilati kanunla düzenlenir.Açik olan bakanliklarla izinli veya özürlü olan bir bakana, diger bir bakan geçici olarak vekillik eder. Ancak, bir bakan birden fazlasina vekillik edemez. Türkiye Büyük Millet Meclisi karari ile Yüce Divana verilen bir bakan bakanliktan düser. Basbakanin Yüce Divana sevki halinde hükümet istifa etmis sayilir. Herhangi bir sebeple bosalan bakanliga en geç onbes gün içinde atama yapilir.

MÜLGA

Madde 114

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

F. Seçimlerde geçici Bakanlar Kurulu

Madde 114 – Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinden önce, Adalet, Içisleri ve Ulastirma bakanlari çekilir. Seçimin baslangiç tarihinden üç gün önce; seçim dönemi bitmeden seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde ise, bu karardan baslayarak bes gün içinde, bu bakanliklara Türkiye Büyük Millet Meclisi içinden veya disaridan bagimsizlar Basbakanca atanir.

116 nci madde geregince seçimlerin yenilenmesine karar verildiginde Bakanlar Kurulu çekilir ve Cumhurbaskani geçici Bakanlar Kurulunu kurmak üzere bir Basbakan atar.

Geçici Bakanlar Kuruluna, Adalet, Içisleri ve Ulastirma bakanlari Türkiye Büyük Millet Meclisindeki veya Meclis disindaki bagimsizlardan olmak üzere, siyasi parti gruplarindan, oranlarina göre üye alinir.

Siyasi parti gruplarindan alinacak üye sayisini Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskani tespit ederek Basbakana bildirir. Teklif edilen bakanligi kabul etmeyen veya sonradan çekilen partililer yerine, Türkiye Büyük Millet Meclisi içinden veya disaridan bagimsizlar atanir.

Geçici Bakanlar Kurulu, yenilenme kararinin Resmi Gazete'de ilanindan itibaren bes gün içinde kurulur.

Geçici Bakanlar Kurulu için güvenoyuna basvurulmaz.

Geçici Bakanlar Kurulu seçim süresince ve yeni Meclis toplanincaya kadar vazife görür.

MÜLGA

Madde 115

YÜRÜRLÜKTEKI METIN	TEKLIFLE DEGISIK METIN
*G. Tüzükler* Madde 115 – Bakanlar Kurulu, kanunun uygulanmasini göstermek veya emrettigi isleri belirtmek üzere, kanunlara aykiri olmamak ve Danistayin incelemesinden geçirilmek sartiyla tüzükler çikarabilir. Tüzükler, Cumhurbaskaninca imzalanir ve kanunlar gibi yayimlanir.	*MÜLGA*

Madde 120

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

2. Siddet olaylarinin yayginlasmasi ve kamu düzeninin ciddi sekilde bozulmasi sebepleriyle olaganüstü hal ilani

Madde 120 – Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldirmaya yönelik yaygin siddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çikmasi veya siddet olaylari sebebiyle kamu düzeninin ciddi sekilde bozulmasi hallerinde, Cumhurbaskani baskanliginda toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüsünü aldiktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi alti ayi geçmemek üzere olaganüstü hal ilan edebilir.

MÜLGA

Madde 121

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

3. Olaganüstü hallerle ilgili düzenleme

Madde 121 – Anayasanin 119 ve 120 nci maddeleri uyarinca olaganüstü hal ilanina karar verilmesi durumunda, bu karar Resmi Gazetede yayimlanir ve hemen Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayina sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantiya çagirilir. Meclis, olaganüstü hal süresini degistirebilir, Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasinda dört ayi geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olaganüstü hali kaldirabilir.

119 uncu madde uyarinca ilan edilen olaganüstü hallerde vatandaslar için getirilecek para, mal ve çalisma yükümlülükleri ile olaganüstü hallerin her türü için ayri ayri geçerli olmak üzere, Anayasanin 15 inci maddesindeki ilkeler dogrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasil sinirlanacagi veya nasil durdurulacagi, halin gerektirdigi tedbirlerin nasil ve ne suretle alinacagi, kamu hizmeti görevlilerine ne gibi yetkiler verilecegi, görevlilerin durumlarinda ne gibi degisiklikler yapilacagi ve olaganüstü yönetim usulleri, Olaganüstü Hal Kanununda düzenlenir.

Olaganüstü hal süresince, Cumhurbaskaninin baskanliginda toplanan Bakanlar Kurulu, olaganüstü halin gerekli kildigi konularda, kanun hükmünde kararnameler çikarabilir. Bu kararnameler, Resmi Gazetede yayimlanir ve ayni gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayina sunulur; bunlarin Meclisce onaylanmasina iliskin süre ve usul, Içtüzükte belirlenir.

MÜLGA

Madde 122

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

B. Sikiyönetim, seferberlik ve savas hali

Madde 122 – Anayasanin tanidigi hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldirmaya yönelen ve olaganüstü hal ilanini gerektiren hallerden daha vahim siddet hareketlerinin yayginlasmasi veya savas hali, savasi gerektirecek bir durumun basgöstermesi, ayaklanma olmasi veya vatan veya Cumhuriyete karsi kuvvetli ve eylemli bir kalkismanin veya ülkenin ve milletin bölünmezligini içten veya distan tehlikeye düsüren siddet hareketlerinin yayginlasmasi sebepleriyle, Cumhurbaskani baskanliginda toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüsünü aldiktan sonra, süresi alti ayi asmamak üzere yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde sikiyönetim ilan edebilir. Bu karar, derhal Resmi Gazetede yayimlanir ve ayni gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayina sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanti halinde degilse hemen toplantiya çagirilir. Türkiye Büyük Millet Meclisi gerekli gördügü takdirde sikiyönetim süresini kisaltabilir, uzatabilir veya sikiyönetimi kaldirabilir.

Sikiyönetim süresinde, Cumhurbaskaninin baskanliginda toplanan Bakanlar Kurulu sikiyönetim halinin gerekli kildigi konularda kanun hükmünde kararname çikarabilir.

Bu kararnameler Resmi Gazetede yayimlanir ve ayni gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayina sunulur. Bunlarin Meclisce onaylanmasina iliskin süre ve usul Içtüzükte belirlenir.

Sikiyönetimin her defasinda dört ayi asmamak üzere uzatilmasi, Türkiye Büyük Millet Meclisinin kararina baglidir. Savas hallerinde bu dört aylik süre aranmaz.

Sikiyönetim, seferberlik ve savas hallerinde hangi hükümlerin uygulanacagi ve islemlerin nasil yürütülecegi, idare ile olan iliskileri, hürriyetlerin nasil kisitlanacagi veya durdurulacagi ve savas veya savasi gerektirecek bir durumun basgöstermesi halinde vatandaslar için getirilecek yükümlülükler kanunla düzenlenir.

Sikiyönetim komutanlari Genelkurmay Baskanligina bagli olarak görev yaparlar.

MÜLGA

Madde 145

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

H. Askeri yargi

Madde 145 – (Degisik: 7/5/2010-5982/15 md.)

Askerî yargi, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafindan yürütülür. Bu mahkemeler; asker kisiler tarafindan islenen askerî suçlar ile bunlarin asker kisiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak isledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir. Devletin güvenligine, anayasal düzene ve bu düzenin isleyisine karsi suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür.

Savas hali haricinde, asker olmayan kisiler askerî mahkemelerde yargilanamaz.

Askerî mahkemelerin savas halinde hangi suçlar ve hangi kisiler bakimindan yetkili olduklari; kuruluslari ve gerektiginde bu mahkemelerde adlî yargi hâkim ve savcilarinin görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir.

Askerî yargi organlarinin kurulusu, isleyisi, askerî hâkimlerin özlük isleri, askerî savcilik görevlerini yapan askerî hâkimlerin görevli bulunduklari komutanlikla iliskileri, mahkemelerin bagimsizligi ve hâkimlik teminati esaslarina göre kanunla düzenlenir.

MÜLGA

Madde 156

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

D. Askeri Yargitay

Madde 156 – Askeri Yargitay, askeri mahkemelerden verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Ayrica, asker kisilerin kanunla gösterilen belli davalarina ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.

Askeri Yargitay üyeleri birinci sinif askeri hakimler arasindan Askeri Yargitay Genel Kurulunun üye tamsayisinin salt çogunlugu ve gizli oyla her bos yer için gösterecegi üçer aday içinden Cumhurbaskaninca seçilir.

Askeri Yargitay Baskani, Bassavcisi, Ikinci Baskani ve daire baskanlari Askeri Yargitay üyeleri arasindan rütbe ve kidem sirasina göre atanirlar.

(Degisik son fikra: 7/5/2010-5982/20 md.) Askerî Yargitayin kurulusu, isleyisi, mensuplarinin disiplin ve özlük isleri mahkemelerin bagimsizligi ve hâkimlik teminati esaslarina göre kanunla düzenlenir.

MÜLGA

Madde 157

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

E. Askeri Yüksek Idare Mahkemesi

Madde 157 – Askeri Yüksek Idare Mahkemesi, askeri olmayan makamlarca tesis edilmis olsa bile, asker kisileri ilgilendiren ve askeri hizmete iliskin idari islem ve eylemlerden dogan uyusmazliklarin yargi denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesidir. Ancak, askerlik yükümlülügünden dogan uyusmazliklarda ilgilinin asker kisi olmasi sarti aranmaz.

Askeri Yüksek Idare Mahkemesinin askeri hakim sinifindan olan üyeleri, mahkemenin bu siniftan olan baskan ve üyeleri tamsayisinin salt çogunlugu ve gizli oy ile birinci sinif askeri hakimler arasindan her bos yer için gösterilecek üç aday içinden; hakim sinifindan olmayan üyeleri, rütbe ve nitelikleri kanunda gösterilen subaylar arasindan, Genelkurmay Baskanliginca her bos yer için gösterilecek üç aday içinden Cumhurbaskaninca seçilir.

Askeri hakim sinifindan olmayan üyelerin görev süresi en fazla dört yildir.

Mahkemenin Baskani, Bassavci ve daire baskanlari hakim sinifindan olanlar arasindan rütbe ve kidem sirasina göre atanirlar.

(Degisik son fikra: 7/5/2010-5982/21 md.) Askerî Yüksek Idare Mahkemesinin kurulusu, isleyisi, yargilama usulleri, mensuplarinin disiplin ve özlük isleri mahkemelerin bagimsizligi ve hâkimlik teminati esaslarina göre kanunla düzenlenir.

MÜLGA

Madde 162

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

B. Bütçenin görüsülmesi

Madde 162 – Bakanlar Kurulu, merkezî yönetim bütçe tasarisi ile milli bütçe tahminlerini gösteren raporu, mali yil basindan en az yetmisbes gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.⁽¹⁾

Bütçe tasarilari ve rapor, kirk üyeden kurulu Bütçe Komisyonunda incelenir. Bu komisyonun kurulusunda, iktidar grubuna veya gruplarina en az yirmibes üye verilmek sarti ile, siyasi parti gruplarinin ve bagimsizlarin oranlarina göre temsili gözönünde tutulur.

Bütçe Komisyonunun ellibes gün içinde kabul edecegi metin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüsülür ve mali yil basina kadar karara baglanir.

(Degisik dördüncü fikra: 29/10/2005-5428/4 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda, kamu idare bütçeleri hakkinda düsüncelerini, her bütçenin tümü üzerindeki görüsmeler sirasinda açiklarlar; bölümler ve degisiklik önergeleri, üzerinde ayrica görüsme yapilmaksizin okunur ve oylanir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, bütçe kanunu tasarilarinin Genel Kurulda görüsülmesi sirasinda, gider artirici veya gelirleri azaltici önerilerde bulunamazlar.

MÜLGA

Madde 163

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

C. Bütçelerde degisiklik yapilabilme esaslari

Madde 163 – Merkezî yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcanabilecek miktarin sinirini gösterir. Harcanabilecek miktar sinirinin Bakanlar Kurulu karariyla asilabilecegine dair bütçelere hüküm konulamaz. Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname ile bütçede degisiklik yapmak yetkisi verilemez. Cari yil bütçesindeki ödenek artisini öngören degisiklik tasarilarinda ve cari ve ileriki yil bütçelerine mali yük getirecek nitelikteki kanun tasari ve tekliflerinde, belirtilen giderleri karsilayabilecek mali kaynak gösterilmesi zorunludur.⁽¹⁾

MÜLGA

Madde 164

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

D. Kesinhesap

Madde 164 – Kesinhesap kanunu tasarilari, kanunda daha kisa bir süre kabul edilmemis ise, ilgili olduklari mali yilin sonundan baslayarak, en geç yedi ay sonra Bakanlar Kurulunca Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Sayistay, genel uygunluk bildirimini, iliskin oldugu kesinhesap kanunu tasarisinin verilmesinden baslayarak en geç yetmisbes gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.

Kesinhesap kanunu tasarisi, yeni yil bütçe kanunu tasarisiyla birlikte Bütçe Komisyonu gündemine alinir. Bütçe Komisyonu, bütçe kanunu tasarisiyla kesinhesap kanunu tasarisini Genel Kurula birlikte sunar, Genel Kurul, kesinhesap kanunu tasarisini, yeni yil bütçe kanunu tasarisiyla beraber görüserek karara baglar.

Kesinhesap kanunu tasarisi ve genel uygunluk bildiriminin Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmis olmasi, ilgili yila ait Sayistayca sonuçlandirilamamis denetim ve hesap yargilamasini önlemez ve bunlarin karara baglandigi anlamina gelmez.

MÜLGA

Geçici Madde 21

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

GEÇICI MADDE 21-A) Türkiye Büyük Millet Meclisinin 27'nci Yasama Dönemi milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaskanligi seçimi 3/11/2019 tarihinde birlikte yapilir. Seçimin yapilacagi tarihe kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve Cumhurbaskaninin görevi devam eder. Meclisin seçim karari almasi halinde, 27'nci Yasama Dönemi milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaskanligi seçimi birlikte yapilir. B) Bu Kanunun yayimi tarihinden itibaren en geç alti ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi, bu Kanunla yapilan degisikliklerin gerektirdigi Meclis Içtüzügü degisikligi ile diger kanuni düzenlemeleri yapar. Cumhurbaskanligi kararnamesiyle düzenlenecegi belirtilen degisiklikler ise Cumhurbaskaninin göreve baslama tarihinden itibaren en geç alti ay içinde Cumhurbaskani tarafindan düzenlenir. C) Anayasanin 159 uncu maddesinde yapilan düzenlemeye göre Hâkimler ve Savcilar Kurulu üyeleri en geç otuz gün içinde seçilirler ve bu Kanunun yürürlüge girdigi tarihten sonraki kirkinci günü takip eden is günü görevlerine baslarlar. Basvurular, bu maddenin yürürlüge girdigi tarihten itibaren bes gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskanligina yapilir. Baskanlik, basvurulari Anayasa ve Adalet Komisyonlari Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona gönderir. Komisyon on gün içinde her bir üyelik için üç adayi üye tamsayisinin üçte iki çogunluguyla belirler. Birinci oylamada üçte iki çogunlukla seçimin sonuçlandirilamamasi halinde, ikinci ve üçüncü oylamalar yapilir; bu oylamalarda üye tamsayisinin beste üç çogunlugunun oyunu alan aday seçilmis olur. Beste üç çogunlugun saglanamamasi halinde üçüncü oylamada en çok oyu almis olan, seçilecek üyelerin iki kati aday arasindan ad çekme usulü ile üye belirleme islemi tamamlanir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu ayni usul ve nisaplari gözeterek onbes gün içinde seçimi tamamlar. Mevcut Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu üyeleri, yeni üyelerin göreve baslayacagi tarihe kadar görevlerine devam eder ve bu süre içinde yürürlükteki Kanun hükümlerine göre çalisir. Yeni üyeler, ilgili kanunda degisiklik yapilincaya kadar mevcut Kanunun Anayasaya aykiri olmayan hükümleri uyarinca çalisir. Görevi sona eren ve Hâkimler ve Savcilar Kuruluna yeniden seçilmeyen üyelerden, talepleri halinde adli yargi hâkim ve savcilari arasindan seçilenler Yargitay üyeligine, idari yargi hâkim ve savcilari arasindan seçilenler Danistay üyeligine Hâkimler ve Savcilar Kurulunca seçilir; ögretim üyeleri ve avukatlar arasindan seçilenler ise Danistay üyeligine Cumhurbaskaninca atanir. Bu sekilde yapilan seçim ve atamalarda bos kadro olup olmadigina bakilmaz, seçilen ve atanan üye sayisi kadar Yargitay ve Danistay kadrolarina üye kadrosu ilave edilir. D) Askerî Yargitay ve Askerî Yüksek Idare Mahkemesinden Anayasa Mahkemesi üyeligine seçilmis bulunan kisilerin herhangi bir sebeple görevleri sona erene kadar üyelikleri devam eder .

E) Bu Kanunun yürürlüge girdigi tarih itibariyla Askerî Yargitay, Askerî Yüksek Idare Mahkemesi ve askerî mahkemeler kaldirilmistir.Bu Kanunun yürürlüge girdigi tarihten itibaren dört ay içinde; Askerî Yargitay ve Askerî Yüksek Idare Mahkemesinin askerî hâkim sinifindan Baskan, Bassavci, Ikinci Baskan ve üyeleri ile diger askerî hâkimler (yedek subaylar hariç) tercihleri ve müktesepleri dikkate alinarak; a) Hâkimler ve Savcilar Kurulunca adli veya idari yargida hâkim veya savci olarak atanabilirler. b) Aylik, ek gösterge, ödenek, yargi ödenegi, ek ödeme, malî, sosyal hak ve yardimlar ile diger haklari yönünden emsali adli veya idari yargiya mensup hâkim ve savcilar, bunlarin disindaki hak ve yükümlülükler yönünden ise bu Kanunun yürürlüge girdigi tarihteki mevzuat hükümleri uygulanmaya devam edilmek suretiyle Millî Savunma Bakanliginca mevcut siniflarinda, Bakanlik veya Genelkurmay Baskanliginin hukuk hizmetleri kadrolarina atanirlar. Bunlardan, emeklilik hakkini elde edenlerden yas haddinden önce bu görevlerden kendi istekleriyle ayrilacaklara ödenecek tazminata iliskin usul ve esaslar kanunla düzenlenir. Kaldirilan askerî yargi mercilerinde görülmekte olan dosyalardan; kanun yolu incelemesi asamasinda olanlar ilgisine göre Yargitay veya Danistaya, diger dosyalar ise ilgisine göre görevli ve yetkili adli veya idari yargi mercilerine dört ay içinde gönderilir. F) Bu Kanunun yürürlüge girdigi tarihte yürürlükte bulunan kanun hükmünde kararnameler, tüzükler, Basbakanlik ve Bakanlar Kurulu tarafindan çikarilan yönetmelikler ile diger düzenleyici islemler yürürlükten kaldirilmadikça geçerliligini sürdürür. Yürürlükte bulunan kanun hükmünde kararnameler hakkinda 152 nci ve 153 üncü maddelerin uygulanmasina devam olunur. G) Kanunlar ve diger mevzuat ile Basbakanlik ve Bakanlar Kuruluna verilen yetkiler, ilgili mevzuatta degisiklik yapilincaya kadar Cumhurbaskani tarafindan kullanilir. H) Anayasanin 67'nci maddesinin son fikrasi hükmü, bu Kanunun yürürlüge girdigi tarihten sonra birlikte yapilacak ilk milletvekili genel seçimi ile Cumhurbaskanligi seçimi bakimindan uygulanmaz.

Yürürlük Maddesi

YÜRÜRLÜKTEKI METIN

TEKLIFLE DEGISIK METIN

MADDE 18- Bu Kanun ile Anayasanin; a) 8, 15, 17, 19, 73, 82, 87, 88, 89, 91, 93, 96, 98, 99, 100, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 113 üncü maddelerinde yapilan degisiklikler ile 114 üncü maddenin ikinci ve üçüncü fikralarinin ilgalari yönünden, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124 ve 125 inci maddelerinde yapilan degisiklikler ile 127'nci maddenin son fikrasina dair degisiklik; 131, 134, 137 nci maddelerinde yapilan degisiklikler ile 148 inci maddenin birinci fikrasindaki degisiklik ile altinci fikrasindaki "Bakanlar Kurulu üyelerini" ibaresine dair degisiklik, 150, 151, 152, 153, 155 inci maddenin ikinci fikrasi,161, 162, 163, 164, 166 nci ve 167 nci maddelerinde yapilan degisiklikler ile Geçici 21 inci maddenin (F) ve (G) fikralari, birlikte yapilan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaskanligi seçimleri sonucunda Cumhurbaskaninin göreve basladigi tarihte,b) 75, 77, 101 ve 102 nci maddelerinde yapilan degisiklikler, birlikte yapilacak ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaskanligi seçimlerine iliskin takvimin basladigi tarihte, c) Degistirilen diger hükümleri ile 101 inci maddesinin son fikrasinda yer alan "Cumhurbaskani seçilenin, varsa partisi ile ilisigi kesilir" ibaresinin ilgasi bakimindan yayimi tarihinde, yürürlüge girer ve halkoyuna sunulmasi halinde tümüyle oylanir.

Benzer Kitaplar

Fevzi BOZKURT

GÜCÜN GELECEGI (The Future of Power)

Biyografi

Fevzi BOZKURT

Ben Sende Tutuklu Kaldim...

Biyografi

Fevzi BOZKURT

DOGUM GÜNÜN KUTLU OLSUN ASLAN YÜREKLIM

Biyografi

Fevzi BOZKURT

VATAN MILLET SAKARYA - ÇETE PARTI MAFYA

Biyografi